به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان فقط یک راه حل دوجانبه است

اقدام ترامپ به سود نتانیاهو فراتر از کمک های انتخاباتی

۰۹ فروردین ۱۳۹۸ | ۱۵:۰۰ کد : ۱۹۸۲۴۶۹ نگاه ایرانی خاورمیانه
شهره پولاب در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: با نگاه ژئوپلیتیک و تاثیر موقعیت جغرافیایی بلندی های جولان بر منافع ملی اسرائیل می توان گفت که بلندی های جولان منطقه ای در جنوب شرق سوریه هم مرز با اسرائیل در شرق بوده و به لحاظ اشراف بر سرزمینهایی از کشور سوریه حتی تا دمشق از امتیاز استراتژیک ویژه ای برای دارنده آن محسوب شده تا درصدد برآید بیشترین بهره را از این امتیاز ببرد.
اقدام ترامپ به سود نتانیاهو فراتر از کمک های انتخاباتی

نویسنده: شهره پولاب، دکترای جغرافیای سیاسی

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا در روز 25 مارس 2019 با امضای فرمان رسمی، حاکمیت اسرائیل را بر بلندی های جولان به رسمیت شناخت. ترامپ در 22 مارس در یک توییت در ارتباط با سیاست منطقه ای ایالات متحده در خاورمیانه عنوان داشته بود که پس از 52 سال زمان آن فرا رسیده است که ایالات متحده به طور کامل حاکمیت اسراییل بر ارتفاعات جولان را که اهمیت اساسی، استراتژیک و امنیتی برای دولت اسرائیل و ثبات منطقه ای دارد به رسمیت بشناسد.

در حالیکه ترامپ در این توییت سیاستهای کشورش را در دهه های گذشته در قبال این بخش از خاورمیانه زیر سوال برده کشورهای روسیه، سوریه، ترکیه، ایران و اتحادیه عرب واکنش تندی نسبت به سخنان وی داشته اند. اتحادیه اروپا اعلام کرد که با توجه به قوانین بین المللی حاکمیت اسرائیل را بر سرزمین های اشغال شده از سال 1967 به رسمیت نمی شناسد و ارتفاعات جولان را به عنوان بخشی از قلمرو اسرائیل نمی داند. سوریه این تصمیم را تعدی به بخشی از سرزمین خود، کشورهای عرب منطقه آن را محکوم، ترکیه این اقدام را نامشروع و ایران آن را نقض قوانین بین المللی دانسته است. آلمان و فرانسه نیز اعلامیه های مخالفت با اعلام ترامپ منتشر کردند. همچنین روسیه نیز ضمن مغایرت این تصمیم با حقوق بین المللی، نتیجه اش را افزایش تنش بیشتر در خاورمیانه دانسته است.

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل در نخستین دیدار با دونالد ترامپ پس از به قدرت رسیدن در انتخابات ریاست جمهوری بر سر مسائلی چون توافقنامه هسته ای با ایران، تغییر مکان سفارت ایالات متحده در اسراییل و گسترش شهرک سازی در غرب دریای اردن گفت وگو داشته و پیش بینی بسیاری بر آن بود که تصمیم بعدی نتانیوهو این خواهد بود که از ایالات متحده بخواهد تا حاکمیت اسرائیل را در بلندی های جولان به رسمیت بشناسد.

روز 21 مارس 2019 ترامپ با در دست داشتن نقشه ای از باقی مانده قلمرو داعش در سوریه اعلام کرد که قلمرو حکومت اسلامی در سوریه از زمان انتخاب او در پست ریاست جمهوری در سال 2016 تاکنون از نقشه حذف شده است. در این شرایط که پایان جنگ داخلی در سوریه محتمل تر می شود اسرائیل بدنبال تعیین تکلیف کردن مناقشات بر سر جولان بوده تا از یک سوریه ضعیف شده در طی هشت سال بتواند با مذاکراتی ادعای ارضی خود را بر منطقه اعمال کند. 

بلندی های جولان بخش کوچکی از خاک سوریه در مرز اسرائیل است که از 1967 و جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل توسط اسرائیل اشغال شده است. به نظر می رسد با توجه به حقوق بین المللی و منشور سازمان ملل که الحاق یک سرزمین را به زور ممنوع دانسته است، به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی های جولان نه تنها فاقد ارزش بین المللی بوده بلکه صرفا یک راه حل دوجانبه برای تامین منافع ملی دو سویه ایالات متحده و اسرائیل محسوب می شود. 

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در پاسخ به تصمیم ترامپ مبنی بر به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان اعلام کرد که وضعیت جولان تغییر نکرده است. قطعنامه شماره 497 شورای امنیت در سال 1981 به اتفاق آراء 15 عضو اعلام کرده بود که تصمیم اسرائیل مبنی بر حاکمیت و اعمال قوانین، صلاحیت و اداره ارتفاعات جولان که در سوریه اشغال شده پوچ، باطل و فاقد اعتبار قانونی بین المللی بوده و خواستار لغو تصمیم اسرائیل شده بود.

