هشدار درباره رقص مرگ با ایران

نویسنده: رابرت هاروی

دیپلماسی ایرانی: در زمان ریاست جمهوری رونالد ریگان و جورج. اچ. بوش، معاون و جانشین او، اوضاع روابط ایران و ایالات متحده بدتر از امروز بود، رسوایی ایران – کنترا رخ داده بود که در جریان آن مقامات دولت ریگان به طور مخفیانه در سال های 1985 تا 1987 فروش تسلیحات به ایران را علی رغم تحریم های تسلیحاتی تسهیل کرده بودند. زمانی که رئیس جمهور نسبتا میانه رو، اکبر هاشمی رفسنجانی در آگوست 1989 قدرت را در دست گرفت به جنگ ایران و عراق پایان داد، احساسات ضد آمریکایی را فرونشاند، و دست های بوش بسته شد.

رفسنجانی پس از ترمیم اوضاع بعد از جنگ، سرانجام برنامه هسته ای ایران را از سر گرفت و به آن سرعت بخشید، اما این آیت الله علی خامنه ای، جانشین رهبر معظم آیت الله روح الله خمینی بود، که کشور را در مسیر هسته ای شدن قرار داد و روابط با آمریکا تقریبا به انجماد کامل کشیده شد. تلاش های دولت منعطف پرزیدنت بیل کلینتون برای گرم کردن روابط مکررا به شکست انجامید.

بعد اوضاع تغییر کرد. با روی کار آمدن رئیس جمهور میانه رو، محمد خاتمی در سال 1997، این بار ایالات متحده مسیر سرسختی را در پیش گرفت.

پس از 11 سپتامبر 2011 و حملات تروریستی علیه ایالات متحده، پرزیدنت جورج دبلیو بوش ایران را بخشی از "محور شرارت" اعلام کرد. گرچه ایالات متحده با اشغال عراق تحت رهبری وی بهترین فرصت را در اختیار ایران قرار داد تا (حوزه نفوذ خود) به سمت غرب را گسترش دهد. در سال 2005، رویای دوباره ایران برای کسب هژمونی منطقه ای به روی کار آمدن پرزیدنت محمود احمدی نژاد منجر شد، کسی که با اقتدار برنامه هسته ای ایران را ادامه داد.

در سال 2013، روحانی جای احمدی نژاد را گرفت. از آن جا که پرزیدنت باراک اوباما هنوز بر سر کار بود، شرایط طوری پیش رفت که گام های مثبتی رو به جلو برداشته شد. پس از دو ماه مذاکرات فشرده، توافق شد ایران برنامه هسته ای اش را متوقف کند و در عوض تحریم های اقتصادی به تدریج برداشته شود.

مخالفان می گویند توافق به لحاظ فنی ناقص است و حقیقتا مانع از آن نمی شود که ایران توانایی های هسته ای را گسترش دهد. اما آژانس بین المللی انرژی هسته ای – نهادی که تطابق ایران با توافق را تایید می کند – قانع شده و این توافق را پذیرفته است.

با همه این اوصاف، ترامپ به همراه مشاورانش که همان انتقاداتی را مطرح می کنند که در زمان تایید روند توافق مطرح شد، اعلام کرده که توافق را لغو می کند. اما، به استثنای دولت نخست وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو و حامیانش، تقریبا هیچ کس دیگری از این اقدام حمایت نمی کند.

گریز از تحریم های اقتصادی – که صرفا تا زمان احترام ایران به توافق تلطیف می شوند – همواره انگیزه ای بالقوه است. ایران به وعده های خود پایبند مانده است. هر چند رهبران ایران به این سمت گرایش دارند که محدودیت ها را عقب بزنند، مثل زمانی که ایران در ماه ژانویه آزمایش موشک میان برد بالستیک انجام داد.

لغو یکجانبه توافق از جانب ایالات متحده کار ساده ای نیست. مگر نه اینکه توافق حاصل مذاکرات شش قدرت جهانی، از جمله چین و روسیه است. فرانسه، آلمان و بریتانیا – متحدان اصلی ایالات متحده در اروپا – هیچ کدام احتمال ندارد بدون وجود دلیلی محکم بخواهند دوباره تحریم ها را وضع کنند و در این مقوله مشارکت کنند. حتی عربستان سعودی که دیگر کشورهای عرب را نمایندگی می کند با اکراه توافق را پذیرفته است. کنگره ایالات متحده که در بدو امر مقاومت می کرد نهایتا با اکثریت آرا از آن حمایت کرد.

گزنده ترین دشمن ایران در منطقه، یعنی عربستان سعودی، با استفاده از دلارهای نفتی فراوان و دانش پاکستانی ها به سرعت به سمت توانایی هسته ای پیش می رود. کشورهای دیگر همچون ترکیه، کویت، مصر و الجزیره هم عقب نخواهند ماند. شرط بستن روی این که این کشورها در صورت دستیابی به سلاح هسته ای مسئولانه رفتار خواهند کرد قماری پرمخاطره است.

ترکیب تهدیدات ایالات متحده مبنی بر خروج توافق هسته ای، ایران را در حال حاضر در وضعیت عدم قطعیت قرار داده است. وقتی رفسنجانی، بزرگ خاندان نیروهای میانه رو ایران، در ماه ژانویه درگذشت، مراسم تدفین وی به یکی از بزرگترین تجمعات در تاریخ جمهوری اسلامی بدل شد.

نفود کنونی بخش های میانه رو به رهبری خاتمی و روحانی کماکان متزلزل است، و بسیاری از رقبای تندروی آن ها به دنبال دستیابی به قدرت هستند. در حالی که اقتصاد ایران همین حالا به شدت ضعیف است، از سر گیری تحریم ها باعث قدرت گیری افراط گرایان ایران می شود.

خلاصه بگویم، دنیا نباید توافق هسته ای با ایران را بر هم بزند. اگر ترامپ وسوسه شود که باله دو نفره قدیمی ایالات متحده با ایران را از سر گیرد، نتیجه آن احتمالا رقص مرگ خواهد بود.

منبع: پراجکت سیندیکت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی/۳۳