تردید بارزانی در قبول خواسته ترامپ برای حمایت از عبادی

نویسنده: پیتر دابلیو. گالبریت

دیپلماسی ایرانی: در سیاست خارجی هم مانند زندگی، خوب است که با دوستان روابط خوبی داشته باشید، چون معلوم نیست چه زمانی ممکن است به آنها نیاز پیدا کنید. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده ماه گذشته از مسعود بارزانی، رهبر بزرگ ترین حزب کرد در مجلس عراق خواست که از یک هدف فوری سیاست خارجی حمایت کند: کسب اطمینان از دوره دوم نخست وزیری حیدر العبادی و مسدود کردن راه گزینه تحت حمایت ایران به سمت قدرت.

زمانی بود که پاسخ این درخواست بی چون و چرا مثبت بود. اما اکتبر گذشته دولت دونالد ترامپ اجازه داد که رهبر گروه شبه نظامی شیعه از تانک های تهیه شده توسط ایالات متحده در عملیاتی علیه کردها به رهبری قاسم سلیمانی فرمانده نیروهای قدس ایران، استفاده کند. جای تعجب ندارد که کردها امروز عمل به خواسته های کسی که یک متحد غیرقابل اعتماد می دانند، تمایل کمتری دارند.

طی چند سال شرایط چقدر تغییر می کند. در سال 2010 که ایالات متحده از بارزانی، رئیس وقت منطقه کردستان خواست از نخست وزیری نوری مالکی برای دور دوم حمایت کند، بارزانی بلافاصله موافقت کرد. (اگرچه این تصمیمی بود که دیپلمات های ایالات متحده و کردها بعد از آن پشیمان شدند.) در ماه ژوئن 2014 هم وقتی جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا سفری از پیش اعلام نشده به اربیل پایتخت کردستان عراق داشت تا از بارزانی بخواهد که برنامه اعلام استقلال را به تعویق اندازد، کردها موافقت کردند تا پایان جنگ علیه داعش اعلام استقلال نکنند.

اکنون کردها با اکتساب 50 کرسی در پارلمان جدید عراق (به علاوه چند کرسی دیگر متحدان سنّی) در ارتباط با نخست وزیر بعدی کشور در موقعیتی تعیین کننده قرار دارند. علت هم این است که انتخابات پارلمانی ماه مه به بن بستی سیاسی بین دو گروه شیعه انجامیده است: گروه اول تحت رهبری مشترک عبادی و مقتدی صدر است و رهبری بلوک دیگر را مالکی، نخست وزیر پیشین و هادی عامری، فرمانده گروه شبه نظامی شیعه بر عهده دارند. مالکی و عامری هر دو روابط نزدیکی با تهران دارند. عامری حتی در جنگ ایران و عراق در کنار ایرانی ها جنگیده است. اما بلوک صدر-عبادی هم ضد ایران نیست. صدر در سال های 2007 تا 2011 در ایران در تبعید به سر می برده و عبادی یکی از اعضای حزب الدعوه اسلامی تحت حمایت ایران است. با این حال، بلوک صدر–عبادی به اندازه محور مالکی-عامری به ایران نزدیک نیست. دولت ترامپ نگران این مساله است که اگر محور مالکی-عامری قدرت را در عراق در دست بگیرد، نفوذ ایران در عراق به شدت افزایش یابد که این دقیقا عکس سیاستی است که ایالات متحده دنبال می کند.

این جا است که کردها می توانند ایفای نقش کنند. پس از انتخابات، حزب دموکرات کردستان بارزانی با حزب اتحاد میهنی بزرگ ترین حزب کرد ائتلاف تشکیل داد. کردها پس از آن با بزرگ ترین بلوک سنی یعنی ائتلاف محور ملی، توافق کردند تا در انتخاب بین یکی از دو بلوک شیعه، متحد عمل کنند. این اتحاد به کردها و سنی ها بین 60 تا 90 کرسی از مجموع 329 کرسی پارلمانی را داد که می تواند نقشی تعیین کننده در سرنوشت دولت بعدی داشته باشد و بارزانی به عنوان رهبر بزرگ ترین حزب کرد، در موقعیتی قرار دارد که می تواند به آنها جهت دهد.

