سرنخ های اعتراضات اخیر عراق

نویسنده: کورورش چاردوری

دیپلماسی ایرانی: وقتی نتایج انتخابات 12 مه 2018 عراق، از تلویزیون ملی این کشور اعلام و ائتلاف انتخاباتی سائرون، به رهبری سید مقتدی صدر با 54 کرسی از 328 کرسی پارلمان عراق، به عنوان پیروز این انتخابات معرفی شد و حامیان او، با شعارهایی علیه ایران و طرفداران عراقی ایران به خیابان ها ریختند، ناظران باید حدس می زدند که تابستان آرامی در انتظار سرزمین هزار و یک شب نخواهد بود.

آنچه در چند هفته ی اخیر، خواب را از چشم دولتمردان عراقی ربوده و مردم این کشور را در تابستان جهنمی عراق به خیابان ها کشانده، معلول مشارکت پایین مردمی است که بعد از نوری مالکی، از حیدر عبادی نیز قطع امید کردند و نارضایتی خود را با قهر با صندوق های رای، به دولت حاکم نشان دادند. بدیهی بود که رخت مشروعیتی که با برگزاری هر انتخابات، حاکمیت را شایسته آن می سازد، این بار بر قامت دولت عراق، پوشانیده نشد.

سیر اتفاقات انتخاباتی در عراقی، از اعلام نتایج انتخابات در سه مرحله تا اعلام تخلفات گسترده و اعلام بازشماری آراء و آتش سوزی در انبار صندوق های رای، تنها نیازمند جرقه ای بود که عراقی ها را در نفت خیزترین استان عراق، به خیابان ها کشاند.

قطعی برق و آب، نرخ بالای بیکاری و سطح پایین خدمات عمومی و نهایتا، فساد فراگیر در دولت، تنها بهانه ای برای مردم بصره و پس از آن نجف، میسان، کربلا، ذیقار، صلاح الدین، ناصریه و بغداد بود. آغاز این اعتراضات از مناطق شیعی نشین عراق، شعار علیه دولت شیعی و حمله به دفاتر احزاب و سازمان های طرفدار کشوری شیعی، یعنی ایران، حکایت از آن دارد که تیر مخالفان داخلی و خارجی دولت عراق، به چله نشسته است. کتائب حزب الله، حزب الدعوه و سازمان بدر، در شمار نام هایی هستند که امروز مغضوب خیل کثیر معترضان عراقی اند.

 آنها که مخالفت با ایران را، معلول قطع برق صادراتی این کشور به عراق می دانستند، در اشتباه بودند. چرا که مخالفت با ایران زمانی در عراق آغاز شد که مقتدی صدر 44 ساله، آشکارا اعلام کرد که نخواهد گذاشت امور عراق، خارج از مرزهای کشورش از سوی هیچ کشوری اداره شود.

بدیهی است که امروز و بعد از چرخش روحانی شیعی مورد حمایت ایران به سوی سعودی، وقتی از صدر سخن می گوییم، در واقع سخن از عربستان سعودی است. نفوذ ایران بعد از پایان نبرد ارتش عراق و حشد شعبی علیه داعش، چنان گسترشی در عراق یافت که ایالات متحده و عربستان سعودی، کمتر از آنچه شایسته بود، از پایان یافتن حضور داعش در عراق، تقدیر کردند. ائتلاف سائرون که ملغمه ای از کمونیست ها و ملی گراهای عراقی و شیعیان صدری بود، حول یک محور اساسی مجتمع شده بودند و آن، مخالف با حضور و نقش ایران در تحولات عراق بود. بالطبع، اعتراض به حضور ایالات متحده در عراق، همچنان که در سالیان اخیر مسبوق به سابقه است، کماکان در کلام مقتدی صدر جاری است اما آنچه بیش از آن خود نمایی می کند، مخالفت او با حضور و نفوذ ایران است تا ایالات متحده امریکا.

حمایت آیت الله سیستانی، مقتدی صدر، عمار حکیم، هادی عامری و نوری مالکی از آنچه «خواسته های مشروع» مردم خوانده می شد، امروز کار را به جایی رسانده است که مردم عراق در میدان تحریر بغداد، تغییر نظام سیاسی کشور، از پارلمانی به ریاستی را مطالبه می کنند. در این میان، درخواست مقتدی صدر برای تعویق مذاکرات میان احزاب برای تشکیل دولت ائتلافی تا زمانی که به خواست معترضان پاسخ داده شود، نشان از آن دارد که فرصت یک ماهه ای که قانون اساسی عراق برای تعیین رئیس دولت، رئیس پارلمان و رئیس جمهور، از زمان تایید نتایج انتخابات توسط دادگاه عالی کشور تعیین کرده است، گره وضع موجود را باز نخواهد کرد. این در حالی است که هیات متشکل از 9 قاضی، هنوز نتایج بازشماری انتخابات عراق را اعلام نکرده است. حال آنکه اعلام نتایج بازشماری و اینکه چه میزان، تغییر در نتایج پیشین ایجاد خواهد کرد، خود می تواند آتش اعتراضات را بیش از پیش، شعله ور نماید.

از سوی دیگر، مذاکرات هیات عراقی با طرف ایرانی برای ادامه واردات برق، چندان نتیجه بخش نبود و دست نیاز عراقی ها به سوی سعودی دراز شد. ناگفته پیداست که دولت سعودی، بر فرض امکان صادرات برق به عراق، بدون دریافت امتیازی دندان گیر، چنین لطفی به دولت شیعی حیدر عبادی نخواهد کرد.

مضاف بر آنکه، قرائن حکایت از آن دارد که رقیبان شیعی حیدر عبادی هم رغبتی به بقای او در قدرت ندارند. هادی عامری، رهبر ائتلاف انتخاباتی فتح که با 47 کرسی، دومین پیروز انتخابات ماه می 2018 است، از جمله کسانی است که در مدت اخیر نه تنها انتقاداتی را به دولت عبادی وارد کرده، بلکه با عذرخواهی از مردم عراق به سبب مشکلات موجود، عملا در مقام یک رقیب برای نخست وزیر کنونی، قد علم کرده است.

بدین ترتیب، آنچه می تواند خیل معترضان را اندکی آرام سازد، در ساده ترین و ابتدایی ترین شکل، بازگشت جریان برق است. پر واضح است، آن دسته از معترضانی که دغدغه برق داشتند، ممکن است به خانه های خود بازگردند. اما آنهایی که سطح مطالباتشان از سه هفته ی پیش، فراتر رفته است، جز با تشکیل دولت جدید آرام نخواهند گرفت. فارغ از آنکه تشکیل دولت جدید، تا چه اندازه در کوتاه مدت محتمل است، اما بهانه های ابتدایی معترضان، کماکان باقی خواهد ماند و حل آن ها، منوط به عزم دولت جدید برای کاهش بیکاری و افزایش سطح خدمات عمومی، حل مشکلات آب و برق و از همه مهم تر، تلاش برای مبارزه با فسادی است که روز به روز، با وجود منابع مالی داخلی و بین المللی، عراق و مردم آن را به آغوش فقر و بی ثباتی، سوق می دهد.