چند نکته درباره سوت زنی مامور امنیتی آمریکا علیه ترامپ

نکته ای که کمتر به آن توجه می شود قانونی است که به پشتوانه آن کارمند دولت به خود اجازه می دهد تخلفات و فساد رییس جمهور را به دستگاه های نظارتی گزارش کند و از عواقب احتمالی آن هراسی نداشته باشد.

خبرگزاری فارس؛ چند روزی است تیتر یک بسیاری از خبرگزاری های دنیا به خبر گزارشگری یک مامور امنیتی از دسیسه چینی تلفنی ترامپ برای رقیب انتخاباتی اش اختصاص پیدا کرده، اما نکته ای که کمتر به آن توجه می شود قانونی است که به پشتوانه آن کارمند دولت به خود اجازه می دهد تخلفات و فساد رییس جمهور را به دستگاه های نظارتی گزارش کند و از عواقب احتمالی آن هراسی نداشته باشد. این عمل به حدی موثر بوده که طبق اعلام خبرگزاری ها مامور دیگری قصد دارد جزییات بیشتری از تخلفات ترامپ را گزارش دهد.

اما رخ دادن چنین اتفاقاتی در امریکا عجیب نیست و در گذشته نیز بسیاری از کارکنان شرکت های مختلف با حوزه های کاری متفاوت، از حوزه سلامت و داروسازی گرفته تا صنعت خودروسازی و انرژی با اتکا به قانون سوت زنی دست به چنین گزارشگری هایی زده اند و از تخلفات گسترده مدیران خود که در برخی حوزه ها مثل حوزه سلامت ممکن بود خسارات جانی زیادی به شهروندان وارد کند جلوگیری کرده اند.

علت اثر گذاری، جامع بودن و اعتماد شهروندان به  قانون سوت زنی، سه مولفه اصلی و اساسی است:

1- حمایت کامل از گزارشگران تخلف در برابر اخراج از کار، تنزل مرتبه شغلی، کاهش حقوق، تهدید های جانی و یا هرگونه تهدید دیگری که ممکن است به دلیل این گزارشگری برای شخص گزارش دهنده اتفاق بیفتد. به طور مثال، طبق قانون ترامپ نمی تواند مامور امنیتی که تخلف او را گزارش داده از کار اخراج کند یا حقوقش را کاهش دهد. البته برای خوراک رسانه ای متخلفان لفاظی هایی انجام می دهند ولی قانون به صورت کامل پشت شخص گزارش دهنده ایستاده است. در شرایطی که احساس شود مشخص شدن هویت گزارشگر ممکن است خطرات جانی برای او و یا خانواده اش به همراه داشته باشد هویت شخص کاملا مخفی می ماند، همانگونه که در داستان سوت زنی علیه ترامپ مشاهده می شود، ترامپ حتی در جایگاه ریاست جمهوری علی رغم تمام تلاش هایش نمی تواند از هویت شخص گزارشگر آگاه شود.

2- تشویق و تقدیر از گزارشگران تخلف به صورت مادی و معنوی. وقتی شخصی گزارش فساد مالی مسئولی را به سازمان‌های نظارتی اعلام میکند در صورت به نتیجه رسیدن گزارش و دستگیری متخلف درصدی از مبلغی که به سبب اطلاع و هشدار گزارشگر به خزانه وارد می شود به عنوان پاداش به شخص گزارشگر تعلق می گیرد. مساله قابل توجه این است که این پاداش نه از خزانه دولت بلکه از جریمه اخذ شده از متخلف تامین می شود که باعث می گردد نه تنها هیچ پولی از خزانه دولت کم نشود بلکه به سبب جریمه دریافتی بر میزان آن افزوده هم بشود. به طور مثال وقتی یکی از مدیران ابرشرکت انرژی انرون تخلفات مالی فراوان بالادستی های خود را گزارش داد،انرون به خاطر تخلفات به پرداخت جریمه ای هنگفت محکوم شد و درصدی از این جریمه به شخص گزارشگر تعلق گرفت. مساله بعدی که اهمیت پاداش را بیش از پیش نشان می دهد بالا بردن انگیزه گزارشگری افراد حاضر در تیم مفسدان و متخلفان علیه فساد و تخلف خود است که باعث می شود اشخاص نفع خود را بیشتر در گزارش فساد ببینند تا اینکه بخواهند با آن همراهی کنند که مثال مشهور ان اتفاقی است که در بانک ubs  سوییس رقم خورد.

