بغداد به دنبال استقلال از تهران است
جایگاه عراق در رقابت های عربستان و ایران
نویسندگان: گناوه عبدو و فیراس مکساد
دیپلماسی ایرانی: آنهایی که در حدود یک سال و نیم گذشته به اقدام مشکوک عربستان سعودی در تلاش برای بهبود روابط با عراق پس از حدود 25 سال دشمنی با دیده شک و تردید نگریستند، احتمالا باید در شک و تردیدهای خود تجدیدنظر کنند.
عربستان سعودی و عراق در حال حاضر مشغول به یک سری فعالیت ها هستند که اثبات می کند هر دو طرف همه تلاش خود را برای تقویت روابط به کار گرفته اند. عربستان سعودی 4 آوریل یک کنسولگری در بغداد باز کرد. اما شاید بتوان گفت که مهمترین هدیه ژئوپولتیکی که تا به امروز از سوی سعودی ها به یک کشور داده شده، وعده وصل کردن عراق به شبکه برق عربستان به عنوان بخشی از پروژه سرمایه گذاری این کشور است. عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق هم 17 آوریل به عربستان سفر کرد و این در حالی است که نمایندگان تجاری به طور مداوم در حال رفت و آمد بین دو کشور هستند.
روابط بهتر با دولت سنی سعودی در عربستان می تواند دستاوردهای زیادی برای دولت شیعه عراق داشته باشد. به رغم مخالفت های فزاینده داخلی در عراق با مداخله ایران در این کشور، بغداد توان محدود سازی قابلیت های نظامی تهران را ندارد. با این حال، متحدان عرب و عربستان سعودی می توانند در کاهش وابستگی اقتصادی عراق به ایران تاثیرگذار باشند. باتوجه به اینکه خاورمیانه به تازگی جنگ های فرقه ای بین شیعه و سنی را در سوریه و عراق پشت سر گذاشته، تلاش بغداد و ریاض برای تعاملات جدید می تواند نشانه مهمی دال بر پیروزی ژئوپولتیک بر فرقه گرایی باشد. عربستان سعودی می داند که عاقلانه ترین استراتژی برای رقابت با ایران در عراق تقویت روابط اقتصادی است نه روابط سیاسی یا نظامی. ضیاء الاسدی، سیاستمدار و شخصیت دانشگاهی عراقی اخیرا در مصاحبه ای گفت: «عربستان سعودی اخیرا انعطاف پذیری و درک قابل توجهی در ارتباط با تحولات سیاسی در عراق و منطقه نشان داده است.»
با فرض بر اینکه سعودی ها به وعده تامین برق و همچنین گاز طبیعی عمل کنند، به زودی زمانی فرا می رسد که عراقی ها قادر به جلوگیری از وقوع یک سری از بحران ها از جمله کمبود برق و خاموشی های گسترده خواهند بود. کمبود برق یکی از دلایل اصلی نارضایتی مردم عراق از دولت بوده و تظاهرات در بصره در سال گذشته هم به همین دلیل و پس از آن رخ داد که ایران، تامین کننده اصلی برق در این شهر و سراسر عراق، به طور غیر منتظره برق را قطع کرد.
دولت جدید در بغداد روی خط باریکی بین ایران، قدرتمندترین کارگزار قدرت در عراق، و سرمایه گذاری روی فرصت های جدید در روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند عربستان سعودی حرکت می کند. حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران اعلام کرده که صادرات ایران به عراق می تواند در سال 2019 از 12 به 20 میلیارد دلار افزایش یابد. اما حمایت فزاینده عراقی ها از کمک های عربستان سعودی می تواند به مانعی اقتصادی برای ایران تبدیل شود. حتی آن دسته از نخبگان سیاسی عراقی که مخالف نفوذ عمیق ایران در کشورشان نیستند هم معتقدند که تهران پس از تحریم های واشنگتن در نوامبر 2018 سلطه جو شده و علت هم این است که با بسته شدن بازارهای اروپا و دیگر کشورها به روی ایران، این کشور بیشتر به عراق وابسته شده است.
برای عربستان سعودی جبران عدم حضور در صحنه عراق در سال های گذشته هم از نظر مقابله با نفوذ ایران در کشور همسایه و هم در راستای تلاش های مشترک برای ممانعت از احیای داعش، از اهمیت زیادی برخوردار است. داعش برای سعودی ها یک تهدید امنیتی به شمار نمی رود، اما بهانه ای برای فعالیت شبه نظامیان شیعه تحت حمایت ایران است که عراق روی آنها کنترلی ندارد. به همین منظور عربستان فعالانه با عرب های سنی عراقی از جمله قبایل استان انبار که خاستگاه داعش بود، تعامل دارد. اما به رغم تعاملات با قبایل در مرز دو کشور، توانایی ریاض برای نفوذ در جامعه سنی عراق هم توسط داعش و هم توسط کشور رقیب در حوزه خلیج فارس یعنی قطر به چالش کشیده شده است.
اما ظاهرا عربستان سعودی برای تغییر نتیجه سیاسی در میان اکثریت شیعه بخت بهتری دارد. یک مقام سعودی که در ارتباط با عراق فعالیت می کند، گفت: «میوه هایی هستند که (برای عربستان سعودی در عراق) در ارتفاع پایین تری قرار دارند و چیدن آنها ساده تر است و از جمله آنها می توان به نارضایتی فزاینده بسیاری از شیعیان عراق از شرایط کنونی واقعیت سیاسی تحت حمایت ایران اشاره کرد.» در این زمینه می توان به شماری از افسران عالی رتبه ارتش عراق اشاره کرد که از حمایت ایران از فعالیت های نظامی و زیر سوال رفتن اقتدار خود به ستوه آمده اند و این احتمال وجود دارد که از تلاش های سعودی برای نزدیک شدن به عراق استقبال کنند.
اگرچه عربستان سعودی نمی تواند نفوذ ایران در عراق را به کلی از بین ببرد، اما سفر عادل عبدالمهدی به ریاض و سرمایه گذاری ها و کمک های سعودی به طور قطع روابط را در روند مثبتی قرار داده است. به علاوه، پروژه های توسعه اقتصادی و کمک در عراق این کشور را قوی تر، پایدار تر و مستقل تر می سازد که این برای ایران می تواند به معنای یک چالش ناخوشایند باشد.
با این حال به گفته منابع عراقی، ورود عربستان سعودی در عراق زمان می برد. الاسدی سیاستمدار عراقی گفت: «عربستان سعودی همچنان راه طول و درازی برای موفقیت در تغییر کلیشه ها و تبدیل شدن به نیرویی تاثیر گذار و رقابتی در محیط منطقه ای در پیش دارد.»
نظر شما :