آیا تحریم نفت ایران لغو می شود؟

محمد حسین ادیب، اقتصاددان و استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: نود و نه درصد ایرانیان، بدون توجه به تغییرات در اقتصاد جهانی، رویدادهای سیاسی ایران را تفسیر می کنند و این باعث  نتیجه گیری های نادرست و غلط می شود.

نود و نه درصد ایرانیان بدون توجه به تغییرات گسترده در اقتصاد نفت، در یک کشور نفتی، تحلیل سیاسی می کنند، تحلیل سیاسی در یک کشور نفتی باید متکی به اقتصاد نفت باشد.

تحریم نفت ایران را باید با توجه به تغییر در بازار مصرف نفت، ارزیابی کرد.

نظر به اینکه آمارهایی که در این تحلیل طرح می شود نتایج تکان دهنده دارد از پنج منبع معتبر هر آمار، راستی آزمایی و صحت آن تایید شده است.

واردات نفت در جهان با ۱۵ میلیون بشکه کاهش از ۶۵ میلیون بشکه در سال ۲۰۰۵ به ۵۰ میلیون بشکه در سال جاری رسیده است.

پانزده میلیون بشکه کاهش واردات نفت باید از سهیمه چه کشورهایی کسر شود؟ چه کشورهایی باید کمتر تولید کنند؟

تولید نفت آمریکا از ۷.۶ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۰۵ به ۱۲.۳ میلیون بشکه رسیده است. به عبارت دیگر، نزدیک به ۵ میلیون بشکه به تولید نفت آمریکا اضافه شده است.

تولید نفت عراق هم از ۲.۱ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۰۵ به ۴.۷ میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. افزایش تولید نفت عراق ۲.۶ میلیون بشکه در روز بوده است.

جمع بندی 

واردات نفت نسبت به سال ۲۰۰۵ بالغ بر ۱۵ میلیون بشکه و تولید نفت آمریکا و عراق ۷.۶ میلیون بشکه افرایش داشته است. این دو فقره نردیک به ۲۳ میلیون بشکه در روز اختلاف ایجاد می کند.

این ۲۳ میلیون بشکه در روز چگونه باید تقسیم شود؟ یک سری کشورها باید کمتر تولید کنند! آیا کشورهائی که باید کمتر تولید کنند ایران، ونزوئلا، نیجریه و لیبی هستند؟

آیا تحریم نفت ایران فقط به این سبب نیست که برای اضافه تولید آمریکا و عراق ظرفیت ایجاد شود؟

تحریم نفت ایران اگر اتفاق نمی افتاد باید سهم تولید یک سری از کشورهای دیگر کم می شد. اگر ایران کمتر تولید نکند باید بقیه تولید کنندگان نفت کمتر تولید کنند. قضیه با ایران هم حل نمی شود، خیلی کشورهای دیگر هم باید کمتر تولید کنند.

سیاسی کردن حذف ایران از بازار نفت، پاک کردن صورت مسئله است. غیر از ایران و ونزوئلا خیلی از کشورهای دیگر هم باید تولید خود را کم کنند. اما چرا این گونه شد؟ 

برای مدت ۱۵ سال قیمت نفت بالا تعیین شد و کشورهای فاقد نفت به سراغ راه های جایگزین برای نفت رفتند و این تقاضا برای نفت را به شدت کاهش داد.

واردات نفت در اتحادیه اروپا از ۱۸ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۰۱ به ۱۱.۵ میلیون بشکه در ماه قبل کاهش یافته است کاهش ۶.۵ میلیون بشکه ای مصرف اروپا به حذف نسبی ایران و ونزوئلا و نیجریه از بازار نفت انجامیده است. مصرف نفت ژاپن هم ۲ میلیون بشکه نسبت به سال ۲۰۰۵ کاهش داشته است. 

حتی اگر تحریمی هم در کار نبود، ایران بازار صادراتی نفت خود را از دست می داد. حضور ایران در بازار نفت مستلزم کاهش نقش آمریکا، عراق، روسیه و عربستان در بازار نفت است. 

آنهایی که تحریم نفت ایران را تنها به روابط سیاسی ایران و امریکا محدود می کنند و از منظر تغییر در باشگاه صادرکنندگان نفت و وارد کنندگان نفت، به مسئله ورود نمی کنند، درک درستی از آنچه روی می دهد ندارند. حتی اگر تحریم لغو شود، سهم ایران از بازار نفت به رقابت بین این کشورها مربوط می شود. 

اقتصاددانانی که می گفتند بالا ماندن طولانی قیمت نفت، مصرف کنندگان را به سمت کالاهای جایگزین و بهینه سازی مصرف می برد و بالا ماندن طولانی مدت نفت فقط یک بازنده دارد و آن کشورهای نفتی هستند، اشتباه نمی گفتند.