از تشویق هایی که به صورت معنوی انجام می شود نیز می توان به قهرمان سازی این افراد در رسانه ها پرداخت تا این عمل در جامعه به ارزش بدل شود و همه مردم جامعه و شهروندان در شرایط مشابه کاری مشابه گزارشگران انجام دهند.به طور مثال مجله ی مشهور تایمز که هر سال شخصیتی را به عنوان شخصیت سال معرفی می کند در سال 2003 به جای شخصیت‌های سیاسی، ورزشکاران و یا سلبریتی های هالیوودی، سه نفر از بانوانی که در سمت مدیران ارشد دست به گزارشگری زده بودند را به عنوان شخصیت های سال معرفی کرد.همچنین فیلم های سینمایی بسیاری در تقدیر از این گزارشگران و اشاعه فرهنگ بی تفاوت نبودن در مقابل مفاسد حاکمیتی ساخته شده است.

3- مهیا کردن بستر امن گزارش دهی که شهروندان به آن اطمینان داشته باشند، همچنین دو طرفه باشد و بعد از گرفتن گزارش پس از مدتی مشخص نتیجه پیگیری را به شخص گزارش دهنده اعلام کند .به طور مشخص در کشور آمریکا این مدت زمان 60 روز است و دستگاه های نظارتی موظفند پس از 60 روز نتیجه پیگیری را به صورت مکتوب به شخص گزارش دهنده اطلاع دهند.این عمل باعث می شود شخص گزارشگر از نتیجه گزارش خود مطلع شده و این عمل را بیهوده نپندارد. از موارد مهم دیگر محرمانه ماندن هویت گزارشگر در این بستر است.البته گزارشگرانی که می خواهند مشمول قوانین حمایتی و تشویقی شوند باید درچارچوبی مشخص گزارشدهی خود را انجام دهند.

در کشور ما نیز در اصل هشتم قانون اساسی کلیت چنین قانونی به رسمیت شناخته شده و حتی به آن تاکید شده است. همچنین در ارزش های دینی-اجتماعی ما امر به معروف و نهی از منکر جایگاه ویژه ای دارد. حضرت امیر(ع)در واپسین لحظات عمر گرانقدرشان به فرزندان خود این چنین توصیه کردند که "اگر امر به معروف و نهی از منکر فراموش بشود اشرار بر شما حاکم خواهند شد". مسلما با توجه به این سخن نباید نهی از منکر را در محدوده ای محصور به تذکر به بدحجابان تنزل داد زیرا لفظ"حاکم شدن اشرار"هشدار از واقعه ای سهمگین تر می دهد. با توجه به مطالب بیان شده می توان گفت سوت زنی از مهمترین مصادیق نهی از منکر مسئولین در ادبیات دینی است.

در کشور ما نیز باید برای کسانی که به مسئولیت اجتماعی پایبند بوده و خود را در قبال جامعه مسئول دانسته و تخلفات مدیران،آقا زاده هایشان و یا یقه سفید ها را به دستگاه های نظارتی گزارش میکنند بستر های قانونی و حقوقی حمایتی و تشویقی ایجاد شده و از آن ها به عنوان قهرمان مبارزه با فساد یاد شود. در این صورت، مبارزه با فساد به امری همگانی تبدیل شده و نظارت مردمی وارد عصر جدیدی خواهد شد و به تبع آن کل جامعه اعم از مردم و حاکمیت از فواید بیشماری بهره مند خواهند شد.

یادداشتی از مهدی غیرتمند کارشناس اندیشکده سیاست گذاری امیرکبیر