توافق هسته‌ای ایران را متوقف نمی‌کند

نویسنده: امیلی لاندا

دیپلماسی ایرانی: بیانیه 19 آوریل رکس تیلرسون وزیر امور خارجه ایالات متحده در خصوص برنامه هسته ای ایران، ظاهرا بصیرت دولت ترامپ را زیر سوال برده است. آنچه از این بیانیه بر می آید این است که برنامه اقدام جامع مشترک نه تنها ابعاد هسته ای رویکرد ایران را حل و فصل نکرده است (با عدم دستیابی به هدف ایران غیرهسته ای)، بلکه تهدید ایران علیه منطقه نیز روز به روز در حال افزایش است. تیلرسون با تاکید بر رویکردی معنادار در خصوص سیاست مواجهه با ایران، دارد می گوید که تهدیدات مختلفی که از جانب ایران ساطع می شود – در زمینه های هسته ای و منطقه ای – نمی تواند از هم تفکیک شوند. بخش قابل توجه دیگر بیانیه تیلرسون تاثیری است که تحولات کره شمالی آشکارا بر تفکر دولت آمریکا در خصوص ایران گذاشته است – به ویژه، با توجه به پیامدهای خطرناکی که ایجاد صرفا تاخیر در توان هسته ای یک دولت به دنبال خواهد داشت.

تیلرسون بارها تاکید کرده است که دولت ایالات متحده نمی خواهد همان سیاست شکسته خورده ای را در قبال ایران در پیش بگیرد که به وضع کنونی کره شمالی منجر شده است. سیاستی که به باور آن ها نتیجه مصالحه در خصوص پیشرفت های هسته ای کره شمالی است.

مخالفان رویکرد دولت ترامپ این دست بیانیه ها را متناقض، چند پاره و گیج کننده می خوانند. به طور خاص آن ها به این حقیقت اشاره می کنند که دولت اذعان کرده که ایران با توافق سازگار بوده و روز بعد بیانیه ای تا این حد انتقادآمیز در خصوص رفتار این کشور منتشر می کند. هر چند تردیدی نیست رویکرد دولت در سیاست خارجی پیچیدگی و بالا و پایین های زیادی داشته اما رویکرد دولت در خصوص چالش ایران هسته ای آن قدرها هم گیج کننده نیست، هر چند که با رویکرد دولت قبلی بسیار متفاوت است.

برای توضیح تناقض ظاهری که توسط منتقدین دولت کنونی برجسته شده، می بایست به خود توافق بازگردیم و شیوه ای که این توافق منعقد شد. دولت ترامپ – بر عکس دولت اوباما – ارزیابی اش این است که برجام توافق خوبی نیست و اینکه به شدت ناقص است. توافق بخش قابل ملاحظه ای از تحریم ها را بر می دارد، ایران را قادر می سازد تا توان هسته ای خود را حفظ کند و همزمان برنامه غنی سازی ایران را به رسمیت می شمارد و از یک تاریخ انقضای قراردادی برخوردار است. به همین دلایل، از نقطه نظر ایران توافق بد نیست و این حقیقت که سازگار ماندن با امتیازات اندکی که داده است شگفت انگیز نیست. در حقیقت، برای دولت گفتن اینکه ایران با توافق سازگار بوده هم ارز با اذعان به اینکه "توافق خوب است" و "جواب می دهد" نیست. اشتباه منتقدان رویکرد ترامپ در همین جا است – آن ها به اشتباه در گزارش های خود می گویند ایران با برجام سازگار است با این ارزیابی که برجام توافق خوبی است. در حقیقت، اغلب منتقدان برجام انتظار داشتند ایران کم و بیش در کوتاه مدت به برجام پایبند باشد، چرا که با انجام این کار منافع بنیادینش در حوزه هسته ای زیر سوال نمی رود.

در نتیجه تناقضی بین اینکه دولت ایالات متحده – بر اساس بندهای توافق – به اطلاع کنگره برساند که ایران به توافق پایبند بوده است (و البته نباید از یاد ببریم که در واقع توافق چند باری نقض شده است) و همزمان تمام فعالیت های بی ثبات کننده دیگر ایران را برجسته کند، وجود ندارد. در حقیقت این دو موضوع مکمل هم هستند. وقتی که توافق به پایان برسد – تاریخ انقضای توافق به تغییر در رفتار ایران ارتباط ندارد - ایران توان هسته ای خود را صحیح و سالم در اختیار خواهد داشت و با نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و عملیاتی شدن آن ها، قادر خواهد بود در زمان کوتاهی، در صورت تمایل، به سمت توان نظامی اتمی حرکت کند.

دولت ترامپ روند را در خصوص ایران تغییر داده و با نگاهی هوشمندانه به بیانیه تیلرسون می توان دریافت که این اجزای متفاوت رویکرد منسجمی را شکل می دهند. دولت اوباما اصرار داشت که تنها در پی مهار حوزه هسته ای است، منطقش این بود که اگر ایران در هر شرایطی کشوری ستیزه جو است، بهتر است کشور ستیزه جو اما بدون سلاح هسته ای باشد. اما مشکل این است که توافق ایران را متوقف نخواهد کرد و دولت ترامپ پیامدهای آن را درک می کند.

منبع: نشنال اینترست / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی /33

انتشار اولیه: سه شنبه 26 اردیبهشت 1396 / انتشار مجدد: سه شنبه 9 خرداد 1396