هدف واقعی آمریکا برجام است؟

نویسنده: پپه اسکوبار
دیپلماسی ایرانی: ترامپ با شکستن قانون نانوشته دیپلماسی جهانی، حالا به برجام یا توافق هسته ای ایران پشت کرده است. همه تحریم های لغو شده ایالات متحده علیه ایران بار دیگر اعمال خواهند شد و فرا تر از آن ترامپ از اعمال تحریم هایی سخت تر سخن گفته است. مهم نیست که آژانس بین المللی انرژی اتمی بار ها با جزئیات فراوان در ۱۱ گزارش از ژانویه ۲۰۱۶ تاکید کرده که ایران برجام را کاملا رعایت کرده است. حتی جیمز متیس وزیر دفاع آمریکا نیز کارکرد برجام براساس مکانیسم های دقیق آن را تایید کرده است.
با این حال این حقایق بی اهمیت هستند. برجام تنها موفقیت قابل توجه اوباما در عرصه سیاست خارجی بود. بنابراین به دلیل سیاست های داخلی این میراث باید نابود می شد. سخنرانی رئیس جمهور ترامپ در کاخ سفید و اشاره به مردم ایران هم چنین کاری را توجیه نمی کند. اکثریت قریب به اتفاق مردم ایران از برجام حمایت می کنند و روی آن برای بهبود وضعیت اقتصادی حساب باز کرده بودند.
علاوه بر این، مشاوران طرفدار تغییر رژیم ترامپ و حمایت آن ها از سازمان مجاهدین خلق با بی اعتنایی گسترده در ایران روبروست. به طور خلاصه تصمیم آمریکا برای خروج از برجام به معنای این نیست که ایران پا به مسیر ساخت سلاح های هسته ای خواهد گذشت. رهبر معظم ایران آیت الله علی خامنه ای بار ها تاکید کرده است که چنین سلاح هایی غیراسلامی هستند.
تغییر رژیم
این کار مسیر را برای تغییر رژیم باز نمی کند. در مقابل، تندرو ها در ایران مبنای تفاسیر خود را این موضوع قرار خواهند داد: واشنگتن قابل اعتماد نیست. این کار همچنین راه را برای یک جنگ تمام عیار باز نمی کند. این دیگر راز نیست که تمام شبیه سازی های پنتاگون درباره جنگ با ایران تبدیل به یک کابوس شده است. همچنین باید به این حقیقت توجه کرد که شروع یک جنگ در عرض چند ساعت می تواند تجارت نفت در حوزه خلیج فارس و شورای همکاری های خلیج فارس را مختل کرده و در نتیجه عواقبی ناگوار برای اقتصاد جهانی داشته باشد.
رئیس جمهور حسن روحانی در سخنان متین، سنجیده و گزیده خود روی این مساله تاکید کرد که ایران به برجام متعهد باقی خواهد ماند. او بلافاصله پس از اعلام این مطلب گفت: «ممکن است ما برای دو یا سه ماه آینده با مشکلاتی روبرو شویم اما از آن ها عبور خواهیم کرد.» روحانی در پاسخ به ترامپ تاکید کرد: «از این به بعد این توافق بین ایران و پنج کشور دیگر است. از اینجا به بعد گرو ۱+۵، یک را از دست داده است... ما باید منتظر بمانیم و ببنیم که دیگران چگونه واکنش نشان می دهند. اگر به این نتیجه برسیم که همکاری با پنج کشور دیگر می تواند برخلاف تلاش های اسرائیل و امریکا آنچه ما می خواهیم را برایمان فراهم کند، برجام حفظ می شود.»