اما مشکل ترامپ این است که بارزانی دیگر باور ندارد که می تواند به ایالات متحده تکیه کند. بارزانی که به درخواست کری در سال 2014 و وقتی باقی عراق در حال فروپاشی بود اعلام استقلال را به تعویق انداخت، پس از شکست داعش زمان را برای تحقق رویای دیرینه کردها مناسب یافت. کمیسیون انتخابات کردستان ماه ژوئن سال گذشته از برنامه برگزاری همه پرسی استقلال در 25 سپتامبر 2017 خبر داد. دولت ترامپ در سراسر تابستان به ندرت واکنشی به این مساله نشان داد و در ماه سپتامبر تحت فشار گذاشتن بارزانی برای تعویق همه پرسی را آغاز کرد. دو روز پیش از همه پرسی، رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه وقت آمریکا پیشنهاد داد اگر بارزانی همه پرسی را به تعویق اندازد، ایالات متحده برای حل مشکلات بین اربیل و بغداد به شیوه دیپلماتیک اقدام خواهد کرد و اگر مشکلات طی یک سال حل نشدند، آن گاه واشنگتن نیاز به برگزاری رفراندوم را به رسمیت خواهد شناخت. در آن زمان بارزانی تمایلی به اعتماد به گفته های وزیر امور خارجه آمریکا نداشت و لغو همه پرسی دو روز پیش از آن هم عملا غیرممکن بود. همه پرسی با رای 93 درصدی به استقلال به پایان رسید. عبادی با بستن حریم هوایی کردستان، قطع نظام بانکی آنها و چراغ سبز به حمله به کردها، درصدد دادن درسی فراموش نشدنی به آنها برآمد.

کل این ماجرا خشم و عصبانیت کردها را تشدید کرد و بیشتر این عصبانیت به عبادی بر می گشت. یکی از رهبران کرد در این باره می گوید: «مالکی بودجه ما را قطع کرد؛ اما عبادی به ما حمله کرد.» که البته این حمله اعتماد کردها به ایالات متحده را هم خدشه دار کرد. بدین ترتیب، مذاکرات کردها و متحدان سنی آنها با دو بلوک شیعه بدون توجه به آنچه مورد نظر واشنگتن است، صورت می گیرد. سنی ها برای بازسازی بودجه و برای خروج شبه نظامیان شیعه از مناطق سنی نشین تضمین می خواهند. اما فهرست خواسته های کردها طولانی است و عمل به وعده هایی که در قانون اساسی به آنها داده شده را خواستار هستند.
عبادی تاکنون غیر از مسائل مالی، باقی خواسته های کردها را رد کرده است. به نظر می رسد میانجی گری های واشنگتن و تماس های تلفنی پومپئو هم تاثیری در بهبود شرایط ندارد.  بدین ترتیب، این احتمال زیاد است که کردها و سنی ها تصمیم بگیرند با عامری و مالکی کنار بیایند. اگر آنها نمی توانند روی حمایت ایالات متحده حساب کنند، پس بهتر است با قدرت غیر قابل مناقشه منطقه ای یعنی ایران، کنار بیایند. بر خلاف عبادی، مالکی از برخی اهداف کردها حمایت کرده و سنی ها می دانند که عامری قدرت خارج کردن جنگجویان شیعه از مناطق سنی نشین را دارد.

کردها از سال 2005 تاکنون نقشی تعیین کننده در انتخابات عراق داشتند و اگر ایالات متحده سیاست خارجی واقع گرایانه ای داشت، پیش بینی وقوع چنین شرایطی در انتخابات 2018 دشوار نبود. اکنون، نادیده گرفتن تاریخ برای ایالات متحده به بهای گزاف شکست در هدف اصلی اش در عراق، یعنی از بین بردن قدرت ایران در این کشور، تمام می شود.

منبع: فارن پالسی / مترجم: طلا تسلیمی