اسرائیل به دنبال هم پیمانان عرب برای صادرات گاز

دیپلماسی ایرانی: آن زمان که یووال شتاینیتز خدمت نظامی‌اش را در ارتش اسرائیل می‌گذراند، مصر دشمن بود و اسرائیل نگران از اینکه رقبای عرب مانع از رسیدن نفت به اسرائیل شوند. اما در سال‌های اخیر که شتاینیتز ۵۶ ساله وزیر انرژی اسرائیل شده، خود را در جلسه‌های پی در پی با مقامات مصری می‌بیند.

دستور کار این جلسات حل معمای گاز در اسرائیل است. در اواخر دهه ۱۹۹۰، اسرائیل ذخایر گازی عظیمی در نزدیکی سواحل خود یافت که حفاری‌های اولیه کمک کرد که این کشور کمی از واردات انرژی بکاهد. اما اکتشافات بعدی نشان داد که این ذخایر بیش از نیاز اسرائیل است و امکان صادرات آن نیز هست. برخی برآوردها نشان می‌دهد که این میدان گازی تا ۵۰ سال نیازهای اسرائیل را تأمین خواهد کرد.

شتاینیتز به فایننشال تایمز گفت که یک یا دو دهه پیش هیچ کس فکرش (صادرات گاز اسرائیل) را هم نمی‌کرد. استخراج گاز از میدان‌های مشترک با کشورهای مخالف کار بسیار دشواری است اما شتاینیتز توانست به توافقی پرسود با طرف مصری در این زمینه برسد. البته هدف نهایی اسرائیل صادرات گاز به اروپاست.

برنامه‌های بلندپروازانه اسرائیل

بر اساس این گزارش، مصر و اسرائیل توافق کرده‌اند که شرکت اسرائیلی «دلِک»، از اوایل سال ۲۰۱۹ صادرات گاز خود به مصر را آغاز کند. صادراتی که حجم آن به ۱۵ میلیارد دلار می‌رسد و این گاز از میدان‌های «تمار» و «لویاتان» تأمین می‌شود که اصلی‌ترین دخایر گازی اسرائیل در آنهاست. شتاینیتز به این مجله گفت: «صادرات زیادی خواهیم داشت».

این توافق محور برنامه‌های بلندپروازانه اسرائیل برای تبدیل شدن به قطب انرژی در مدیترانه است. هم‌زمان با مذاکرات با مصر، اسرائیل در حال کشیدن خط لوله‌ای برای صادرات به اردن است. موضوعی که اسرائیل را امیدوار می‌کند که بتواند در کنار مصر و اردن شبکه گازی مشترکی بسازد.

برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل گاز فرصتی مناسب برای تثبیت سیاست خارجی‌اش در تبدیل دشمنان عرب به شرکای اقتصادی و برقراری روابط بلندمدت در سطح وزرا و مدیر کل‌هاست.

اسرائیل می‌کوشد که روابط بهتری با کشورهای عربی برقرار کند. کشورهایی که مانند اسرائیل نگران «نفوذ منطقه‌ای ایران» هستند. نتانیاهو می‌گوید که برای این کار منتظر پیمان صلح با فلسطین نمی‌ماند. در ماه گذشته، وقتی خبر سفر محرمانه وی به عمان منتشر شد، به خبرنگاران گفت: «جهان عرب تشنه خلاقیت و تجارت اسرائیل است».

البته بلندپروازی‌های او در بخش انرژی با برخی مخالفت‌های داخلی و خارجی همراه می‌شود. ساکنان سواحل شمالی خواستار آن‌اند که سازه‌های استخراج گاز با فاصله بیشتری از این سواحل ساخته شود.

دستگاه‌های امنیتی اسرائیل نیز خواستار آن شده‌اند که اسرائیل گاز را برای مصرف داخلی‌اش به کار بگیرد. در ماه سپتامبر، ده‌ها تن از حامیان محیط زیست در نزدیکی پارلمان تظاهرات کردند. با وجود این، سکوی گازی که هم‌اکنون در تکزاس با هزینه ۳٫۵ میلیارد دلار در حال ساخته شدن است، در اوایل ژانویه به اسرائیل خواهد رسید و در ده کیلومتری سواحل شمالی نصب خواهد شد تا عملیات استخراج گاز آغاز شود.

