برجام و بازدمی جدید

نویسنده: اکبر قاسمی، سفیر پیشین در اوکراین و رئیس پیشین دفتر حفاظت منافع مصر

دیپلماسی ایرانی: تحرک هوشمندانه رئیسجمهوری، بازدمی جدید به دیپلماسی و یک عقلانیت به موقع و خردمندانه با هدف بازیابی در بهره‌وری تلاش‌ها و فرصت‌ها است.

قبل از سفر دکترروحانی به ایروان، خبر از طرحی نو از تحرک درچهارچوب 1+5 در نشست هئیت دولت روز چهارشنبه اعلام شد؛ این اقدام هوشمندانه، همچون اکسیژنی جدید، موجد تحولات متوالی وچند لایه شد.

در اولین گام، زنده بودن دیپلماسی و آمادگی ایران برای حفظ عقلانیت در چارچوب دستاوردهای منطقی آنچه از خلال تحرک دیپلماتیک درنیویورک ناتمام ماند را مجددا بازتعریف و احیا کرد؛ همزمان دکتر ظریف، در موضع مکمل و هدفمند، دوگام معنادار را رونمایی کرد:

اول اینکه نفی آنچه به نقل از اروپایی‌ها از سوی گاردین به صورت بی‌پایه در فضای رسانه پردازش شده بود -که چنانچه گام چهارم ایران برداشته شود «مکانیزم ماشه» برمی‌گردد- را با ارائه منطق حقوقی و تکنیکی براساس بندهای ۳۶و۳۷ برجام، جزء موضع مشروع خود دانست که اقدامات جبرانی را بردارد و اروپایی‌ها، بر اساس الزامات برجام نمی‌توانند متقابلا اقدامات عکس‌العملی داشته باشند.

دوم اینکه ایران، اقدامات جبرانی خود را در گام چهارم با قوت برخواهد داشت و در صورت عدم نتیجه مطلوب از محصول مذاکرات در نیویورک، شاهد گام‌های جدید کاهش تعهدات ایران در روزهای آینده خواهیم بود.

این موضع محکم از زبان رئیس دستگاه دیپلماسی، همزمان با رهنمود مقام معظم رهبری مبتنی بر تاکید بر تحرک سازمان انرژی اتمی ایران در خصوص ضرورت برداشتن گام‌های قوی بعدی تا کسب نتیجه مطلوب، همگی بیانگر پویایی، تحرک جدید و القای دیپلماسی چندوجهی، عمل، اراده توام با عقلانیت تا حصول تبلور نتایج لازم از این پرونده است.

در این حال، در اردوگاه امریکایی‌ها؛ شوک استیضاح اوکراین گیت و موج سنگین دموکرات‌ها برای بی‌اعتبار‌سازی ترامپ با تک‌های واکنشی او، فضای سنگینی ایجاد کرده است. همچنین پمپئو در دو محور؛ یکی جوسازی در زمینه تخلیه نفت کشتی آدریان در سوریه و دیگری در ایتالیا به دنبال ادامه نمایش خط تحریم‌ها بود که این امر با فشار خارج کردن ماهان‌ایر، درصدد نشان دادن اراده کورکورانه امریکا با نمایش صرف ادامه فشار حداکثری از طریق تحریم‌ها است.

در همین حال خبر کناره‌گیری مسوول پرونده تحریم‌های مالی، خانم یهودی مندلکر تا چند هفته دیگر بی‌رمق شدن کارآمدی این نوع اقدامات تکراری را آشکار می‌کند. با نزدیک شدن ۱۸ آبان‌ماه که موعد اجرای گام چهارم است، گمانه‌زنی‌ها که ماهیت نوع گام بعدی چه آثار شکننده‌ای بر امریکا می‌تواند داشته باشد، موضوع محافل کارشناسی را به خود گام‌ها که می‌تواند شامل: نظام بازرسی‌ها یا فزونی یافتن زنجیره‌های سانتریفیوژ R8 یا نوع کیفی درجه غنی‌سازی و غیره باشد، مشغول کرده است. در این میان فرانسوی‌ها برای حفظ موقعیت خود در دیپلماسی میانجگیری در چارچوب اظهارات لودریان و سفیر فرانسه در تهران با اعلام تاریخ نوامبر به عنوان ادامه تلاش‌های خود را با سقف زمانی به عنوان فرصت باقیمانده دیپلماسی اعلام کرده تا همچنان نقش پاریس را روی صحنه فعال نشان دهند تا در چارچوب طرح چهار ماده‌ای خود زمینه عینی مذاکرات در سطوح کارشناسی یا وزرای 1+5 را تسهیل کنند. بر این اساس، چشم‌انداز تحولات پروفایل برجام، در کنار موقعیت‌های ناشی از تحولات منطقه‌ای مثل یمن، سوریه، عراق، اسرائیل، فلسطین، لبنان و افغانستان.... کاملا همدیگر را متاثر و متألم ساخته است.‌‌