بن بست بین آمریکا و ایران از خلیج فارس تا عراق و لبنان

نویسنده: آلیسون تهمیزیان میوز

دیپلماسی ایرانی: با چالش تظاهرات گسترده خیابانی در لبنان و عراق برای نظم سیاسی و انحادهای موجود، بن بست منطقه ای ایالات متحده و ایران در دو هفته گذشته از دریاها به خشکی رسیده است. تنش های مرتبط با کمپین «اعمال فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ که با هدف به زانو درآوردن ایران آغاز شد، در تابستان به اوج خود رسید. انفجارها در تانکرهای نفتکش، انهدام هواپیمای بدون سرنشین آمریکا توسط ایران و حمله به تاسیسات نفتی سعودی همگی این پیام را به پادشاهی های عربی در منطقه رساندند که در صورت ادامه حمایت از کمپین اعمال فشار ایالات متحده علیه ایران، خودشان نیز متضرر خواهند شد. در همین حال، عراق و لبنان هر دو در ماه اکتبر اعتراضات گسترده خیابانی در اعتراض به شرایط وخیم اقتصادی و فساد نخبگان سیاسی در نظام فرقه ای را شاهد بودند. متحدان ایران در هر دو کشور نقش مهمی در دولت ایفا می کنند و این در حالی است که ایالات متحده نفوذ قابل توجهی در حوزه های نظامی و سیاسی این کشورها دارد. نوآم رایدان، تحلیلگر ژئوپلیتیک موسسه «کلیپر دیتا» مستقر در بغداد معتقد است که تظاهرات مردمی در خاورمیانه را نمی توان از مقابله دو قدرت تاثیرگذار در منطقه جدا دانست.

دولت ترامپ ماه مه سال گذشته از توافق هسته ای ایران خارج شد و تحریم های فلج کننده علیه صادرات مهم نفتی ایران را از سر گرفت. رایدان به آسیا تایمز می گوید: «نمی توانیم فشارهایی را که بر ایران تحمیل شده است، نادیده بگیریم.»

اعمال فشار حداکثری

شورش ها و ناآرامی های خیابانی می توانند به تحولات سیاسی گسترده در لبنان و عراق بینجامند و این مساله زنگ هشدار را در گوش ایران به صدا درآورده است. رایدان می افزاید: «ایران نمی تواند آنچه را که در طی سال های گذشته به دست آورده، از دست بدهد.» به ویژه عراق از اهمیت زیادی برای ایران نه تنها به عنوان یک کشور همسایه و عضو اوپک، که به دلیل معافیت از تحریم های آمریکا از اهمیت برخوردار است: «نمی توان فراموش کرد که رهبران و سیاستمداران ایران همه از جریان جنگ ایران و عراق برخاسته اند؛ آنها می خواهند مطمئن شوند که عراق هرگز دیگر به تهدیدی علیه ایران تبدیل نخواهد شد.»

دولت ترامپ از عراق خواسته که علیه گروه های شبه نظامی تحت حمایت ایران اقدام کند. تظاهرات کنندگان عراقی در جریان اعتراض های خیابانی چندین دفتر گروه های شبه نظامی تحت حمایت ایران در استان های جنوبی را به آتش کشیدند و سبب شدند انگشت اتهام به سمت ایالات متحده دراز شود. این در حالی است که برخی از این گروه های شبه نظامی به برخورد خشونت آمیز با تظاهرات کنندگان متهم شده اند. خشونت هایی که به افزایش مشارکت زنان و دانش آموزان مدارس در اعتراض ها انجامیده است.

آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، در توئیتی نوشت: «مردم خواسته های منطقی دارند، اما باید بدانند که تنها در ساختار قانونی و چارچوب کشورشان می توانند به آنها دست یابند.» منظور او نه تنها عراق، که لبنان هم بود.

تهدید علیه متحدان حزب الله

معترضان در شب اول از تظاهرات در لبنان از گروهی از طبقه کارگر تشکیل شده بودند که با سوزاندن لاستیک و بستن مسیر می خواستند نارضایتی خود را از مالیات بر سوخت و مشکلات در خدمات نشان دهند. عامل سعد، یک استاد علوم سیاسی در دانشگاه لبنان، می گوید: «شیعیان معترضان اصلی بودند.» سعد که مشغول نوشتن کتابی درباره قدرت منطقه ای حزب الله است، می افزاید نگرانی این گروه این است که خشم سراسری در کشور به شکل گیری دستورکاری علیه حزب الله و به ویژه سلاح های آن، منجر شود.

مایک پومپئو در ماه مه به بیروت سفر کرد و در حالی که در کنار جبران باسیل، وزیر خارجه لبنان و متحد حزب الله، ایستاده بود، این گروه را تهدیدی برای لبنان خواند و از مردم این کشور خواست علیه آن قیام کنند. 2 هفته پیش که تظاهرات در لبنان آغاز شد، یکی از اولین شعارهایی که در خیابان های بیروت طنین انداز شد مستقیما باسیل را هدف می گرفت. سعد می گوید از دیدگاه حزب الله، ایالات متحده از موقعیت برای تحت فشار گذاشتن دولت میشل عون به کنار گذاشتن باسیل از کابینه استفاده کرده و وقتی رئیس جمهوری حاضر نشده چنین کاری کند، سعد حریری، نخست وزیر، از سمت خود کناره گیری کرده است. به نظر می رسد که بازگشت او به دولت به کناره گیری باسیل مشروط است. سعد می گوید: «آمریکایی ها می خواهند از باسیل خلاص شوند. او در مقام وزیر امور خارجه به نوعی به مثابه سفیر حزب الله است. وقتی باسیل نمایندگی حوزه انتخاباتی ملی گرایان مسیحی را بر عهده دارد و حریری هم مورد حمایت غرب و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است، می توان گفت که دولت لبنان به نوعی یک پوشش سیاسی و حقوقی و حتی مشروعیت بین المللی حزب الله است.» حزب الله اگر باسیل را از دور خارج کند، به اتحادی دیرینه آسیب زده و این در حالی است که برای ممانعت از تبدیل شدت لبنان به یک کشور منفور در حیطه منطقه ای و بین المللی به حریری نیاز دارد. سعد معتقد است که سید حسن نصرالله در موقعیت حساسی قرار دارد و اگر بخواهد به کلی حریری را نادیده بگیرد و در صدد تشکیل دولت برآید، لبنان را در معرض تحریم های ایالات متحده قرار خواهد داد.

در همین حال، اسرائیل هم در ایالات متحده برای ممانعت از روی کار آمدن دولتی تماما شیعه در لبنان لابی می کند. ترامپ اگرچه در ظاهر تعهدات در خاورمیانه را نادیده گرفته، اما تحریم های اقتصادی را به عنوان ابزار جنگ اتخاذ کرده است. طبق گزارش رویترز، ایالات متحده پرداخت بسته امنیتی 105 میلیون دلاری به لبنان را به تعلیق درآورده و این در حالی است که اقتصاد لبنان همین حالا هم با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند.

منبع: آسیا تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34