بازی از قبل شکست خورده عربستان در عراق

نویسنده: سید علی موسوی خلخالی، سردبیر دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: بر خلاف آن چه برخی تصور می کنند، عربستان سعودی در تحولات اخیر عراق نقش چندانی ندارد. نه این که خود خواسته کاری نکرده بلکه توانایی انجام فعالیتی را در عرصه سیاسی عراق نداشته است. انتخابات عراق و نتایج و تحولات بعد از آن نشان داد عربستانی ها بیش از آن چه تصور می شود عرصه را باخته اند. حتی سفرهای مکرر مقامات عربستانی در سال گذشته و همچنین دیدارهای محرمانه شان با برخی چهره های طرفدار خود در عراق، نیز مدتی است دیگر تکرار نمی شود و دیگر چندان از پیشنهادهای اقتصادی پرآب و تاب عربستانی ها به عراق خبری نیست. بعد از آن که عراقی ها در تابستان گذشته پیشنهاد عربستان برای تامین برق برای مورد نیازشان در مقابل کاهش روابط بغداد با تهران را رد کردند به نظر می رسد سرخوردگی عربستانی ها بیشتر هم شده است.

عربستانی ها تا قبل از برگزاری انتخابات عراق تلاش های فشرده ای را برای وحدت بخشیدن طیف اهل تسننِ طرفدار خود در عراق انجام دادند. افراد امنیتی آنها مخفیانه به عراق سفر کردند و دیدارهای محرمانه ای را با برخی از مقامات اهل تسنن انجام دادند، اما گویا وقتی مقام های امنیتی عراقی از این سفرها آگاه شدند و چهره های شیعی هشدارهای لازم را دادند، اهل تسنن عقب نشستند و عربستانی ها نیز عقب نشینی کردند. 

انتخابات عراق با وجود حضور کم رنگ مردم در استان های جنوبی و بغداد که عمدتا شیعه نشین هستند و در حالی که حضور اهل تسنن در استان های غربی عراق که عمدتا سنی نشین هستند، بالا بود، شکست سنگینی را بر اهل تسنن تحمیل کرد. چرا که اولا هیچ ائتلاف حداکثری با برچسب اهل تسنن و یا با حمایت عربی همانند انتخابات سال 2010 نتوانست وارد پارلمان شود، ثانیا، تشتت آرا در میان گروه های اهل تسنن بسیار مشهود بود و ثالثا با تشکیل دو ائتلاف بزرگ در درون پارلمان برای مشخص شدن اکثریت پارلمان، اهل تسنن عملا دیدند راه چاره ای ندارند جز این که به یکی از این دو ائتلاف بپیوندند که از قضا در راس هر دو رهبران شیعی قرار دارند که اگر هم تمایل صد در صدی به ایران نداشته باشند هیچ ارادتی هم به مرجعیت اهل تسنن ندارند. بنابراین مجبور شدند حضور خود را در قالب این دو ائتلاف تعریف کنند و این بدان معنا بود که مرجعیت تصمیم گیری سیاسی خود را به شیعیان بسپارند. این واقعیتی تلخ برای اهل تسنن بود که از روی ناچاری و استیصال راه چاره ای جز پذیرفتن آن نداشتند. در چنین فضایی عربستان سعودی دیگر هیچ ابزاری برای سرمایه گذاری نمی دید. به ویژه که شکست سنگین داعش در سال گذشته میلادی توسط نیروهای حشد الشعبی و ارتش عراق، بیشتر از همه به حساب اهل تسنن و کشورهای عربی حامی آنها در راس آنها عربستان سعودی نوشته شد، و بیش از آن چه تصور می شد آنها مجبور شدند هزینه بپردازند. بنابراین طبیعی است که شکست در انتخابات را می توان در امتداد همین شکست داعش قلمداد کرد.

برای همین به هنگامی چانه زنی ها برای تشکیل دولت عراق، اگر کردها با فهرستی از خواسته ها به سراغ ائتلاف ها می آمدند و حتی مسیحیان مطالبه وزارت و صدارت می کردند، اهل تسنن هیچ خواسته ای نداشتند و صرفا خواهان حفظ وضعیت همیشگی سیاسی خود در دولت می شدند. حتی این بار این طیف های مختلف اهل تسنن بودند که از رهبران مختلف شیعی می خواستند که از آنها در برابر رقبای سنی شان حمایت کنند. به ویژه که پشتیبانی خارجی هم برای اعمال قدرت در اختیار نداشتند. اتفاقی که در طول تاریخ عراق بعد از صدام سابقه نداشته است. 

نتیجه این وضعیت در حال حاضر چنین است که عربستانی ها تقریبا عرصه را به امریکایی ها واگذار کرده اند که آنها هم با وجود سناریوهایی که از آنها نقل می شد، تا به این لحظه هیچ کدام از سناریوهایشان محقق نشده است. و از آن سو جمهوری اسلامی ایران با وجود ناملایماتی که در عراق برای خود می بیند و در حالی که فشار تحریم های امریکا از جانب عراق نیز آغاز شده، همچنان میدان دار تحولات این کشور محسوب می شود./وطن امروز