دولت ترامپ و ادامه توافق هسته‌ای با ایران

نویسنده: آدرینه مهسا ورکیانی

دیپلماسی ایرانی: پس از تقریبا دو سال مبارزه دونالد ترامپ با توافق هسته ای ایران، دولت او اعتراف کرد که ایران به تعهدات خود در این قرارداد مطابق با مفاد آن عمل کرده است. به احتمال زیاد این کاری خواهد بود که ایالات متحده نیز انجام خواهد داد هرچند باید بررسی بیشتری درباره این فرضیه صورت پذیرد.

رکس تیلرسون، وزیر امور خارجه طی نامه ای به پل رایان، رئیس مجلس اطلاع داد که ایران به طور کامل به شرایط توافق هسته ای 2015 پایبند بوده قراردادی که به برجام معروف است. در این نامه اولین باری است که شاهدیم دولت جدید همکاری های ایران با این قرارداد را تایید کرده است. دولت باید هر 90 روز گزارش بررسی های خود را به کنگره ارائه دهد. علی رغم  پایبندی ایران به برجام که بارها توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید شده است، در بیانیه تیلرسون آمده که ایالات متحده باید به بررسی شرایط پرداخته و سپس تصمیم بگیرد که آیا به ادامه تعلیق تحریم های هسته ای ایران ادامه خواهد داد یا نه؟ این تعلیق نکته ای کلیدی در شرایط بین المللی است. تیلرسون در نامه اش می نویسد: «ایران همچنان کشور پیشرو در حمایت تروریسم از طریق بسیاری از عامل ها و روش ها باقی مانده است.» او اضافه کرد که ترامپ دستور بازنگری چندجانبه توافق را برای این که مشخص شود «تعلیق تحریم های ایران به نفع منافع حیاتی امنیت ملی امریکا هست یا نه، صادر کرده است.»

برجام برنامه هسته ای ایران را در ازای لغو تحریم های اعمال شده توسط ایالات متحده، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد، محدود کرده است. این قرارداد اشاره ای به سیاست خارجی ایران نمی کند. اگر دولت ترامپ بخواهد با نسبتی ناروا به توافق هسته ای، تحریم ها را برقرار کند، این حرکت تحت عنوان نقض معامله از سوی ایالات متحده دیده می شود. تریتا پارسی، بنیانگذار شورای ملی ایرانیان آمریکا، عنوان می کند که استفاده از بهانه سیاست خارجی ایران در عدم تمدید لغو تحریم ها، به عنوان تخلفی در معامله با ایران دیده می شود. او می گوید: «تصور کنید که ایران بگوید ما جلوی سانترفیوژها را تا زمانی که ایالات متحده بمباران یمن را متوقف نکند، نخواهیم گرفت. این بدون شک در واشنگتن نقض توافق تلقی خواهد شد و این طرز تلقی درست نیز خواهد بود.»

ریچاد نفیو، محقق ارشد در مرکز سیاست انرژی جهانی دانشگاه کلمبیا و هماهنگ کننده سابق سیاست تحریم در وزارت امور خارجه، در مورد نحوه لغو تحریم ها در برجام که به صراحت دراین توافق ذکر نشده است ابراز نگرانی می کند: «من فکر می کنم بیانیه و نامه وزرات امورخارجه دارای نشانه هایی از استقبال دولت برای به رسمیت شناختن این مساله است که ایران در واقع تعهدات خود را در برجام انجام داده است. بیانیه تیلرسون به تندروها نشان داد که دولت اوباما درباره توافق و منافعش دروغ نمی گفت. همچنین نشانه های مثبتی وجود دارد که این دولت حداقل برای مدت زمانی به برداشتن تحریم ها براساس توافق پایبند خواهد بود. اما نگرانی همچنان پابرجاست چرا که دولت باور دارد می تواند با ادامه فشارها بر ایران همچنان برجام را نیز داشته باشد. من نگرانم که نتیجه تصمیمات دولت در زمین بازی برجام به ریسک از دست رفتن توافقی منجر شود که منافع امنیتی فراوانی برای ما در بر داشت. من نگرانم که دولت ممکن است به بحرانی بی جا، غیرضروری و بی ثمر دامن بزند.»

بیانیه تیلرسون در ادامه تاریخی از رفتارهای ضد ایرانی در دولت استقراریافته در کاخ سفید است. ترامپ در دولت خود بارها رفتاری ضد ایرانی را نشان داده است. او در دو هفته اول ریاست جمهوری خود ورود اتباع ایرانی به ایالات متحده را ممنوع و هشداری رسمی نسبت به ایران صادر کرد. در طول مبارزات انتخاباتی خود او همچنین اظهاراتی متناقض درباره ایران داشت. او در جایی از عدم استفاده اقتصادی آمریکا از منافع برجام سخن می گفت و در جایی دیگر پاره کردن این معامله را خواستار می شد. او چندین بار بر مذاکره مجدد بر سر برجام صحبت کرد و دفعاتی نیز خواستار دو برابر کردن تحریم ها علیه ایران شد.

پارسی در این رابطه می گوید: «این پارادوکس ها تمامی ندارد. ترامپ گاهی درباره مذاکرات مجدد استدلال می کند و گاهی درباره عقب نشیتی از معامله صحبت می کند. درحال حاضر او در تطابق با معامله گام بر می دارد و ایالات متحده در مسیر گسترش معامله حرکت می کند. بدیهی است که این مساله بسیار خوبی است اما فکر می کنم باید بپذیریم که معامله هنوز در خطر است و هنوز ممکن است کل این موضوع کنار گذاشته شود.»

کنگره در حال حاضر تحریم هایی جدید علیه ایران را در دستور کار قرار داده و انتخابات ریاست جمهوری در ایران می تواند تاثیری به سزا در رابطه ایران و ایالات متحده داشته باشد. حسن روحانی، رئیس جمهور ایران که دستاورد برجام را برای کشورش به ارمغان آورد در حال حاضر با چالش هایی در داخل همراه است و رشد اقتصادی اندک ناشی از این توافق، مخالفت ها در برابر او را گسترده تر کرده است. هر دو این مسائل درست به اندازه رفتار ترامپ در قبال توافق، می توانند برجام را به خطر بیندازند. پارسی می گوید: «من فکر می کنم مهم است که درک کنیم وعده های واقعی گنجانده شده در این معامله می تواند آمریکا و ایران را در مسیر تغییر روابط قرار دهد. این امکان هنوز وجود دارد اما تا زمانی که حقیقتا دنبال نشود و انگیزه ای برای پیگیری آن وجود نداشته باشد، میسر نخواهد شد. این فرصتی بزرگ است و چنانچه معامله سقوط کند این قدم های اضافی ممکن نیز دیگر در دسترس نخواهد بود.»

منبع: تینک پروگرس/ مترجم: روزبه آرش