سامانه «وسیله منظور ویژه» چقدر برای ایران کاربرد دارد؟

نویسنده: سید علی موسوی خلخالی، سردبیر دیپلماسی ایرانی

دیپلماسی ایرانی: مجموعه 1+4 به همراه ایران بعد از نشست خود در نیویورک اعلام کردند که «وسیله منظور ویژه» یا «SPV» (Special Purpose Vehicle) را جهت همکاری مالی مستقل با ایران با هدف تامین رضایت ایران و تامین نیازهای اقتصادی آن، مطابق با آن چه در برجام به ایران وعده داده شده بود، برای ماندن ایران در برجام راه اندای می کنند. سیستمی که بنا به اطلاعاتی که دیپلماسی ایرانی به دست آورده کاملا جدید است و تا کنون مشابه آن از سوی اروپایی ها وجود نداشته است. 

برخی منابع خبری ادعا کرده بودند که این سامانه از سامانه مشابهی در زمان جنگ سرد برای تعامل اروپا با اتحاد جماهیر شوروی الهام گرفته شده است، اما منابع آگاه دیپلماسی ایرانی این ادعا را رد کردند و گفتند که این سامانه کاملا جدید است و دقیقا به همین علت است که طراحی و اجرای آن تا این اندازه طول کشیده و زمان برده است. 

فدریکا موگرینی، هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که این سامانه تا قبل از تاریخ رسمی اعلام آغاز تحریم های ثانویه امریکا علیه ایران در ماه نوامبر (13 آبان) فعال خواهد شد و اساس کار آن مطابق با یورو خواهد بود. 

عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان نیز گفت که زمانبندی ما همان چهارم نوامبر (13 آبان) است. اروپایی‌ها باید تا پیش از چهار نوامبر که دور دوم تحریم‌های نفتی و بانکی آمریکا اعلام شده، سازوکارهای پیشنهادی را برقرار کنند یا حداقل این که تا آن تاریخ ساختارش مشخص شده و بخشی از آن شروع به کار کرده باشد. اروپایی‌ها نظر ما را می‌دانند که تا چهار نوامبر، حداقل بخشی از این سازوکارها اجرایی شود. 

اما این سامانه چقدر می تواند نیازهای ایران را با وجود تحریم های اقتصادی همه جانبه ایالات متحده علیه ما رفع کند؟ آیا این مساله باعث خواهد شد تا شرکت های اروپایی همکاری با ایران را از سر بگیرند یا به همکاری های خود ادامه دهند؟

مقامات دو طرف ایرانی و اروپایی بارها تاکید کرده اند که هدف آنها ایجاد سیستم مالی مستقل از امریکا برای تعامل همه طرف های تجاری با ایران است و این که روی فعالیت های شرکت های متوسط و کوچک و سرمایه گذاری آنها در کشورمان حساب کرده اند. شرکت هایی که عموما با امریکا ارتباط ندارند یا اگر هم دارند واهمه ای از همکاری با ایران ندارند و دنبال راهکاری برای ادامه فعالیت های اقتصادی شان با ایران هستند. 

به گزارش پایگاه خبری دوچلند فانک، رولف موتسنیش، عضو کمیسیون سیاست خارجی و همکاری های اقتصادی و توسعه در پارلمان آلمان در مصاحبه ای در خصوص مکانیسم جدید مالی کمیسیون اروپا برای تعامل با ایران گفت: «معتقدم طبیعتا باید به طور جدی گفت که احتمالا راه اندازی این مکانیسم شرکت‌های بزرگ، به طور مثال شرکت‌های آلمانی را برای سرمایه‌گذاری در ایران متقاعد نمی کند. اگر میزان تجارت را مقایسه کنید، احتمالا این بازار امریکا است که شرکت‌های بزرگ آلمانی را به سمت خود می‌کشاند. اما به نظرم تعدادی از بنگاه های صنعتی متوسط شاید علاقه مند به ادامه تجارت در خاورمیانه باشند و یا اگر به طور دقیق ایران را در نظر بگیریم، شرکت‌هایی که مایل هستند مناسباتشان تضمین شود. آن وقت ممکن است سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد.»

وی در ادامه وی در پاسخ به سوال خبرنگاری که پرسید، آیا اتحادیه اروپا یا دولت آلمان قادر خواهند بود ترس شرکت‌ها را از بین ببرند، گفت: «تصور نمی کنم. قدرت بازار بیش از این است.»

پیش از این روزنامه العرب به نقل از یک دیپلمات فرانسوی نوشته بود که این سامانه صرفا جهت فروش نفت ایران کاربرد خواهد داشت اما یک منبع آگاه به دیپلماسی ایرانی گفت که چنین ادعایی کذب است و این سامانه قرار است تمامی معاملات مالی ایران را در داخل و خارج از اتحادیه اروپا بدون هیچ گونه محدودیت یا سقفی پوشش دهد.