تغییر رویکرد کشورهای عربی نسبت به ایران بعد از سقوط پهپاد امریکایی

دیپلماسی ایرانی: امروز خبری در رسانه ها منتشر شد مبنی بر این که وزیر حج عربستان در دیدار با رئیس سازمان حج و زیارت ایران از برقراری دوباره عمره برای زائران ایرانی استقبال کرده و قول داده، موضوع راه‌اندازی نمایندگی ایران در سفارت سوئیس (حافظ منافع ایران در عربستان) را شخصا پیگیری کند تا بدین ترتیب روند صدور روادید برای حجاج ایرانی برای از سرگیری عمره فراهم شود. می توان گفت که این خبر خوب، نخستین واکنش مثبت از جانب عربستان در تعامل با ایران بعد از مدت ها تیرگی روابط میان دو کشور است.

امروز برخی منابع اسرائیلی نیز گزارش دادند که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به طور جدی به فکر گشودن کانال گفت وگو با ایران است. اگر چه هیچ گاه منابع اسرائیلی منبع موثقی برای تحلیل شرایط نبوده اند اما شواهد دیگری نیز حاکی از آن است که عربستانی ها به صرافت افتاده اند که روابط خود را با تهران اصلاح کنند.

بعد از توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران، عربستان سعودی بلافاصله نفتکش ایران را آزاد کرد. نفتکشی که به بهانه های واهی نزد خود نگه داشته بود و به بهانه اصلاح آن روزانه مبلغ کلانی را فاکتور می کرد، اما به محض این که نفتکش انگلیسی توقیف شد، عربستان فورا نفتکش ایران را آزاد کرد.

چندین منبع آگاه به دیپلماسی ایرانی گفتند که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از دونالد ترامپ و دولت او تصور جورج بوش پسر را داشتند و در سر رویای رویارویی امریکایی ها با ایران را می پروراندند و فکر می کردند نهایت رویارویی ایران و امریکا جنگ خواهد بود و فقط باید منتظر جرقه ای بود تا این جنگ آغاز شود. سرنگونی پهپاد امریکایی این جرقه را زد اما جنگی نشد. اتفاقی که تعجب کشورهای عربی را برانگیخت. بعد از سقوط پهپاد امریکایی، دولت امریکا که پیش از این دائما تهدید می کرد "هر گونه حمله به منافع امریکا و متحدانش را قاطعانه پاسخ خواهد داد"، لحن خود را تغییر داد و تنها تهدید کرد "هر گونه حمله به منافع امریکا را قاطعانه پاسخ خواهد داد"، که البته آن را هم پاسخ نداد. از این فراتر دونالد ترامپ از ایران تشکر کرد که به جای هواپیمای امریکایی که 55 سرنشین داشت این پهپاد را که سرنشین نداشت سرنگون کرد. این واکنش، حیرت کشورهای عربی را برانگیخت و آنها را بر آن داشت در سیاست های خصمانه خود در برابر ایران تجدید نظر کنند.

مساله برای کشورهای عربی زمانی بیش از پیش متفاوت شد که بعد از توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران، امریکایی ها گفتند که مسئول تامین امنیت کشتی کشورهای دیگر از جمله انگلیس نیستند و انگلیسی ها خودشان به فکر کشتی هایشان باشند. انگلیس مهمترین متحد امریکا در جهان محسوب می شود، وقتی امریکا چنین ادبیاتی را در برابر آن به کار می برد این پیام را به جهان می رساند که امریکا برای تامین امنیت مهمترین هم پیمانش مسئولیتی احساس نمی کند، چه برسد به کشورهای عربی که در اولویت دوم متحدین امریکا محسوب می شوند.

در این میان عراقی ها در کاهش تنش میان ایران با کشورهای عرب منطقه نقش آفرینی موثری کردند. یک منبع آگاه می گوید بعد از آن حادثه پهپاد امریکایی عراقی ها از طرف ایران به کشورهای منطقه پیام فرستادند که در صورت بروز هر گونه تنش نظامی میان ایران و امریکا، ایرانی ها همه کشورهایی که نیروهای امریکایی در آن حضور دارند را مطابق با اصل 51 منشور سازمان ملل کشور متخاصم محسوب می کنند و واکنششان متوجه آنها نیز خواهد شد. در پی این تهدید بود که کویت به امریکا پیام فرستاد که بمب افکن بی - 52 امریکایی را در خاک خود نمی پذیرد.

این پیام های روشن را کشورهای عربی به خوبی دریافته اند. اماراتی ها برای کاهش تنش پیش قدم شده اند و هیئت هایی را به تهران فرستاده اند تا روابط دو کشور را به حالت عادی برگردانند. البته خوب می دانند که ایرانی ها چندان به حرف های شیرین آنها اعتماد ندارند و اگر هم در جهت حل اختلافات مطابق با قدم اماراتی ها گام بر می دارند، جانب احتیاط را رعایت می کنند. 

اردنی ها نیز رسما از جبهه تخاصم امریکا با ایران فاصله گرفته اند و پیام فرستاده اند که از کاهش تنش با ایران استقبال می کنند. مصری ها نیز پیام داده اند دنبال بهبود روابط با ایران هستند. آنها در اقدامی قابل توجه از ائتلاف موسوم به ناتوی عربی خارج شدند تا این ائتلاف به سمت عقیم شدن بیش از پیش نزدیک شود. 

و حالا، این عربستان است که زمزمه های ترک تخاصم با ایران را سر داده است. شاید حج امسال که شاهدان می گویند با احترام کامل طرف های عربستانی از حجاج ایرانی مواجه شده است، بتواند نخستین گام های عملی را برای بهبود روابط این دو کشور مهم منطقه ای بردارد. در این صورت ممکن است "تیم بی" پیرامون دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا دیگر چهره های عربی نداشته باشد.