از وزیر پای کار ورزش تا متخصص پاکدست وزارت نفت

نویسنده: یسرا بخاخ، کارشناس مسائل خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: با بررسی اجمالی عملکرد دولت «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق می توان گفت که تغییرات سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک زیادی در دوران او از سوی دولت و به سود عراق حاصل شده است. از زمانی که حیدر العبادی در سال 2014 از سوی فواد معصوم مأمور تشکیل کابینه شد تا به امروز معادلات سیاسی و امنیتی در عراق تغییر کرده و ساختار سیاست خارجه این کشور نیز دچار تحولی مثبت شده است.

حیدر العبادی نه تنها موفق شد با پدیده تروریسم و گروهک تروریستی داعش که می رفت نیمی از خاک عراق را به اشغال خود در آورد مبارزه کند، بلکه بغداد را به یکی از نمونه های موفق همبستگی ملی برای مقابله با تروریسم و تجزیه طلبی تبدیل کرد.

او و دولت اش در 4 سال گذشته موفق شدند سلطه دولت مرکزی را در سراسر عراق پیاده کرده و سیاست خارجه جدیدی را در پیش گیرند که در منطقه پر التهاب خاورمیانه، عراق را از فرصت همکاری و بهبود روابط با هیچ کشوری در منطقه محروم نکند.

موفقیت دولت او در اداره بحران های پیچیده و ناگهانی یکی از نکات مثبت دوره چهار سال گذشته عراق به شمار می رود اما هنوز هم فساد اداری گسترده، سهم خواهی های سیاسی و زد و بند برای به دست آوردن قدرت سیاسی در کشور از مسائلی است که مردم این کشور را نگران کرده و نیازمند عزمی جدی برای مقابله با آن است.

گرچه یکی از انتقادهای اصلی به دولت عبادی وضعیت اقتصادی عراق در طول چند سال گذشته بوده است، تا جایی که نوری المالکی نخست وزیر پیشین عراق هم به عنوان یکی از منتقدان وضعیت اقتصادی دولت العبادی گفته بود که او خزانه ای با ذخایر ارزی 83 میلیارد دلاری را به العبادی تحویل داده بود که در زمان مبارزه با داعش به نصف تقلیل پیدا کرده بود. البته دلیل این اتفاق روشن است، بخش عمده ای از پول عراق صرف مبارزه با داعش شد از سوی دیگر کاهش قیمت نفت و افزایش هزینه های جاری سبب شد تا دولت مجبور شود از ذخایر ارزی خود استفاده کند. برآیند این اتفاقات کاهش رشد اقتصادی و افزایش مشکلات اقتصادی عراق شده است. مساله ای که آقای مالکی باید به آن توجه داشته باشد.

با این وجود می توان گفت کابینه حیدر العبادی طی چهار سال گذشته قابل دفاع بوده است. بی شک یکی از دلایل عمده آن وجود وزرای کارآمدی بوده که به تقویت دولت عبادی کمک کرده اند.

عبدالحسین عبطان و تحول در سیستم ورزشی عراق

اما در همین اوضاع اقتصادی سخت و در شرایطی که عراق با بحران های متعددی دست پنجه نرم می کرد، «عبدالحسین عبطان» وزیر ورزش و جوانان، یکی از امیدهای اصلی و نقاط قوت دولت العبادی به شمار می رفت. عبطان 54 ساله که متولد نجف است از سال 2014 تا کنون عهده دار وزارت ورزش و جوانان در دولت عراق بوده است.

او پیش از آن معاون استاندار نجف و نماینده مردم نجف در پارلمان عراق بود. با وجود اوضاع سیاسی و اقتصادی سخت در عراق، عبطان در دوران وزارت خود موفق شده محبوبیت زیادی میان جوانان عراقی دست و پا کند.

خدمت رسانی به جوانان و ساخت چندین ورزشگاه و تلاش هایش برای رفع تحریم های بین المللی از فوتبال عراق محبوبیت او را دو چندان کرده است.

«زید شحاته» نویسنده عراقی درباره عبطان می نویسد که او کاریزما و شخصیت منحصر به فردی دارد که علاوه بر موفقیت هایش در حوزه کاری، در محبوبیت او تأثیر گذار است. شحاته  می گوید با وجود اینکه عبطان تجربه کافی در زمینه کار ورزشی نداشته اما با تشکیل تیم قوی مشاوران، موفق شده کارهایی را در زمینه ورزش انجام دهد که معمولا بدون صرف هزینه های گزاف امکان پذیر نیست.

یکی دیگر از ویژگی های مثبت این وزیر خوش آتیه عراقی این است که به صورت روزانه از طریق حساب های کاربری خود در فضای مجازی با مردم و جوانان در ارتباط است.

از دیگر ویژگی های او این است که برخلاف اکثر دولت مردان عراقی، فعالیت گسترده ای در حوزه کاری خود دارد و به صورت پی در پی برنامه ها و پروژه های وزارت خانه خود را دنبال می کند.