با نگاه ژئوپلیتیک و تاثیر موقعیت جغرافیایی بلندی های جولان بر منافع ملی اسرائیل می توان گفت که بلندی های جولان منطقه ای در جنوب شرق سوریه هم مرز با اسرائیل در شرق بوده و به لحاظ اشراف بر سرزمینهایی از کشور سوریه حتی تا دمشق از امتیاز استراتژیک ویژه ای برای دارنده آن محسوب شده تا درصدد برآید بیشترین بهره را از این امتیاز ببرد. چنانچه اهمیت نظامی جولان اسرائیل را بر آن می دارد تا بتواند از اشغال مستمر این منطقه از سالهای پس از جنگ یوم کیپور یا جنگ اعراب و اسرائیل در 1973 تاکنون با عنوان یک "ادعای تاریخی" استفاده کند. اگرچه سوریه هیچگاه از بازگرداندن جولان به خاک این کشور دست نکشیده اما جریان جنگ داخلی در این کشور از سال 2011 با آغاز تحولات بهار عرب امکان مذاکره بر سر این موضوع را به حاشیه رانده است. به لحاظ امنیتی اسرائیل بلندی های جولان را به عنوان یک منطقه حائل بین اسرائیل و سوریه ضروری دانسته و دلیل آن را جنگ داخلی در سوریه و نیاز به حفظ سرزمین اسرائیل در برابر بی ثباتی های کشور همسایه عنوان می کند. دولت اسرائیل همچنین منافع ملی خود را در گرو داشتن این منطقه و حضور در مرز سوریه برای پیشگیری و مقابله در برابر تهدیدات ایران، متحد استراتژیک سوریه در طول سالهای بحران داخلی، می داند.

بلندی های جولان علاوه بر ارزش نظامی به لحاظ دارا بودن منابع آب و زمین های حاصلخیز یک دارایی استراتژیک محسوب می شود. این منطقه حوضه زهکشی رود اردن، دریاچه تبریا، رودخانه یرموک بوده و با تغذیه سفره های آب زیر زمینی یک سوم آب مصرفی اسرائیل را تامین می کند. 

به لحاظ جغرافیای سیاسی و تاثیر استراتژی انرژی بر منطقه جولان می توان به کشف ذخایر نفتی در این منطقه در سال 2015 اشاره کرد که تخمین زده شده با دارا بودن میلیاردها بشکه نفت خام قادر خواهد بود که اسرائیل را از یک وارد کننده مواد سوختی به یک صادرکننده نفت تبدیل کند. ایالات متحده نیز با برسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان می تواند در شراکت با اسرائیل در استخراج نفت منطقه مزد حمایتهای دیپلماتیک خود را از تل آویو دریافت کند. حق انحصاری حفاری و فروش نفت از سوی دولت اسرائیل به شرکت اسرائیلی افک "Afek" وابسته به شرکت امریکایی (نیوجرسی) انرژی ژنی”Genie Energy”  واگذار شده و بدون حمایت شرکت ژنی هیچ نفتی از منطقه به بازارهای بین المللی صادر نمی شود.

نتایج حاصل از این تصمیم غیرقانونی ترامپ در مورد جولان را جدای از ادعای موفقیت ترامپ در پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه و افزایش محبوبیت نتانیاهو در انتخابات پارلمانی بعدی اسرائیل می توان اینگونه گفت:

اول آن که برای روسیه فرصتی است تا اشغال بلندی های جولان توسط اسراییل را با اشغال کریمه توسط روسیه مقایسه کند و خواستار اعمال تحریم علیه اسرائیل از سوی امریکا و اروپا باشد. همانگونه که مسکو با تحریم های شدید بدنبال اشغال شبه جزیره کریمه روبه رو شد و یا آن گونه که ترکیه برای به اشغال درآوردن بخش شمالی قبرس در سال 1947 مجازات شد. نکته آن که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در اکتبر 2018 تاکید کرده بود که هر تغییری در وضعیت بلندی های جولان در خارج از چارچوب قطعنامه سازمان ملل متحد نقض توافقنامه موجود خواهد بود.

دوم آن که برای اعراب هرگونه کورسوی امیدی به بی طرفی ایالات متحده در مذاکرات صلح میان اسرائیل و فلسطین از میان خواهد رفت. حتی اگر به دلایل ترامپ در ابراز نگرانی از حضور نیروهای ایرانی در جنوب غرب سوریه و اقدامات حزب الله در منطقه جولان و استفاده از آن به عنوان پایگاه برای حمله به اسرائیل بهانه اعطای این حق به اسرائیل استناد کنند. 

در مجموع به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر جولان در مارس 2019 مانند به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل در دسامبر 2017 تنها یک توافق دوجانبه میان ایالات متحده و اسرائیل است که پیامدهای آن سرنوشت منطقه خاورمیانه را برای سالهای آتی رقم خواهد زد.

