ایران این بار چگونه می تواند از پس تحریم ها بر آید

برزو درگاهی

دیپلماسی ایرانی: 8 مه، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، از توافق هسته ای که ایران، آمریکا و پنج کشور دیگر، بر سر آن مذاکره کرده بودند، کنار رفت. این تصمیم باعث شد تا ایران برای گریز از تحریم هایی که آمریکا می خواهد دوباره اعمال کند، به فکر چاره بیافتد. دوشنبه، مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، متعهد شد که اگر ایران، برنامه هسته ای و دخالت در امور منطقه را متوقف نکند، آمریکا با اعمال تحریم ها "فشار بی سابقه مالی" به ایران وارد خواهد کرد.

شاید اگر پیش تر برویم، ترامپ از تهدید متحدانش برای پیروی از محدودیت های تجارت با ایران منصرف شود. تهران نیز ممکن است غرورش را زیر پا گذاشته تا به جای تحمل تحریم های شدید، با آغاز دوباره مذاکرات بر سر توافقی بهتر موافقت کند. تندروها هم در واشنگتن و هم در تهران، تمام تلاش خود را خواهند کرد تا این اتفاقات رخ ندهد. توانایی ایران در مقاومت علیه تحریم ها، توانایی دنیا در نادیده گرفتن آنها، و توانایی واشنگتن در مجبور کردن آنها،  همگی نقشی کلیدی در محاسبات رهبران بین المللی بازی می کنند.

ایران با این فشار های شدید اقتصادی غریبه نیست. حدود چهار دهه است که ایران تحریم های آمریکا را تحمل می کند و از تحریم های بی رحمانه ی سازمان ملل به خاطر برنامه هسته ای، از سال 2010 تا 2015، جان سالم به در برده است. ایران آموخته است که چگونه برای فروش نفت و به دست آوردن کالا و مواد خام، تحریم ها را دور بزند. البته اکنون آمریکا اقدمات شدیدتری اتخاذ کرده است. در گذشته یک نفر در دبی شرکتی تاسیس می کرد، و از هر جا می خواست واردات انجام می داد و بعد به ایران منتقل می کرد اما اکنون سیستم های تشخیصی و اطلاعاتی آمریکا در حال پیشرفت است.

در گذشته ایران برای دور زدن اقدامات بانکی، معاملات خود را با طلا یا ارز های داخلی انجام می داد و به شرکت های خارجی این اجازه را می داد که با واحد پول خودشان نفت و گاز بخرند. اما مشکل این جا است که انجام تجارت خارجی با ریال، که ارزشش در حال کاهش است، تقریبا غیر ممکن است به علاوه آمریکا می تواند انجام معاملات با طلا و یا ارز داخلی را نیز محدود کند تا جلوی ایجاد شبکه معاملاتی بین ایران، ترکیه و روسیه را بگیرد.

ترکیه، عضوی از ناتو، که روابطش با آمریکا تار شده در موقعیت عجیبی قرار گرفته است. در حالیکه برای تامین انرژی خود به ایران وابسته است، بخش بانکی ترکیه قادر به از دست دادن دسترسی به بخش مالی امریکا نیست. بانک های ترکیه خود را برای جریمه ی مولتی میلیارد دلار هالک بانک، که بخش اعظم آن دولتی است، آماده می کنند. این مجازات برای طرح طلا در قبال نفت است که در تناقض با تحریم ها بود.

در همین حال، اشتباهات دولت ترامپ، به نفع ایران کار می کند. اختلاف بین واشنگتن و متحدان اروپایی اش بر سر سیاست خاورمیانه و تجارت، می تواند منجر به قوت گرفتن این تفکر شود که زورگویی های ترامپ را باید نادیده گرفت.

چین و روسیه در حال حاضر آمادگی نادیده گرفتن تحریم های آمریکا، تا زمانی که ایران متعهد به توافق بماند را دارند. بانک کانلون چین که در منطقه ای نیمه دولتی قرار گرفته، یکی از ابزارهای مالی برای دور زدن تحریم ها است. ایران از این طریق می تواند کالاهای زیادی را خریداری کند. این بانک در حال حاضر در لیست تحریم های آمریکا قرار دارد و خارج از سیستم مالی آمریکا فعالیت می کند.

در حالیکه کشور های اندکی مانند امارات متحد عربی، که مدتها مخالف توافق هسته ای بود، ممکن است موافقت کنند که مانع شبکه های مالی ایران شوند. بقیه کشورها از آمریکا، برای انجام این کار، باج خواهند گرفت. چین ممکن است بخواهد قوانین تجارت برای این کشور آسان تر شود. روسیه ممکن است بخواهد تحریم هایی که به خاطر حمله به شرق اوکراین و دخالت در امور آمریکا، اعمال شده است، کمتر شود. ترکیه نیز ممکن است بازگرداندن فتح الله گولن را بخواهد. گولن اکنون در پنسیلوانیا زندگی می کند و متهم به حمایت از کودتای سال 2016 است. و دیگر اینکه آمریکا از شبه نظامیان کرد در سوریه حمایت نکند. ایران نیز می تواند به عراق، لبنان، افغانستان و یا سوریه رو بیاندازد.

قطعنامه های شورای امنیت، به خاطر امضای توافق هسته ای، لغو شدند و با حمایت کنونی چین و روسیه دیگر امکان اعمال مجدد آنها وجود ندارد که یک برتری قانونی برای ایران است. ادوارد کارلسون، وکیل متبحر در تحریم های ایران، می گوید: "با توجه به قوانبن بین المللی، اقدامات ترامپ مثل پریدن از هواپیما بدون چتر نجات است."

منبع: آتلانتیک / ترجمه دیپلماسی ایرانی / 33