استراتژی نامتقارن روسی در خاک اوکراین

دیپلماسی ایرانی: تنش بین ایالات متحده و روسیه یک بار دیگر رو به افزایش است. علیرغم ملاقات های دیپلماتیک میان مسکو و واشنگتن در هفته های اخیر، از جمله اولین جلسه ملاقات رسمی بین رئیس جمهور آمریکا دونالد ترامپ و همتایش ولادیمیر پوتین، دو کشور پیشرفت اندکی در حل مسائل برجسته داشتند. برای مثال، نشست 17جولای بین مقامات رسمی روسیه و ایالات متحده برای پیدا کردن راه حلی برای مناقشات دیپلماتیک با شکست مواجه شد. پس از آن در تاریخ 25جولای کورت ولکر، نماینده ویژه ایالات متحده در مذاکرات اوکراین، گفت که ایالات متحده در نظر دارد تا سلاح های سنگین را به کیف ارسال کند. دو روز بعد، ایالات متحده لایحه گسترش تحریم های جدید علیه روسیه را تصویب کرد که با مخالفتی از سوی ترامپ روبه رو نشد.

پیشرفت در حل و فصل اختلافات برای ایالات متحده و روسیه درحالی تصورپذیر نیست که شکاف استراتژیک بین دو کشور روز به روز در حال گسترش است. واشنگتن فشار بیشتری را روی مسکو وارد کرده در حالی که از ارائه امتیازات سرباز می زند و سخنانی تهاجمی از سوی ایالات متحده در قبال کرملین شنیده می شود. یک روز پس از تصویب تحریم های جدید، کنستانتین کاساچف، رئیس کمیته امور خارجی شورای فدراسیون روسیه اعلام کرد: «با تخریب های موجود آینده همکاری دوجانبه تصورپذیر نیست.» او همچنین اظهار کرد «عواقب این مساله یک جانبه نیست بلکه برای آمریکا نیز دردناک خواهد بود.»

استراتژی نامتقارن

واکنش های نامتقارن یکی از بزرگ ترین نقاط قوت روسیه است که مدت هاست از این عنصر استراتژیک در مواجهه با غرب استفاده می کند. به عنوان مثال در سال 2008 روسیه دو رویداد جنجالی را رقم زد: کشورهای غربی استقلال کوزوو را به رسمیت شناختند و شرکت کنندگان نشست ناتو در رومانی، عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو را پذیرفتند. روسیه در مقابله با این مسائل به گرجستان حمله کرد. به همین ترتیب، کرملین جدایی طلبان کریمه و جدایی طلبان در شرق اوکراین را تحریک کرد. روسیه با این اقدامات ثابت کرد که می تواند و مایل است که به شکلی غیرمستقیم اما تاثیرگذار فعالیت های ایالات متحده و آنتاگونیست های منطقه ای را خنثی و به آنها پاسخ دهد.

به این ترتیب، مسکو احتمالا پاسخ خود به تحریم های جدید ایالات متحده را به اقدام عیله دیپلمات ها محدود نمی کند. کرملین به شیوه های گوناگون منافع استراتژیک واشنگتن را تحت تاثیر قرار خواهد داد. روسیه می تواند منافع ایالات متحده در سوریه، کره شمالی، ونزوئلا و افغانستان را به خطر اندازد. روسیه با جا دادن خود در موضع قدرت در این مناطق می تواند مسیری برای نفوذ به دست آورد. این مساله مسکو را قادر می سازد تا در صورت پیش رفتن درست مذاکرات با آمریکا، با واشنگتن همکاری کند و در صورت نیاز منافع ایالات متحده را با چالش روبه رو کند.

با افزایش اصطکاک بین دو کشور، هریک از این صحنه های بازی اشاره شده تبدیل به هدفی بالقوه برای پیشبرد اهداف استراتژی نامتقارن مسکو خواهد شد. در ماه های آینده اوکراین در معرض بیشترین خطر در جریان رویارویی دو ابرقدرت خواهد بود. از آنجایی که تحریم های فعلی روسیه را هدف گرفته اند، مسکو انگیزه کمتری برای پیروی از پروتکل مینسک دارد. پروتکلی که خواستار اجرای آتش بس در دونباس است. با در نظر گرفتن اینکه ایالات متحده به طور علنی اعلام کرده است که سلاح های سنگین را وارد اوکراین خواهد کرد، روسیه می تواند با وارد کردن مهره عملیات جدایی طلبان در منطقه، بازی را بسیار پیچیده کند. دخالت های روسیه در نزدیکی شهرهای استراتژیک مانند ماریوپل یا آودیوکا منطقه را به آشوب خواهد کشید.

در واقع نشانه هایی از افزایش بالقوه خصومت در منطقه را می توان از هم اکنون احساس کرد. الکساندر زهارچنکو، رئیس جمهور جمهوری خلق دونتسک در 18جولای، با ایجاد دولتی جدید به نام مالوروسیا با سرمایه خود در دونتسک، پیشنهاد کرد که جایگزین دولت شکست خورده اوکراین شود. دیگر رهبران جدایی طلب و دولت روسیه رسما خود را از این ایده جدا کرده اند و آن را ابتکار شخصی زهارچنکو می دانند. اما می توان این پیشنهاد را پیامی از سوی مسکو در نظر گرفت که از وضعیت کنونی و مذاکرات اوکراین ناراضی است. شاید تصادفی باشد اما اوکراین بیشترین تلفات نظامی را در ماه اخیر داشته است. ضمن اینکه دسترسی به مناطق جدایی طلب برای رسانه های غربی و ناظران سازمان امنیت محدود شده است. این محدودیت ها از سوی وسایل نقلیه نظامی که از سوی مرزهای روسیه به مناطق جدایی طلب می آیند وضع شده است.

هیچ تضمینی وجود ندارد که این تحولات به شورشی بزرگ تر منجر نشود. چنین جنبش هایی اغلب پیش از یک اقدام بزرگ نظامی روی می دهند. باید به این نکته نیز توجه کرد که روسیه می تواند فشارهای بیشتری نیز بر اوکراین وارد کند، فراتر از همه اینها روسیه به اجرای تاکتیک های ترکیبی جنگی در اوکراین کاملا آشناست. این تاکتیک ها عبارتند از دستکاری سیاسی، محدودیت های انرژی و اقتصادی، حملات سایبری، اقدامات تخریبی، کمپین های تبلیغاتی  و غارت اطلاعات. با اجرای هریک از این روش ها در اوکراین، روسیه می تواند تصمیم بگیرد که تنش ها علیه ایالات متحده را چگونه و تا چه حدی افزایش دهد. به علاوه، این می تواند تمرینی برای استفاده از راه های خلاقانه در جهت تضعیف موقعیت واشنگتن در سراسر جهان باشد.

منبع: استراتفور/ مترجم: روزبه آرش 

انتشار اولیه: چهارشنبه 18 مرداد 1396 / انتشار مجدد: سه شنبه 31 مرداد 1396