آیا امکان تکرار موفقیت برجام وجود دارد؟

نویسنده: پپه اسکوبار
دیپلماسی ایرانی: دو اجلاس بین کشورهای هم مرز، جهان را به شوک واداشت. اولی دیدار میان کیم و مون و دیگری دیدار شی با مودی؛ دو دیداری که می تواند جاده اوراسیا را هموار تر کند. هرچند همه چیز به یک رویارویی دیگر باز می گردد: توافق هسته ای ایران موسوم به برجام که آینده آن نامعلوم است.
با وفاداری برای توسعه پروژه اوراسیا، روسیه و چین در خط مقدم حمایت از ایران حضور دارند. چین بر ترین شریک تجاری ایران به ویژه در زمینه انرژی است. ایران بخشی بزرگی از واردات مواد غذایی خود را از چین انجام می دهد. روسیه قصد دارد در این جبعه فعال تر باشد. کمپانی های چینی در توسعه میدان های عظیم نفتی ایران حرف اول را می زنند. شرکت ملی نفت چین (CNPC) ۳۰ درصد از سهام پروژه توسعه پارس جنوبی بزرگترین میدان گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد. قراردادی ۳ میلیارد دلاری برای بهبود پالایشگاه های نفت ایران بین سینوپک و شرکت نفت ملی ایران برای گسترش پالایشگاه نفت آبادان بسته شده است.
رئیس جمهور شی جین پینگ در سفر خود به ایران پس از امضای برجام از طرحی بلندپروازانه برای تجارت دوجانبه به ارزشی فرا تر از ۶۰۰میلیارد دلار در دهه آینده حمایت کرد. ایران برای پکن، نقطه ای کلیدی در جاده ابریشم جدید با طرح کمربند و جاده است. پروژه اصلی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار شامل بزرگراهی به طول ۹۲۶ کیلومتر از تهران به مشهد است. برای این پروژه چینی ها با وامی به ارزش ۱،۶ میلیارد دلار پیش آمدند تا اولین پروژه خارجی برای حمایت از ایران پس از امضای برجام باشد.
در بروکسل با توجه به احتمال بازگشت تحریم های شدید از سوی واشنگتن، نگرانی هایی درباره معاملات مالی و بانکی با ایران وجود دارد. در این زمینه چینی ها خطوط اعتباری تا ۱۵میلیارد دلار ایجاد کرده اند. بانک صادرات و واردات چین تاکنون ۲۶ پروژه را در ایران تامین مالی کرده است که همه چیز از ساخت و ساز بزرگراه، استخراج معادن و تولید فولاد را در برمی گیرد. شرکت بیمه صادرات و اعتبارات چین، تفاهم نامه ای را برای شرکت های چینی در پروژه های ایرانی ایجاد کرده است.
شرکت ماشین آلات ملی چین قراردادی ۸۴۵ میلیون دلاری برای ساخت ۴۱۰ کیلومتر راه آهن در غرب ایران از تهران تا همدان و سنندج به امضا رسانده است. شایعات بسیاری هم از خواست چین برای حضور بلند مدت در توسعه بندر استراتژیک چابهار شنیده می شود.
روسیه نیز مانند چین در حال گسترش حضور در ایران است. با تصمیم شرکت های هواپیمایی آمریکایی و ایران برای برهم زدن قرارداد با ایران، هواپیمایی ایران ۲۰ فروند سوپر جت سوخو ۱۰۰ اس از روسیه سفارش داد و سایر ایرلاین های ایرانی نیز ۲۰ فروند دیگر به این قرارداد اضافه کردند تا ارزش آن به ۲ میلیارد دلار برسد. روسیه و ایران هر دو در حال مبارزه با تحریم های آمریکا هستند. بر خلاف تعارضات تاریخی، ایران و روسیه نزدیک و نزدیکتر می شوند. تهران عمق استراتژیک مهمی برای حضور روسیه در جنوب غرب آسیا فراهم می کند. مسکو به صراحت از برجام حمایت کرده است. براساس اظهارات وزیر انرژی روسیه، معامله نفت در برابر کالا تهران و مسکو می تواند از دلار آمریکا عبور کرده و در نهایت مسکو ۱۰۰ هزار بشکه نفت خام ایران را در روز خریداری کند. روسیه و ایران در زمینه سیاست انرژی همکاری تنگاتنگی دارند. آن ها شش توافق همکاری به ارزش بیش از ۳۰ میلیارد دلار به امضا رسانده اند و سرمایه گذاری روسیه در توسعه میدان های نفت و گاز ایران می تواند از مرز ۵۰ میلیارد دلار عبور کند. ایران تبدیل به عضو رسمی اتحادی اقتصادی اوراسیا تا پایان سال جاری خواهد شد. ایران با حمایت جامع روسیه به عنوان عضوی از سازمان همکاری شانگهای تا سال ۲۰۱۹ پذیرفته خواهد شد.
حالا همه این ها را با سیاست های دولت ترامپ در برابر ایران مقایسه کنید. اولین سفر خارجی مایک پومپئو، وزیر امور خارجه جدید آمریکا به عربستان سعودی و اسرائیل مربوط به لغو برجام می شود که در نتیجه آن باید تحریم های سنگین جدیدی از سوی ایالات متحده علیه ایران وضع شود. ریاض به رهبری ولیعهد خود محمد بن سلمان جبهه ای علیه ایران تشکیل داده است. هرچند او سابقه ایجاد بلوکی شکست خورده در برابر قطر و ایجاد فاجعه انسانی در یمن را دارد. آنچه که مشخص است ایجاد هم نوایی در شورای همکاری خلیج فارس علیه ایران کار آسانی نیست. قطر، عمان و کویت این کار را مخرب می دانند. عربستان سعودی و امارات و بحرین اما در یک جبهه حضور دارند.
در اروپا امانوئل ماکرون به عنوان یکی از رهبران اتحادیه با ترامپ گفت وگو کرد و برای خوشایند ترامپ از اهرم تحریم برنامه موشک های بالستیک ایران صحبت کرد و همچنین خواستار این شد که ایران از سوریه، عراق و یمن خارج شود. جای شک وجود ندارد که تهران به اندازه مسکو و پکن، به برنامه محمد بن سلمان برای خرید گسترده سلاح از ایالات متحده مربوط می شود و درست مانند واشنگتن و پاریس برای مذاکره مجدد بر سر برجام تلاش می کند. دمیتری پزکوف سخنگوی پوتین اما برجام را محصول مذاکراتی گسترده میان هفت کشور در طول سال ها می داند و معتقد است: «سوال اینجاست، آیا در وضعیت فعلی امکان تکرار چنین موفقیتی وجود دارد؟»

منبع: آسیا تایمز/ مترجم: روزبه آرش

انتشار اولیه: سه شنبه 18 اردیبهشت 1397 / انتشار مجدد: سه شنبه 1 خرداد 1397