واکنش های عربی

واکنش مردم جهان عرب به همکاری اقتصادی و بازرگانی با اسرائیل از حساسیت بیشتری برخوردار است. مذاکرات شتاینیتز با مصر در فضایی کاملاً آرام انجام شد. اما در اردن تظاهرات گسترده‌ای در منطقه‌ای که خط لوله از آن عبور می‌کند راه افتاد. مردم خواستار اطلاع از واقعیت‌های این عادی سازی روابط با اسرائیل هستند. در ماه گذشته، اردن در اعتراض به رفتار اسرائیل با فلسطینیان، از تمدید بخشی از معاهده صلح خود با اسرائیل سر باز زد.

با وجود این، وقتی پای کشورهای دیگر برسد، اردن کم‌تر از دیگر کشورها مایه نگرانی اسرائیل است. ایده ساخت خط لوله زیر آبی باید از ترکیه و لبنان و سوریه گذر کند و بی تردید یک گره سیاسی پیچیده خواهد بود.

چارچوب سازمانی اسرائیل در بخش انرژی نیز خالی از مشکل نیست. به نظر «چارلز الیناس»، کارشناس غیر مقیم در شورای جهانی انرژی تابع سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، برای گسترش میدان‌های گازی میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری خارجی لازم است، چون شرکت‌های داخلی هنوز تخصص لازم را کسب نکرده‌اند. اما سرمایه‌گذار خارجی به کشورهای بی ثبات علاقه‌ای نشان نمی‌دهد. به نظر الیناس، نظام برنامه‌ریزی برای گاز در اسرائیل نظام با ثباتی نیست.

شتاینیتز تأکید می‌کند که جای نگرانی نیست. او می‌گوید که به موجب قراردادی که در سپتامبر امضا شده، شرکت دلک و شرکت امریکایی «نوبل انرژِی» و شرکتی مصری ۵۰۰ میلیون دلار پرداخته‌اند که خط لوله‌ای غیر فعال میان مصر و اسرائیل را به‌روزسازی کنند. او می‌گوید که در آینده از همین خط لوله می‌توان استفاده کرد.

قرارداد کشیدن خط لوله پس از جلسه‌ای دو ساعته میان «عبدالفتاح السیسی»، رئیس جمهور مصر، و «بنیامین نتانیاهو» در نیویورک اعلان رسمی شد.

به نظر «یوسی ابو» مدیر اجرایی شرکت دلک، درآمدهای اقتصادی ناشی از این قرارداد خط لوله مهم‌تر از منافع سیاسی احتمالی آن است. «برخی کشورها می‌کوشند که روابطی بدون بنیان اقتصادی برقرار کنند، چنین چیزی فقط یک اقدام صوری خواهد بود. اما اینجا تمرکز فقط بر اقتصاد است».

شتاینیتز ضمن خوش‌بینی به معامله با مصر، مدافع سرسخت خط لوله‌ای بلندپروازانه‌تر است: خط لوله‌ای از زیر آب‌ها با هزینه ۷ میلیارد دلار از اسرائیل به قبرس و از آنجا به ایتالیا. گفته شده که این خط لوله برای اسرائیل بی دردسرتر خواهد بود و احتمال اینکه درگیر مسائل سیاسی منطقه شود اندک است.

شتاینیتز تأکید می‌کند که این خط لوله کمک می‌کند که تکیه اروپا بر میدان‌های گازی بریتانیا و هلند کم شود. «اسرائیل و قبرس دو کشور با معیارهای دموکراسی غربی و عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه‌اند و یکی از ما عضو اتحادیه اروپاست. اگر بتوانیم این خط لوله را بکشیم، می‌توانیم جایگزین مناسبی برای خط لوله شمالی باشیم».

میدل ایست نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11