ایران با تحریم فلج نخواهد شد

اندیشکده آمریکایی ˈموسسه واشنگتن برای سیاست خاورنزدیکˈ تصریح کرد که نقش نفت در اقتصاد ایران در حال کاهش است و این امر تلاش های غرب برای اعمال فشار بر ایران از طریق کاهش درآمدهای نفتی این کشور را بی اثر می کند و غرب با هیچ تحریمی قادر به فلج کردن ایران نیست.
 

به گزارش ایرنا ، موسسه واشنگتن در گزارشی با عنوان ˈعبور ایران از نفت؟ˈ به قلم ˈپاتریک کلاوسونˈ مدیر تحقیقات موسسه واشنگتن نوشت: تصویر اقتصاد ایران به عنوان اقتصادی مرکب از نفت ، فرش و پسته همواره تصویری ناقص بوده و اکنون جمهوری اسلامی در بحبوحه تجربه یک شکوفایی صادرات غیرنفتی است.

جمهوری اسلامی ایران این ظرفیت و توان بالقوه را دارد که حتی بدون هیچ صادرات نفتی به عنوان کشوری با درآمد متوسط باقی بماند.

مقام های ارشد ایران از سال ها پیش خواستار کاهش وابستگی به نفت بودند اما اقدام زیادی برای تحقق این هدف در ایران صورت نگرفت اما اکنون ظاهرا تحریم های غرب محرک اقدام در این زمینه بوده است.

* تجارت ایران متوازن تر می شود *

نفت هر چند هنوز از اهمیت برخوردار است اما در حال تبدیل شدن به بخش کوچکتری از تجارت ایران است.

در سال 2012 ، این کشور کالاهایی به ارزش 57 میلیارد دلار وارد کرد و 34 میلیارد دلار کالاهای غیرنفتی صادر کرد به این معنا که صادرات غیرنفتی 60 درصد هزینه واردات را پوشش داد در حالی که این رقم در سال 2002 حدود 24 درصد و در سال 1992 در حدود 14 درصد بود.

ایران این تغییر را تا حدی از طریق تبدیل بخش بیشتری از نفت خود به محصولات صنعتی برای صادرات انجام داده است.

همچنین در حالی که ارزش ریال کاهش و ارزش دلار در مقایسه با آن افزایش یافته است ، بازرگان های ایرانی از نقش سنتی خود به عنوان واردکنندگان صرف فاصله می گیرند و درصدد یافتن فرصت های صادرات کالا بر می آیند.

کسری تجارت غیرنفتی (non-oil trade deficit) همچنین به دلیل کاستن از میزان واردات در حال کاهش است. قیمت های بالاتر و تدابیر مستقیم دولتی دلیل این کاهش بوده است.

تهران ماه نوامبر گذشته واردات 75 قلم کالای ˈغیرضروریˈ را ممنوع کرد. دولت همچنین با قدرت مشغول جایگزین کردن گاز طبیعی با نفت در داخل کشور است و به این ترتیب سیاست های چندین دهه گذشته را تغییر می دهد. ایران از مدت ها پیش وارد کننده گاز بوده اما جایگزین کردن گاز طبیعی با نفت به این کشور اجازه می دهد تا واردات گاز از ترکمنستان را کاهش و صادرات گاز به ترکیه را افزایش دهد.

گزارش ماهیانه 179 صفحه ای گمرک ایران بطور مبسوط نشان می دهد که چگونه تراز تجاری ایران بطور مداوم در حال بهبود است.

غرب درصدد بوده تا از طریق محدودیت های بانکی به تجارت ایران ضربه بزند اما ˈمهدی غضنفریˈ وزیر صنعت ، معدن و تجارت ایران بتازگی گفت که ˈ41 درصد پول نقد مورد نیاز برای واردات در نیمه نخست سال از منابع غیربانکی تامین شد.ˈ

در ادامه این گزارش آمده است: جایگزین کردن نفت در تجارت خارجی آسان تر از جایگزین کردن آن در اعتبارات دولتی است اما تهران در این جبهه نیز در حال پیشرفت است. حتی با وجود کاهش درآمد نفتی به دلیل تحریم ها ، فاینانس های دولت ایران به همان خوبی (یا حتی بهتر از) فاینانس های آمریکا و بسیاری از دیگر کشورهای صنعتی عمل می کند.

*پیامدهای سیاسی برای غرب

تحریم های بین المللی تا کنون بر کاهش درآمد نفتی ایران متمرکز بوده اند اما تهران ظاهرا تصمیم گرفته است که رنج فوری این تحریم ها را بپذیرد و در عین حال نقش نفت را در اقتصاد خود کاهش می دهد و از این طریق به راهبرد غرب ضربه می زند.

در حقیقت ، رویکرد دولت ایران در بلند مدت به نفع ایران است چرا که به قول ˈخوان پابلو پرز آلفونزوˈ بنیانگذار اوپک ، نفت اغلب بلایی بوده که ذهنیت درآمد بادآورده را تقویت می کند و مانع رشد می شود.

کند و کاو درباره راهبردهای جایگزین غرب نیازمند مطالعه و تحقیق بیشتر است اما چند پیامد این مطالعه کنونی شایان ذکر است. یکی از پیامدها این است که تعمیم و گسترش تحریم ها برای تحت پوشش قرار دادن تمام صادرات ایران بسیار دشوار خواهد بود .

جلب موافقت ترکیه ، چین ، هند و سایر کشورها برای چشم پوشی از نفت ایران به اندازه کافی دشوار بوده است و متقاعد کردن آنها به نخریدن سایر کالاهای ایران دشوارتر نیز خواهد بود.

یک دلیل که این کشورها برای انجام اقدامات بیشتر در این زمینه تردید خواهند داشت این است که درآمد صادرات غیرنفتی ایران بطور مستقیم عاید دولت ایران نمی شود بلکه نصیب شرکت های خصوصی می شود بنابراین بعید است که غرب با هر تحریمی علیه ایران بتواند این کشور را فلج کند.

نکته دیگر این است که افزایش صادرات غیرنفتی موجب تقویت طبقه متوسط و کاهش وزن دولت در اقتصاد می شود.

بیم و نگرانی از اینکه تحریم ها منجر به تضعیف طبقه متوسط مدرن - همانند عراق در دوران صدام - می شود ، نگرانی نابجایی است.

در واقع تمام آن تاجرهایی که به دنبال تبدیل شدن به صادرکننده کالا هستند ، خبر از یک جامعه مدنی قوی تر می دهند ؛ جامعه ای که ممکن است روزی تهران را به کنار گذاشتن سیاست های انزواگرایانه خود متقاعد کند.

با این وجود امیدواری به حل و فصل بن بست هسته ای بر اساس چنین احتمالی ، کار سنجیده ای نیست.