تلاش شی جینپینگ برای تسلط بر چین (بخش سوم و پایانی)

نویسنده: ریچارد مک گرگور

دیپلماسی ایرانی: شاید بتوان مهم ترین اقدام شی از آغاز دوره ریاست جمهوری اش را کمپین مبارزه با فساد او و انتصاب وانگ کیشان، یکی از سرسخت ترین و تواناترین مقامات نسل خود به عنوان رئیس این عملیات، دانست. وسعت پاکسازی در جریان این عملیات در مخیله نمی گنجد: از اواخر سال 2012 که این عملیات آغاز شد، مقامات مربوطه درباره بیش از 2.7 میلیون مقام چینی تحقیقات و بیش از 1.5 میلیون نفر از آنها را مجازات کردند. 7 عضو هیئت عالی پولیتبورو، کابینه دولت و ده ها ژنرال درجه دار از جمله مجازات شدگان بودند. دو مقام ارشد هم به مرگ محکوم شدند. حزب کمونیست چین بیش از 90 میلیون نفر عضو داشت، اما پس از مستثنی شدن کشاورزان، افراد مسن و بازنشسته که به طور عمده از اشتباهات آنها چشم پوشی شد، پاکسازی تقریبا یک نسل کامل از اعضای حزب را حذف کرد. شمار بالای متهمان و مجازات شدگان از این حقیقت پرده بر می دارند که عملیات مبارزه با فساد صرفا یک بهانه برای پاکسازی سیاسی بوده است. هیچ شکی نیست که در این کمپین شماری از رقبای شی هدف گرفته شدند؛ اما گستره عملیات ورای فهرست دشمنان او بود.

برای درک ماهیت ناخوشایند این کمپین مبارزه با فساد می توان به پرونده ژانگ یانگ، یکی از ژنرال های ارشد چین و رئیس بخش فعالیت سیاسی ارتش (مسئول نظارت بر وفاداری ایدئولوژیک در ارتش) نگاهی انداخت. از دیدگاه عموم مردم، ژانگ یک عضو بی اهمیت حزب کمونیست بود که تنها به دلیل لباس نظامی که بر تن می کرد در عکس ها قابل تشخیص بود. اما در داخل نظام، او یک بازیکن قدرتمند به شمار می رفت. در سال 2017 جسد ژانگ را در حالی که خود را از سقف عمارتش در گوانگژو آویخته بود، پیدا کردند. اولین نشانه ای که از ارتباط خودکشی او با کمپین مبارزه با فساد خبر می داد، شیوه پوشش خبری اتفاق توسط رسانه ها بود. به رغم چندین دهه خدمات و مقام ارشد او در حزب، از ژانگ به احترام یاد نشد. روزنامه رسمی ارتش او را مردی «بی توجه به اخلاقیات» و شیوه مرگ او را «راهی شرم آور برای پایان دادن به زندگی» و «یک اقدام بد برای فرار از مجازات» خواند. اما اقدامات حزب علیه ژانگ با دفن او پایان نیافت. در سال 2018 و حدود یک سال بعد از مرگ ژانگ، او را از حزب کمونیست اخراج کردند؛ این شیوه حزب برای گناهکار دانستن او به شیوه رسمی بود.

تلاش شی برای متمرکز قدرت اواخر دوره اول ریاست جمهوری او یعنی در سال 2017 به اوج خود رسید. طبق کنوانسیون های در حال تغییر سیاست گذاری های سطح بالای چین، در این شی باید شخصی را انتخاب می کرد که در سال 2022 جانشین او شود؛ اما او قانون محدودیت ریاست جمهوری به دو دوره پنج ساله را لغو و عملا خود را رهبر ماندگار چین کرد.

