خروج معنا دار ترامپ

دیپلماسی ایرانی: رییس جمهور ایالات متحده آمریکا که این روزها به عنصر غیر قابل پیش بینی نظام بین الملل تبدیل شده و هر از چند گاهی با اقدامات، تصمیمات و بعضا توئیتهای خود جنجالی در عرصه بین المللی ایجاد می کند، در روزهای گذشته بار دیگر به سوژه اصلی خبر و تحلیل رسانه‌ها تبدیل شده است. 

دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا اخیرا در توییتی اعلام کرد که «داعش دشمن محلی سوریه، ایران و روسیه است و آنها باید با این گروه مقابله کنند، آمریکا نمی‌خواهد پلیس خاورمیانه باشد.» پس ازاین  توییت ترامپ، کاخ سفید با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد روند بازگرداند سربازان آمریکایی از سوریه آغاز شده است. بنا بر این بیانیه، خروج نظامیان آمریکایی از این کشور، برای گذار به یک مرحله جدید از «جنگ علیه داعش» است. 

با توجه به رویکرد منفعت طلبانه دونالد ترامپ به نظر می رسد چنین تصمیمی از سوی وی از ابعاد مختلفی قابل تحلیل است؛ در درجه نخست به نظر می رسد نگاه بلند مدت  ترامپ به انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا است که سال آینده برگذار می‌شود و او قطعا نمی خواهد تنها رییس جمهوری یک دوره ای در آمریکای سالهای اخیر باشد.

ترامپ در مبارزات انتخاباتی خود بارها تاکید کرده بود که در صورت پیروزی، دیگر به کشورهای هم پیمان آمریکا باج نمی دهد و به صورت مجانی هزینه تأمین امنیت آنها را نمی پردازد. حال شاید خارج کردن سربازان آمریکایی از سوریه و افغانستان تلاش وی برای عمل به این وعده انتخاباتی و البته فراهم کردن  دستاوردهایی برای توجیه عملکردش در عرصه سیاست خارجی باشد. به ویژه که رییس جمهور آمریکا این روزها به دلیل ادامه حمایتش از دولت عربستان بعد از فاجعه قتل خاشقچی تحت فشار بسیاری قرار دارد و نیازمند آن بود که با یک اقدام پرسرو صدا توجهات را از روی روابطش با عربستان بردارد. 

نکته قابل توجه دیگر در رابطه با خروج نیروهای آمریکا از سوریه این است که عمده نظامیان آمریکایی مستقر در سوریه در شمال این کشور و در مرزهای با ترکیه فعال هستند، ترکیه از مدت‌ها پیش برای هموار کردن مسیر حمله به نیروهای کرد در شمال سوریه در تلاش بوده آمریکا را متقاعد به خارج کردن نظامیانش از این منطقه کند؛ چرا که آنکارا نیروهای کرد را تروریست‌هایی می‌داند که ثبات این کشور را تهدید می‌کنند. حال به نظر می رسد با خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، کردهای این کشور حامی خود را از دست داده اند و سرنوشت آنها به تصمیمات دولت اردوغان گره خورده است. 

بر خلاف ترکیه که تصمیم دونالد ترامپ را به نوعی تعبیر رویاهای خود در سوریه می بیند، رژیم صهیونیستی این روزها چندان راضی و خوشنود نیست، خروج آمریکا از سوریه برای این رژیم به معنای تقویت جایگاه ایران، روسیه و ترکیه در کشور هم مرز و همسایه  است و می تواند نگرانی های امنیتی آن را تقویت کند. به همین دلیل بود که بلافاصله بعد از اعلام تصمیم جدید دولت ترامپ،  نماینده رژیم صهیونیستی در سازمان ملل اعلام کرد؛ «اسرائیل به تصمیم ایالات متحده برای خروج از سوریه احترام می‌گذارد، اما نگرانی‌های خود را دارد و به مبارزه با نیروهای ایرانی در سوریه حتی اگر آمریکا نیروهایش را  از این کشور خارج کند ادامه می‌دهد.»

اما از سوی دیگر این ماجرا کشورهایی هستند که دونالد ترامپ داعش را مشکل  آنها دانسته و ظاهرا به خود آنها واگذار کرده است؛ ایران، روسیه و سوریه؛ به نظر می رسد تصمیم رییس جمهور آمریکا در خروج از سوریه تا حد زیادی فضا را برای این سه کشور باز کرده و قدرت مانور آنها را در ایجاد صلح در سوریه و تدوین قانون اساسی جدید برای آن افزایش می دهد. این دقیقا همان چیزی است که ایران و روسیه به طور خاص و به صورت مشترک دنبال می کنند و در شرایطی که مداخلات و سنگ اندازی های نیروهای آمریکا نباشد، بسیار راحت تر می توانند برای انجام آن تلاش کنند. 

با خروج آمریکا از صحنه بازی سوریه همچنین موضع طرفداران انتقال قدرت در سوریه نیز تضعیف می شود و مردم این کشور این فرصت را پیدا می کنند که بعد از آغاز فرایند صلح و تدوین قانون اساسی جدید، خود رییس جمهور  کشورشان را انتخاب کنند. 

مسأله قابل توجه، اما وضعیت ایران پس از خروج نیروهای آمریکا از سوریه است؛ هر چند این اتفاق به خودی خود قدرت و موقعیت استراتژیک ایران در منطقه را تقویت می کند و همین مساله باعث ناراحتی مقامات رژیم صهیونیستی و برخی جمهوریخواهان کنگره از تصمیم ترامپ شده؛ اما تبدیل این «فرصت مقطعی» به «فرصتها و مزایای بلند مدت» مستلزم سیاستگذاری و تقویت دیپلماسی منطقه ای است. 

در شرایطی که ترکیه با پیدا کردن آزادی عمل در قبال کردهای سوریه و روسیه با دست یافتن به موقعیت قدرت برتر و بلامنازع در بحران سوریه مجدانه به دنبال تأمین منافع خود هستند، جمهوری اسلامی ایران نیز باید تلاش کند سهمش از این بحران تنها کمکهای سیاسی، مستشاری و بعضا تقدیم شهدای مدافع حرم نباشد. 

جمهوری اسلامی ایران باید همانگونه که یار و همکار دوران جنگ و مبارزه با تروریسم کشورهای همسایه است، شریک منافع صلح، مزایای اقتصادی و بازسازی این کشورها نیز باشد. حال که یکی از رقبا بنا به منافع خود از دور مسابقه خارج شده، لازم است تدابیر لازم برای ادامه هوشمندانه این بازی استراتژیک تا دستیابی به منافع و امنیت بیشتر را بیندیشیم.