رفراندوم ترکیه و "نه" کوچکی که اردوغان گرفت

نویسنده: صلاح الدین خدیو، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: سخنان دیشب اردوغان و  توقف ناگهانی روند اعلام نتایج در استانبول از نیمه شب گذشته نشان داد که در انتخابات اخیر اتفاقی غیرمنتظره برای حزب حاکم افتاده است.

سخنرانی اردوغان فاقد لحن ستیزه جویانه معمول بود و با پذیرش ضمنی شکست در شهرهای آنکارا، ازمیر، آنتالیا و آدانا، آن را منطق طبیعی انتخابات دانست و همزمان وعده بازنگری و اصلاح در سیاست ها را داد.

اردوغان همزمان خاطرنشان کرد که این آخرین انتخابات ترکیه تا سال 2023 است. معنای تلویحی این سخن این است که حزب حاکم زیر بار درخواست احتمالی اپوزیسیون برای برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی نمی رود.

برخی ناظران معتقدند که انتخابات شهرداریها که نخستین انتخابات پس از تغییر سیستم سیاسی در ترکیه است، به منزله رفراندومی برای سنجش محبوبیت رئیس جمهور ترکیه است و با شکست نسبی حزب حاکم به درخواست ها برای برگزاری انتخابات زودرس دامن خواهد زد.

امری که در شرایط  کنونی که نشانه های بحران در معجزه اقتصادی ترکیه هویدا شده، مطلقا به سود حزب حاکم نیست.

تقریبا همزمان با سخنرانی اردوغان اعلام نتایج لحظه ای در کلان شهر استانبول که حاکی از رقابتی  تنگاتنگ میان نامزدهای حزب حاکم و حزب رقیب بود، متوقف شد و کوتاه زمانی بعد بن علی یلدریم اعلام پیروزی کرد. ادعایی که با تکذیب فوری نامزد حزب جمهوریخواه خلق مواجه شد.

این امر در کنار اشاره نکردن اردوغان به پیروزی در استانبول که از لحاظ حیثیتی تا حدی تسلی بخش شکست در آنکارا است، این گمانه را تقویت کرده که حزب حاکم انتخابات پایتخت اقتصادی کشور را با فاصله ای اندک باخته است.

این احتمال هم وجود دارد که مساله انتخابات در این شهر به کانون مجادلات آتی تبدیل و با توجه به اتهاماتی که اردوغان قبل از انتخابات درباره فساد نامزدهای رقیب در شهرهایی مانند آنکارا زده، در نهایت با راه حلی مرضی الطرفین خاتمه یابد.

بدین معنی که در ازای کوتاه آمدن دولت بر سر واگذاری شهرداریهای آنکارا و استانبول، اپوزیسیون هم از مطالبه انتخابات زودرس دست بکشد.

اردوغان در بخش دیگری از نطقش به تمجید از "برادران کرد" به دلیل ندادن اراده خود به احزاب تروریست پرداخت. احتمالا منظور وی پیروزی حزب متبوعش در استانهای شرناخ و آگری است.

شکست حزب دموکراتیک خلقها در این دو استان البته با پیروزی پر سر و صدای آنها در ایغدیر که اهمیتی حیثیتی برای هر دو ائتلاف جمهور و ملت داشت، قابل جبران است.

مضافا بر آن حزب کردها توانست کماکان کرسی شهرداریهای شهرهای مهم کردستان ترکیه نظیر دیاربکر، وان و ماردین را بدست آورده و آنها را به مثابه قلعه های ناسیونالیسم کرد از کف ندهد.

در این دوره از انتخابات حزب دموکراتیک خلق ها با خودداری از معرفی نامزد در شهرهای آنکارا و استانبول و ازمیر، عملا در کنار بلوک مخالف حزب حاکم قرار گرفت. امری که عطف به فاصله نزدیک آرای دو بلوک در آنکارا و استانبول، اهمیتی انکار ناپذیر در پیروزی اپوزیسیون در آنها  دارد.

با وجود پیروزی نسبی عدالت و توسعه، ناکامی آن در بدست آوردن پنجاه درصد آرا و از دست دادن کلان شهرهای مناطق غربی و ساحلی ترکیه، می تواند به نقطه عطفی در سیاست ترکیه منجر و نقطه عزیمت تحولات تازه ای شود.

کاهش اعتماد به نفس اردوغان در نتیجه افت محبوبیتش در کنار تداوم قابل پیش بینی مشکلات اقتصادی از بلند پروازیهای وی در سیاست داخلی و منطقه ای می کاهد و حتی ممکن است به پروسه عبور از اردوغان در داخل حزب با محوریت کسانی چون عبدالله گل تسریع ببخشد.

یک پیامد احتمالی دیگر این تحول می تواند به صورت انعطاف در سیاست سختگیرانه حاکم علیه کردها و بازگشت به دوره قبل از 2015 خود را نشان دهد. کوتاه سخن اینکه اردوغان از این به بعد نمی تواند در همه جبهه ها بجنگد و مانند تغییر راهبردی که در سیاست خارجی انجام داد، در داخل هم ناچار خواهد شد، بده بستان هایی تازه انجام دهد.