شکیبایی راهبردی اروپا در برابر کنش‌های برجامی ترامپ

نویسنده: حسین مفیدی احمدی، پژوهشگر مسائل اروپا
دیپلماسی ایرانی: اتحادیه اروپا به همراه ایران و آمریکا مهم ترین بازیگران تاثیرگذار بر شکل گیری آینده برجام هستند. بدیهی است پیشران ها و عدم قطعیت های مرتبط با کنش گری این سه بازیگر را می توان به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار داد. به نظر می رسد سه عدم قطعیت مهم در برسازی سناریوهای مرتبط با کنشگری اتحادیه اروپا در قبال برجام وجود دارد. عدم قطعیت نخست به سطح اجماع داخلی اتحادیه اروپا در مواجهه با کنش های ضد برجامی ترامپ و اعمال تحریم های احتمالی در حوزه کنش های موشکی و منطقه ای ایران باز می گردد. عدم قطعیت دوم به سطح اثرگذاری روابط یورو آتلانتیکی و اثر بخشی کنش های اقناعی رهبران اروپا بر تصمیم ترامپ مرتبط است. عدم قطعیت سوم نیز، سطح اثربخشی ملاحظات ژئوپلیتیکی و امنیتی منطقه بر کنش برجامی اروپا است. مقامات اروپایی واقفند فروپاشی برجام به معنای انفجار بمبی در منطقه است. انفجاری که پیش و بیش از سایر قدرت ها، دامن اروپا و پروژه اروپا را می گیرد. در قالب این عدم قطعیت ها شاید بتوان به چهار سناریو در خصوص کنش های برجامی اتحادیه اروپا رسید:
سناریوی نخست موفقیت اتحادیه اروپا در اقناع ترامپ در عدم خروج از برجام است. در واقع کنش اقناعی کشورهایی چون فرانسه بر این فرض متمرکز بوده است که حضور آمریکا در برجام، اهرم های بیشتری را در اختیار آمریکا قرار می دهد تا از ایران در حوزه های منطقه ای و موشکی امتیاز بگیرد. سناریوی دوم سناریوی موفقیت اروپا در مدیریت خروج نرم آمریکا از برجام است. در این سناریو، اروپا همراهی با آمریکا در حوزه محدود سازی کنش های منطقه ای و موشکی را مشروط به لغو تحریم های ثانویه آمریکا در قبال شرکت های اروپایی می کند. سناریوی سوم اعمال سازوکارهای نهادی مواجهه با تحریم های ثانویه آمریکا در صورت خروج سخت آمریکا از برجام است. بدیهی است احیاء قانون مسدودکننده دهه ۱۹۹۰ و یا حفظ بخشی از خطوط اعتباری اروپا و ایران از مهم ترین سازوکارهای نهادی در قالب این سناریو هستند. سناریوی چهارم نیز همراهی با آمریکا برای اعمال فشار به ایران برای اصلاح متن برجام در چارچوب دیدگاه های طرف آمریکایی خواهد بود.
پیچیدگی و تنوع روند ها و عدم قطعیت های مرتبط با آینده های برجام، انتخاب یک سناریوی مرجع را دشوار می سازد. با این وجود به نظر می رسد اتحادیه اروپا با توجه به ملاحظات امنیتی و نگرانی قابل ملاحظه از پیامدهای قابل توجه و امنیت زدای شکست برجام برای پروژه اروپا، سیاست «شکیبایی راهبردی» با آمریکا را در پیش گرفته و خواهد گرفت. به این معنا که با تاکید بر لزوم تمرکز بر ترتیبات موازی برجام برای رسیدگی به نگرانی های طرف آمریکایی در حوزه کنش های موشکی و منطقه ای ایران، مدیریت خروج نرم آمریکا از برجام را در پیش خواهند گرفت. این سیاست در صورت موفقیت، چند نتیجه ملموس برای اروپا به همراه خواهد داشت. نخست آنکه با توجه به انتخابات پیش روی کنگره آمریکا و احتمال پیروزی دموکرات ها و همچنین احتمال عدم انتخاب مجدد ترامپ در انتخابات پیش روی ریاست جمهوری آمریکا، با خریدن وقت، از سطح مخاطرات امنیتی مرتبط با خروج آمریکا برای اروپا خواهد کاست. دیگر آنکه به ایران انگیزه نسبتا کافی برای ادامه حضور در برجام خواهد داد و پنجره بازگشت آمریکا به برجام را گشوده باقی خواهد گذاشت و سرانجام، سطح اثرگذاری اتحادیه اروپا در حوزه سیاست غرب در قبال ایران را افزایش خواهد داد.

انتشار اولیه: دوشنبه 17 اردیبهشت 1397 / انتشار مجدد: شنبه 29 اردیبهشت 1397