برخی انتقادهایی را هم به او وارد می کنند به عنوان مثال (تاکید بر) شیعه  بودنش و وابستگی مذهبی او که در سخنرانی هایش هم عیان است برای او منتقدانی دست و پا کرده اما حتی همین منتقدان نیز به موفقیت او در اجرای پروژه های وزارت ورزش و جوانان عراق اعتراف می کنند.

قاسم الاعرجی؛ بازگرداندن اعتماد عمومی به نهاد انتظامی کشور

قاسم الاعرجی، وزیر کشور عراق نیز یکی از چهره های تأثیرگذار داخلی و خارجی این کشور در طول 4 سال گذشته بوده است.

او که وزارت کشور را در دوره بسیار حساس و خطرناکی به دست گرفته بود موفق شد نه تنها با چالش ها و بحران های ایجاد شده در عراق مقابله کند، بلکه وزارت کشور عراق در دوران حضور الاعرجی موفق شده پیروزی های متعددی نیز کسب کند.

یکی از اهداف بزرگ محقق شده در دوران اعرجی مقابله با گروهک تروریستی داعش و تلاش برای به دست گرفتن وضعیت امنیتی در عراق بوده است.

پیروزی بر گروهک تروریستی داعش در خاک عراق نه تنها برای مردم این کشور و دولت العبادی دستاورد مهمی به شمار می رود بلکه برای کشورهای منطقه و دولت هایی که به صورت مستقیم در تیر رس تروریست های داعش قرار داشته اند از اهمیت بالایی برخوردار است.

قاسم الاعرجی به گفته خود موفق شده تا اطمینان و اعتماد مردم عراق به نهاد پلیس و نهاد انتظامی کشور را بازگرداند.

مشارکت نیروهای وابسته به وزارت کشور و تیم های پلیس عراق در عملیات های مربوط به مبارزه با تروریسم باعث شده تا مردم عراق تا حد زیادی تصاویر نظامیانی که در زمان حمله داعش به موصل پُست های خود را رها کرده و شهر را تسلیم کرده بودند فراموش کنند. آزادی اراضی عراق از چنگ داعش و بازسازی نیروهای مسلح این کشور از مهم ترین اقدامات این دولت است که در مقایسه با دولت های پیش از آن دستآوردی مهم به شمار می آید و برای اولین بار در طول 15 سال گذشته اولین گام های عراق به سوی ثبات و امنیت به شمار می رود.

ابراهیم جعفری؛ دیپلماتی که دارایی اش «سخن بلیغ» اوست

دیپلماسی عراق در دوران صدام حسین بیش از آنکه با هدف بهبود چهره جهانی بغداد و تبلیغ فرهنگ و تمدن چند هزار ساله این کشور پیش برود، به ابزاری در دست سازمانها و نهادهای اطلاعاتی رژیم صدام تبدیل شده بود تا از طریق آن ضمن نقض قوانین بین المللی، معارضان و مخالفان حزب بعث را حذف و ترور کنند.

با پایان دوران صدام حسین و جنگ ویرانگری که آمریکا علیه عراق به راه انداخت، بدون شک دستگاه دیپلماسی عراق راه دشواری را طی کرده است. راهی که از طریق آن باید ضمن جلب حمایت های بین المللی برای کشور، آسیب های ایجاد شده از دوران حاکمیت حزب بعث در روابط بغداد با کشورهای مجاور مانند ایران و کویت را درمان کند و سفارت خانه های عراق را به مراکزی فعال برای جلب کمک های بین المللی و مدافعان اصلی منافع ملی مردم عراق تبدیل کند.

در طول 4 سال گذشته ابراهیم جعفری به عنوان وزیر امور خارجه عراق تلاش کرده تا حدی جایگاه دیپلماسی عراق را ارتقا دهد و صدایی رسا برای دیپلماسی عراق در میان کشورهای عربی و منطقه باشد. گرچه اغلب سیاست پیشگان عراق با اتهام فساد مواجه شده اند و ابراهیم جعفری هم از این اتهامات مبرا نبوده، اما حتی منتقدان و مخالفان او به فصاحت و بلاغت او در کلام به عنوان رئیس دستگاه دیپلماسی عراق اعتراف می کنند. مسأله ای که یکی از ابزارهای اصلی و موفقیت یک دیپلمات به شمار می رود.

او در جایی دیگر می گوید که جز «کلمه» دارایی دیگری ندارد و این دارایی را تنها به کسانی عرضه می کند که از "حق" سخن بگویند.

توان عراق در چند سال گذشته در بهبود روابط خود با ایران، ترکیه، سوریه، اردن و عربستان و کویت و توانایی این کشور در ایجاد تعادل در روابط خود با این کشورها سبب شده تا بغداد به یکی از پتانسیل های واقعی برای حل بحران های منطقه ای تبدیل شود.

عراق که در دو سال اخیر موفق شده روابط خود را به شکل قابل توجهی با عربستان بهبود بخشد، توانایی این را نیز داشته که از مداخله ریاض در امور داخلی خود جلوگیری کند و رابطه خود را با سعودی ها بر اساس منافع ملی عراق بنا کند.