کلید واژه ها: بلندی های جولان اسرائیل ایالات متحده امریکا


( ۲۵ )

نظر شما :

نیک نفس ۰۹ فروردین ۱۳۹۸ | ۱۸:۱۵
بسیار عالی بود کاملا موافقم
بابک ۰۹ فروردین ۱۳۹۸ | ۱۸:۳۶
بطور کلی ترامپ با اقداماتی از این دست در حال بی ثبانی و برهم زدن نظم جامعه جهانی می باشد. من معتقدم اقدامات ترامپ ممکنه درکوتاه مدت به نفع مردم کشور خودش باشد ولی در دراز مدت به ضرر مردم آمریکا هم هست. تفسیربسیارجامع و جالبی بود که درعین حال بی طرفانه نوشته شده بود.با تشکر .
حسن ازی محمد ۰۹ فروردین ۱۳۹۸ | ۱۹:۱۳
با سلام و تشکر از متن و تحلیل بسیار دقیقتان. معادلات خاورمیانه پس از تقسیم امپراطوری قدرتمند عثمانی توسط انگلیس و تاسیس کشور جعلی اسرائیل، همیشه یک چالش بزرگ برای ساکنین این منطقه بوده است که شرح آن مفصل است اما این رژیم غاصب همیشه پیشتاز برای حمله و آسیب در چندین مرحله پس از تاسیس منحوس خود بوده که آخرین آن ایجاد داعش بود که با کمک ایران به جبهه مقاومت این شر بزرگ برطرف شد. اما کماکان آنها در حال برنامه ریزی برای نابودی همسایگان هستند که تازه ترین آنها شناسایی منطقه اشغالی جولان به عنوان خاک اسرائیل می باشد که آن هم تنها با تدبیر و یکپارچگی مسلمانان و جبهه مقاومت و تلاش در مجامع بین المللی، بی اثر خواهد شد‌. و اما تاسف آورترین بخش ماجرا، حمایت کشور بزرگ، ثروتمند و مسلمان منطقه، عربستان سعودی از این غده سرطانی یعنی اسرائیل است که موسس عربستان سعودی خود یکی از دست نشانده های انگلیس بوده است.
لیداانصاری ۰۹ فروردین ۱۳۹۸ | ۲۱:۳۴
درود بر شما
ابراهیم قدیمی ۱۰ فروردین ۱۳۹۸ | ۲۳:۰۸
کریمه با اکثریتی قریب به اتفاق روسی تبار چند صد سال خاک روسیه بوده که درزمان اتحاد شوروی سابق ورهبری خروشچف که خود اوکراینی بود چند ده سال پیش مدیریت ان به اوکراین که بخشی از اتحاد شوروی بود در یک نقل وانتقال داخلی ونه ثبت شده بینالمللی واگذارشده بود.پس از تفکیک اتحاد شوروی طبعا کریمه که پایگاه دریائی مهم اتحاد شوروی هم بود به روسیه میرسید. روسیه متمدنانه حتی با رفراندوم انرامجددا به خود باز گرداند.اوکراین اگر متمدنانه میخواست رفتار کند خود این بخش را باید به روسیه واگذار میکرد. کریمه بهیچ عنوان اشغالی نیست.بین کریمه و بلندی های جولان اشغالی بهیچ عنوان مقایسه ای قابل تصور نیست.روسیه از اشغال سرزمین وپایگاه دریائی خود توسط ناتو باهمکاری اوکراین جلوگیری کرد. جولان منطقهای کوهستانی است که بیشتر ارزش نظامی ودفاعی دارد .میدان نفتی در کوهستان که قابل استخراج باشد ندیدم ونشنیدم..این اخبار شایعات برای مقاصدخاص است.من تصور نمی کنم امریکا جدای ازسیاستهای کسینجر در حال حاضر علاقمند به حل مسئله خاورمیانه باشد. امضا این سندها کسینجری است.پس از کسینجر امریکا شاهد وزیر امورخارجه استخوانداری که توان واجازه تغییر استراتژیک در نقاط بحرانی وجهان را داشته باشد نبود. تنها جناب جان کری بود که قابل مقایسه با کسینجر وسیاست های مستقل تر امریکائی غیر اپیکی بود.توجه داشته باشید که جناب کری با حضورچندین دهساله در سنا توان کسینجر را در اختیار نداشت .چون اپیک همراه او نبود..و بیشتر از یک دوره نیز پس از دورانی بحرانی در زمان خانم کلینتون صدارت نداشت ووقت او بیشتر صرف حل مسائل هستهای ایران با وقت گذرانی ها ی این وان شد خداوند سیاستمدارانی مستقل مانند جناب کری را برای امریکا محفوظ نگهدارد.. جناب پمپئو که امیدواریم نظرش نسبت به ایران تغییر کند تازه ثبت نام در کلاس اکابر بزرگسالان جهت سیاستمداری جهانی کرده است.از ایشان تنها کاری که ساخته است تعقیب سیاست های جناب کسینجر وماله کشی سیاست های او در اسیای جنوب شرقی است.سرکار خانم .خانم دکترپولاپ این پرزیدنت پوتین چه هیزم تری بشما فروخته است.
مریم صادقی ۱۶ فروردین ۱۳۹۸ | ۱۳:۲۰
بسیار عاااااالی استاد