هیچ چیزی ابدی نیست

شی تصمیم گرفت تا مدیریت چین را به صورت مدیریت بحران انجام دهد. این مساله در ابتدا در رقابت چین با ایالات متحده کمک رسان بود. اما در ادامه مسیر سبب شد که شمار دشمنان او در خانه و منتقدانش در خارج افزایش یابد. هزاران خانواده ثروتمند چینی و مشاوران آنها که شاهد نابودی زندگی لوکس خود در رندک کمپین مبارزه با فساد بودند، برای سال ها به خشم از شی ادامه خواهند داد. نخبگان تکنوکرات احساس می کنند چسبیدن شی به قدرت، نابود سازی اصلاحات حقوقی نوظهور و به آشوب کشیدن وضعیت اقتصادی کشور خیانتی به آنها بوده است. شی تا همین اواخر به ندرت درباره بخش خصوصی اظهار نظر می کرد؛ حدود 70 درصد از تولید اقتصادی چین مربوط به بخش خصوصی است و این بخش سهم قابل توجهی در اشتغال زایی ایفا می کند. اظهارات نمادین شی در این زمینه در اواخر سال گذشته میلادی و وقتی که شی گروهی از کارآفرینان را به جلسه ای در تالار بزرگ خلق دعوت کرد، نشانه ای از تلاش برای اصلاح این روند بود. شی در کوتاه مدت می تواند از روحیه ملی گرایانه که در پی جنگ تجاری با ایالات متحده و خصومت های ناخوشایند رئیس جمهوری دونالد ترامپ برانگیخته شده، سود ببرد؛ اما واقعیت این است که مشکلات ایجاد شده در دوران شی از بین نخواهند رفت.

در خارج از چین مخالفت ها و مقابله ها با چین به شدت افزایش یافته است. ایالات متحده در همه زمینه ها از اقدامات تجاری گرفته تا استقرارهای نظامی، با چین مقابله می کند. آلمان بر رقابت صنعتی متمرکز شده است. با کاهش قدرت ایالات متحده در منطقه، استرالیا همانند بسیاری از دیگر کشورهای آسیا نگران است که مجبور شود  خودش در برابر چین از خود دفاع کند. ژاپن نگران است که چین بر دریاهای پیرامون آن مسلط شود و در صدد تلافی دشمنی های دیرینه برآید. تایوان نگران است که پس از چندین دهه خودمختاری مجددا تحت سلطه سرزمین اصلی چین قرار بگیرد. کشورهای جنوب شرقی آسیا همچنین از قرار گرفتن در سایه چین ناراحت هستند. برای کانادا زنگ هشدار سال گذشته و زمانی به صدا در آمد که پلیس ونکوور یک مدیر اجرایی ارشد چینی از شرکت مخابراتی هوآوی را دستگیر کرد تا به آمریکا تحولی دهد؛ مقامات چینی در مقابل دو شهروند کانادایی را دستگیر کردند و به گروگان گرفتند. در هنگ کنگ، از ماه ژوئن تا کنون میلیون ها نفر علیه قانون پیشنهادی استرداد مجرمین به سرزمین اصلی تظاهرات کرده اند.

حتی مائو هم در رهبری حزب و کشور رقبایی داشت؛ اما شی دست کم در حال حاضر از بی رقیب ماندن خود کسب اطمینان کرده است. اما بسیاری معتقدند که تا پیش از کنگره بعدی حزب کمونیست چین در سال 2022 و به ویژه اگر مشکلات اقتصادی کشور همچنان حل نشده باقی بمانند، ترس های شی گریبان او را خواهند گرفت. این احتمال وجود دارد که در آن زمان مخاطره آشکار ساختن تمایلات خود را به جان بخرند. شاید شی بتواند کار خود را با استفاده از ضعف های حزب در خانه و استفاده از جنگ های چین در خارج راه بیندازد. اما شاید روزی برسد که نهایتا بپذیرد که او هم فانی است و زمانی می رسد که باید از قدرت کناره‌گیری کند.

شی در تغییر و به زانو درآوردن نظام حزب کمونیست طبق خواسته های خود، توانایی و جسارت زیادی نشان داده است. اما آنطوری که از تاریخ معاصر چین بر می آید، نظام دیر یا زود با او مقابله خواهد کرد. در این زمینه، صرفا مساله زمان مطرح است.

منبع: فارن افرز / مترجم: طلا تسلیمی