چرا دلار گران شد؟

محمدحسین ادیب، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی اصفهان

دیپلماسی ایرانی: قیمت بسیاری از کالاها مثل پارچه، برنج، کاغذ، قطعات کامپیوتر و... در بازار جهانی از اردیبهشت سال جاری به‌تدریج تا ۳۰درصد کاهش یافت. این باعث زیان وحشتناک واردکننده‌ها شد و این قبیل واردکننده‌ها واردات را متوقف کردند.

حال بازار داخلی با کمبود مواجه شده و واردکننده‌ها مجددا وارد بازار شده‌اند. این امر، تقاضا را بالا برد و به افزایش نرخ ارز انجامید.

بانک‌های خارجی در ماه نوامبر با طرف‌های ایرانی تسویه حساب می‌کنند و به این دلیل، در نوامبر تقاضا برای دلار فصلی، بالا می‌رود.

با بحران داخلی در عراق، صادرات به عراق به‌شدت کاهش یافته و باعث کاهش ورود ارز به کشور شده است.

صادرکننده باید ۵۰ درصد ارز خود را در سامانه نیما بفروشد. واردکننده ارز با نیما، عمدتا کسانی بودند که از اختلاف نرخ ارز نیمایی و آزاد استفاده می‌کردند. این گروه اکنون حذف شده اند و تقاضا برای ارز نیمایی کم شده است.

در بخش نیمایی، اکنون با مازاد ارز مواجهیم و در بخش آزاد با کمبود ارز روبه‌رو هستیم. باید صادرکننده به جای ۵۰ درصد، ۳۵ درصد ارز را در سامانه نیما عرضه کند تا تعادل ایجاد شود. مقررات باید به‌فوریت تغییر کند.

عدم ‌انتخاب رئیس‌جمهور در افغانستان و حاکم شدن بلاتکلیفی در افغانستان باعث شده تا صادرکننده‌های ایرانی، صادرات را شل کنند. در شرکت‌هایی که من مشاور آنها هستم، شل شدن صادرات به افغانستان آشکار است. این عرضه ارز را کم کرده است.

قطع اینترنت باعث کاهش شدید صادرات کشور به مدت ده روز شد. ده روز صادرات نداشتن و احتیاط صرافی‌ها و صادرکننده‌ها در بازگشت به فعالیت عادی، باعث کاهش عرضه دلار به اقتصاد و گرانی آن شده است.

تقاضا برای واردات که برای ده روز وارد بازار نشده بود؛ اکنون وارد بازار شده و این در گرانی موثر است.

از اول سال میلادی ترکیه به ایرانیان در صورتی اجازه اقامت می‌دهد که یا خانه خریده باشند یا پنج نفر را مشغول کار کرده باشند؛ بلاتکلیفی هزاران ایرانی در ترکیه باعث رشد تسویه حساب ارزی می‌شود.

بانک مرکزی با اعمال یک‌سری مقررات برای واردکننده‌ها، تقاضا برای ارز را به تاخیر می‌انداخت. این ازیک‌سو، باعث کاهش تقاضا برای ارز شده بود؛ اما چون کالا وارد نشده بود و به‌تدریج داشت باعث تورم داخلی می‌شد. 

مدیریت تقاضا برای ارز من‌بعد به تورم در داخل می‌انجامد. بانک مرکزی از این سیاست دست برداشته که این، باعث افزایش تقاضا برای ارز شده است. 

این تحلیل به معنای تایید نرخ موجود دلار نیست و ۹عامل دیگر که باعث نوسان روبه‌پایین نرخ دلار یا روبه‌بالای آن می‌شود؛ در این تحلیل نیامده است. هرکدام از این ۹عامل که تغییر کند، دلار دچار نوسان می‌شود. 

این مقاله تنها تاثیر عوامل میدانی و کف بازاری بر نرخ دلار است و دیگر هیچ.