هنوز سوال اساسی این است که چگونه در اقتصاد بین المللی درهم تنیده بانک های اروپایی قادر خواهند بود که مبادلات تجاری را مدیریت کنند. دیپلمات ها در بروکسل به آسیاتایمز گفتند که اتحادیه اروپا در حال پیشبرد سازوکار پیچیده ای برای محافظت از شرکت هایی اروپایی است که با ایران تجارت دارند. این مساله ای است که میان دیپلمات های اروپایی و ایرانی به بحث گذاشته شده است. این مساله مورد حمایت روسیه و چین نیز قرار دارد. از بین رفتن برجام عواقب غیرقابل پیش بینی ای خواهد داشت. این شامل خروج ایران از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای نیز خواهد شد.
در جبهه نفت، معامله گران نفتی حوزه خلیج فارس به آسیاتایمز گفتند که با تحریم های جدید ایالات متحده قیمت نفت خام به بشکه ای بالا تر از ۷۰ دلار صعود خواهد کرد و می تواند تا مرز یک میلیون بشکه از تولید نفت روزانه ایران را از بازارهای جهانی بکاهد. اگر اتحادیه اروپا که ۵ درصد از نفت خود را از ایران تهیه می کند تحت فشار فراوان این نفت را کنار بگذارد، سهم آن ها می تواند نصیب بازارهای آسیایی مانند چین، هند، ژاپن و کره جنوبی شود.
تصمیم آمریکا همچنین می تواند سایه های شک را به روی نشست آینده کره شمالی و ایالات متحده بیافکند. چنین کاری می تواند از سوی پیونگ یانگ ـ حتی بدون اشاره به نقش پکن و مسکو ـ اینطور تعبیر شود که ایالات متحده قابل اعتماد نیست. برجام با وجود تمام نقایص اش توافقی چندجانبه، جامع و دقیق و حاصل ۱۲ سال تلاش دیپلماتیک بود که به کارایی رسید و توسط سازمان ملل متحد نیز تایید شد.
پیامدهای ژئوپلیتیک این ماجرا بسیار بزرگ است. از نظر استراتژیک واشنگتن ایزوله شده است. تنها بازیگری که تصمیم گرفت از این توافق دست بشوید ایالات متحده بود و حالا در کنار بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و شاهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی قرار گرفته است. ایران کلید فرایند ادغام اروپا و آسیا است. همکاری بزرگ تجاری با حضور مشترک مسکو و پکن که روز به روز قوی تر می شود. از منظر نظامی، هیچ چیز نمی تواند مانع روسیه شود تا سامانه موشکی اس-۴۰۰ را برای ایران فراهم نکند.
هدف واقعی ایالات متحده فرا تر از توافقی به نام برجام است. هدف نه جزئیات تکنیکی یک قرارداد بلکه همواره مسائل ژئوپلیتیک بوده است. به این معنی که باید از تبدیل شدن ایران به قدرت رهبری کننده در جنوب غرب آسیا جلوگیری کرد. این همیشه در هسته خواسته های ایالات متحده بوده است که در دوره ترامپ به شکل «محدود کردن فعالیت های بدخیم ایران در منطقه» تعبیر می شود. به طور خلاصه، هدف اصلی ایجاد مانعی در روند ایجاد اوراسیا و پیشبرد جاده ابریشم جدید است.
احتمالا به سمت پیش بینی دکتر زبیگنیو برژینسکی در کتاب «صفحه شطرنج بزرگ» حرکت می کنیم: «به صورت بالقوه خطرناک ترین سناریو یک ائتلاف ضدهژمونیک است که نه از طریق ایدئولوژی بلکه با دلایل مکمل ایجاد شده باشد... همکاری عظیمی میان چین، روسیه و شاید ایران... این بار چین رهبر خواهد بود و روسیه پیرو.» او ادامه می دهد: «برای جلوگیری از این احتمالات لازم است که مهارت های استراتژیک جغرافیایی ایالات متحده در غرب، شرق و جنوب اوراسیا گسترش پیدا کند.» بنابراین ترامپ مشغول دوباره چیدن این صفحه شطرنج بزرگ است. هرچند این ایرانی ها هستند که یک یا دو فوت و فن در شطرنج می دانند.

منبع: آسیا تایمز/ مترجم: روزبه آرش