در عین حال که تهران به عنوان یکی از همپیمانان اصلی بغداد در منطقه با واشنگتن اختلافات ریشه داری دارد، اما عراق موفق بوده تا چالش خود در مواجه با تروریسم را به فرصتی برای همکاری بین المللی میان همه کشورهای منطقه و جهان تبدیل کند و اجازه نداده که اختلافات تهران و واشنگتن به مانعی در مواجهه بغداد با تروریسم داعشی تبدیل شود.

سیاست خارجه همواره یکی از مهم ترین ابزارهای حکومت داری و رشد و توسعه یک کشور از طریق همکاری با دیگر کشورها به شمار می رود و دیپلماسی یکی از ابزارهای مهم خارجی است که با کمترین هزینه ممکن اختلافات و بحران های بین المللی را حل و فصل کرده و به ایجاد تعادل در روابط کشورها کمک می کند.

یکی از ابزارهای مهم دیپلماسی موفق، توانایی بالای نمایندگان یک کشور در ارتباط با تصمیم گیرندگان در دیگر کشورها و دانش کافی نسبت به استراتژی و راهبردهایی است که منجر به تحقق اهداف مورد نظر کشورشان می شود.

حالا و در مرحله پسا داعش و در زمانی که عراق تجربه سهمگین و دشوار مقابله با یکی از خطرناک ترین گروه های تروریستی را پشت سر گذاشته، علاوه بر تلاش برای اصلاح و بهبود وضعیت داخلی کشور و مبارزه با فساد، وارد کردن عراق در معادلات منطقه و حتی جهانی را باید به عنوان یکی از چشم اندازهای اصلی سیاست خارجه خود در نظر داشته باشد.

همانگونه که رئیس دیپلماسی عراق در یکی از نشست های خود در منطقه تأکید کرده بود که عراق می تواند به حل بحران سوریه کمک کند، بدون شک روابط مستحکم عراق با کشورهای منطقه می تواند نقطه عطفی در بحران های موجود ایجاد کند. پتانسیلی که موقعیت راهبردی عراق در منطقه ایجاد کرده به بغداد این توانایی را خواهد داد تا دیگر از نقش قربانی در خاورمیانه خارج شده و به یکی از کشورهای اثر گذار و صاحب رأی در منطقه تبدیل شود.

حسین اللعیبی: متخصص پاکدست در وزارت راهبردی نفت

در حالی که وزارت نفت عراق در دوران مالکی یکی از نقاط ضعف عراق به شمار می رفت، وزارت نفت این کشور در دوران العبادی یکی از نقاط مثبت و یکی از نقطه های امید در میان هرج و مرج اقتصادی است که عراق با آن دست و پنجه نرم می کند.

با توجه به اینکه اقتصاد عراق تا حد 90 درصد بر پایه نفت استوار شده و این وزارت خانه شاهرگ اصلی اقتصادی این کشور به شمار می رود، در وزارت خانه «جبار علی حسین اللعیبی» گروهی از کارشناسان و ناظران خبره در صنعت نفت گرد هم آمدند و یکی از فن سالار ترین وزارت خانه های عراق را تشکیل دادند. اللعیبی یکی از معدود وزرای عراقی است که اختلافی بر پاکدستی و تخصص او وجود ندارد و در طول 40 سال گذشته در عراق مسئولیت های مختلفی را در وزارت نفت برعهده داشته است.

او که در سال 2016 و بعد  از تغییرات در کابینه العبادی روی کار آمده، موفق شده تا شتاب قابل توجهی در میزان تولید نفت، جذب سرمایه گذاری در میدان های نفتی و توسعه در فرایند پالایش نفت ایجاد کند؛ در عین حال عملکرد این وزیر در مقابله با فساد اداری در بدنه این وزارت خانه نیز موفق بوده است.

شاید حتی خوشبین ترین ناظران هم باور نمی کردند که اللعیبی بتواند در مدت زمان کوتاهی از زمانی که در سال 2016 مسئولیت را برعهده گرفته، آن هم در سایه کاهش ناگهانی قیمت جهانی نفت، صنعت نفت عراق را از ویرانی نجات دهد.

 وزارت نفت عراق اخیراً اعلام کرده که مجموع صادرات نفت در ماه می گذشته به 108 میلیون بشکه و درآمد حاصل از فروش آن به 7 میلیارد و 556 میلیون دلار رسیده که موفقیت چشم گیری برای عراق به شمار می رود. این در حالی است که میزان اعلام شده تنها مجموعه نفتی است که در ماه می از میدان های نفتی در مرکز عراق صادر شده و میدان های نفتی کرکوک در این آمار گنجانده نشده است.

اگرچه سایر وزرای دولت عبادی دارای مسائل و اشکالاتی بودند و حتی برخی از آنها نیز در بین راه با استیضاح کابینه را ترک کردند اما وجود وزرای باانگیزه، کاربلد و پاکدست در وزراتخانه های راهبردی همچون نفت، کشور و خارجه و حتی وزارت ورزش سبب شده تا دولت عبادی بتواند در مدیریت همزمان بحران داعش طی 4 سال گذشته وضعیت معیشتی مردم را نیز در سطحی متوسط نگه دارد که این موضوع در شرایط بحرانی برای یک کشور کار بزرگی به شمار می رود.