حکایت چشمهایی که می سوزند و عبرت نمی گیرند

دیپلماسی ایرانی: در هفته های اخیر هر چند ایالات متحده آمریکا با سیاست فشار حداکثری بر ایران، حلقه تحریمها و سخت گیریها را به دور کشورمان تنگ تر کرده، اما شواهد حاکی از آن است که نتایج سیاستهای آمریکا تنها شامل ایران نشده و کل جو منطقه خاورمیانه و خلیج فارس را درگیر کرده است. به جرأت می توان گفت منطقه خلیج فارس در سالهای اخیر تا این اندازه متشنج نبوده و شاهد این مدعا نیز دعوت ملک سلمان، پادشاه عربستان برای برگزاری دو نشست فوق العاده اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس برای چاره جویی است. هدف قرار گرفتن نفتکشها و تأسیسات نفتی عربستان و امارات که حوثی های یمن اعلام کردند در واکنش به جنایات ائتلاف سعودی در یمن به آن اقدام دست زدند، نشان داد کشورهای پر مدعای عرب تا چه اندازه در مسیر صادرات نفت خود فاقد امنیت و آسیپ پذیر هستند و سیاستهای خصمانه و جنگ طلبانه آنها علیه ملتهای منطقه همیشه هم بی پاسخ نمی ماند. وقوع چنین ناامنی هایی برای این دو کشور متجاوز عربی در حالی صورت گرفته که جمهوری اسلامی فعلا استراتژی صبر و انتظار را در پیش گرفته تا جو نا آرام خلیج فارس از این که هست طوفانی تر نشود و همین است که عربستان را به تکاپو انداخته تا پیش از ورود ایران به اقدامات متقابل، به ائتلاف سازی جدیدی با کشورهای حوزه خلیج فارس برسد و بتواند جلوی خطرات احتمالی آینده را بگیرد. 

البته درخواست پادشاه عربستان با استقبال چندانی از سوی همسایگان ایران مواجه نشده و تا کنون تنها امارات، بحرین و جیبوتی از برگزاری چنین نشستهایی حمایت کرده اند. این در حالی است که قطر، کویت و عمان، تا کنون همواره نسبت به برگزاری نشستها و تشکیل ائتلافهای ضد ایرانی هشدار داده اند و مایل به ایجاد جبهه بندی جدیدی در مقابل ایران نیستند. 

اما از رویکرد کلی کشورهای همسایه ایران در حوزه خلیج فارس هم که بگذریم، بعد از اعزام ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن و یگان بمب‌افکن ارتش آمریکا به سمت خلیج فارس و البته حمله به نفتکشهای دو کشور عربی، جوی از ناامنی و ترس در منطقه ایجاد شده است که دود آن به چشم کل کشورهای منطقه و جهان می رود. در نتیجه ایجاد چنین فضایی، شرکتهای بیمه، هزینه بیمه نفتکشها و کشتی های تجاری را افزایش دادند؛ چرا که معتقدند عبور این کشتی ها از مناطق ناامن خلیج فارس می تواند برای آنها هزینه ساز باشد. 

از سوی دیگر مقامات آمریکایی متأثر از چنین فضای متشنجی، بسیاری از نیروهای دیپلماتیک خود در عراق و حتی کارمندان خارجی شرکت نفتی اکسون موبیل را از میدان نفتی «القرنه-1» در جنوب عراق خارج کرده اند که این امر احساس نبود امنیت در این کشور همسایه(که اکنون در دوران پسا داعش به فضایی امن برای توسعه و  جذب سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد) را تقویت کرده و باعث نارضایتی مقامات این کشور شده است. 

ترکیه نیز هر چند در کشاکش مقابله ایران و آمریکا به طور نسبی طرف ایران را گرفته و از تحریم های ناعادلانه علیه کشورمان حمایت نکرده، اما این کشور نیز از تبعات ناامنی در منطقه بی نصیب نمانده و متضرر شده است. این کشور در سالهای اخیر سرمایه گذاری زیادی در بخش جذب توریست انجام داده و موفق شده از این راه بخش بزرگی از درآمد ملی خود را تأمین کند، اما حال به گفته سفیر آنکارا در تهران، در شرایطی که وزارت گردشگری ترکیه هدف‌گذاری خود را برای سال 2019، 40 میلیون گردشگر قرار داده است، نه تنها ورود گردشگران ایرانی به این کشور متأثر از تنگناهای اقتصادی 18 تا 20 درصد کاهش یافته، بلکه به نظر می رسد با ایجاد جو ناامنی که بلای گردشگری است، از سفر گردشگران سایر کشورها به ترکیه نیز کاسته شود.  

همه این مسائل به خوبی نشان می دهد که امنیت یک منطقه همچون زنجیری به هم پیوسته است که اگر یک حلقه آن سست شد و گسست، سایر حلقه ها نیز پایداری و موقعیت خود را از دست می دهند و از هم می گسلند و این نکته ای است که کشورهای همسایه ایران به ویژه عربستان و امارات باید به جای ائتلاف سازی های جدید به آن توجه کنند. خاورمیانه و خلیج فارس امن مایه پیشرفت، شکوفایی و رونق اقتصادی همه کشورها است و ناامنی در بخشی از این منطقه، دومینووار به بقیه منطقه نیز سرایت می کند و همه از آن آسیب و ضرر می بینند. بنابراین منطقه ما بیش از آنکه به گروکشی ها و نشست های فوق العاده برای جبهه بندی های جدید نیاز داشته باشد، به یک «سیستم امنیتی مشترک» با حضور همه کشورهای همسایه محتاج است تا حضور قدرتهای خارجی را ناموجه کند و با ایجاد امنیتی بومی، سرمایه گذاران و گردشگران و به دنبال آنها رونق و شکوفایی را به منطقه برگرداند.