ورود نظامی امریکا به سوریه و واکنش احتمالی ایران

دیپلماسی ایرانی: منابع دیپلماتیک مخفی نمی کنند که با نگرانی واکنش ایران به ارسال نیروهای نظامی ایالات متحده به منبج در سوریه و آمادگی این کشور برای اعزام نیروهای اضافی را زیر نظر دارند. عواملی متعدد هر چند متناقض وجود دارد که باعث این نگرانی می شود. عوامل نگرانی به ویژه زمانی بروز می کنند که نشست روسای ستادهای ارتش ایالات متحده و روسیه و ترکیه در آنتالیا برگزار شد و در آن جا حاضران مواضع خود را در خصوص درگیر شدن میدانی امریکا در سوریه هماهنگ کردند در حالی که ایران غایب این نشست بود، نگرانی زمانی بیشتر شد که در آستانه روسیه و ترکیه قبل از این که ایران به آنها ملحق شود با یکدیگر تشکیل جلسه دادند. عامل نگرانی دیگر ورود نظامی روسیه به خط جنگ در سوریه است که باعث کاهش نفوذ و تاثیر ایران به عنوان تنها کشوری بود که قبل از ورود روسیه و حمایتش از بشار اسد و نجات آن از سقوط در کنار حکومت سوریه ایستاده بود.

بعید است که ورود امریکا به خط جنگ سوریه تاثیر سلبی بر دامنه نفوذ ایران به دو یا سه دلیل بگذارد. دلیل اول این که روسیه خیلی خوب اهمیت موازنه با ایالات متحده و نیازش به ایران در سوریه را می داند برای این که بتواند بعد از انتقامی که از ایالات متحده بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی گرفت جایگاهش را در سوریه تثبیت کند. موازنه با ایالات متحده انگیزه واقعی است. ایران خوب می داند که سطح جنگجویی حکومت سوریه برای این که ایالات متحده تا چه اندازه شانس موفقیت داشته باشد تا کجاست. این تنها حکومت سوریه، جدای از متحدان غیرسنتی اش است که تضمین می دهد موقعیت ایالات متحده چه باشد. علاوه بر آن ایران خودش نمی خواهد حجم حضورش در سوریه را کم کند تا در نتیجه آن اوراقش در عرصه سوریه آن هم در برابر ایالات متحده که تحت عنوان مبارزه با داعش و همچنین کاستن از نقش ترکیه که محالف هر گونه نقش آفرینی برای نیروهای دموکراتیک سوریه مورد حمایت امریکاست وارد منبج شده را از دست ندهد. این بدان معناست که ایالات متحده در برابر کاستن از نقش آفرینی ترکیه از روسیه خواستار تضمینی برای خنثی کردن ایران است. بسیاری از منابع می گویند که با وجود اختلاف نظرها بر سر اوضاع سوریه میان ایران و روسیه، چنین فضایی به وجود آمده است، ایران در مراحل متعدد بارها تمایل خود را برای پایان دادن به جنگ نظامی در سوریه بعد از این که به حکومت سوریه کمک کرد که بر حلب مسلط شود، اعلام کرده است. اگر هم ارتش سوریه را برای جنگ به سمت ادلب هدایت کرده برای این است که می خواهد قدرتش در مذاکرات را افزایش دهد. همچنین می خواهد بعد از آن که حکومت سوریه تحت فشارهای روسیه به آغاز مذاکرات سیاسی با مخالفان مجبور شد، تقویت شود تا در مذاکرات دست برتر را داشته باشد.

عامل دیگر، با وجود این که دو طرف روسی و ایرانی وجود هر گونه اختلاف استراتژیک میان خود را نفی می کنند اما روسیه اصرار دارد که درباره سوریه مستقیما با حکومت سوریه تعامل داشته باشد.

با توجه به این عوامل، ناظران دیپلماتیک واکنش ایران را در برابر ورود نظامی امریکا زیر نظر دارند با این که می دانند هر گونه رویارویی نظامی احتمالی میان دو طرف هزینه های بسیار سنگینی دارد تا آن جا که نمی خواهند اصلا چنین رویارویی ای را در ذهن خود مجسم کنند.

در مقابل عوامل متعددی نیز وجود دارد که باعث کاهش این نگرانی ها می شود که به اعتقاد ناظران قابل توجه است. بارزترین آنها این است که بعد از آن که روسیه به قدرت برتر تاثیرگذار در سوریه تبدیل شد حالا ایالات متحده می رود روی قدرت روسیه در سوریه سرمایه گذاری کند تا آن جا که هیچ کاری را بدون موافقت یا مشارکت روسیه انجام نمی دهد.

در عین حال ورود امریکا به منبج محصور به مبارزه با داعش و خنثی کردن ترکیه است نه حمایت از مخالفان میانه رو در برابر حکومت اسد، و این چیزی است که با اهداف ایران هم خوانی دارد. نکته مهم در این جا در این است که خود ایالات متحده هم اجازه داده که چنین تفسیرهایی صورت بگیرد. ورود ایران به سوریه با هماهنگی رئیس جمهوری سوریه است با این اعتبار که ورود هر گونه نیروی نظامی به سوریه تنها در چارچوب توافق با حکومت سوریه ممکن است تا استقلال و تمامیت ارضی سوریه نقض نشود. این چیزی است که ایران بارها اعلام کرده است. ایران درک می کند که آن چه برای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا اهمیت دارد تفاهم با روسیه است.

در عین حال ورود نیروهای نظامی امریکایی به منبج حاوی دو پیام است. مخاطب هر دو پیام در داخل امریکا است. یکی این که این دخالت صرفا برای مبارزه با داعش و شکست آن در رقه بعد از شکست آن در موصل است. پیام دوم متوجه کنگره امریکاست که هر گونه نرمش در قبال روسیه را محکوم کرده است. ورود امریکا به رقه به معنای عدم تسلط روسیه بر این شهر است که می تواند بر وضعیت کلی سوریه تاثیر بگذارد. دیپلمات ها می گویند که با وجود فشارهایی که متوجه ترامپ است و تلاش می شود او را وادار کنند که از بعضی شعارهایش دست بکشد اما او همچنان بر لزوم تفاهم با روسیه تاکید دارد. اما حتی اگر این اهداف با اهداف ایران تعارض نداشته باشد نقش ایران به سود بازیگران تاثیرگذار دیگر سوریه کاهش خواهد یافت.

بعضی ها می گویند که دخالت ایالات متحده در سوریه برای ایران تازگی ندارد همان طور که این کشور در عراق دخالت کرد و ایران توانست با آن کنار بیاید و از آن به سود منافع خود استفاده کند. در سوریه نیز ایران می تواند تا زمانی که آسیبی با منافع حیاتی اش وارد نیاید با حضور امریکا کنار بیاید. با همه اینها هنوز استراتژی دولت امریکا در برابر تهران با وجود بالا بردن سطح توقعاتش از تهران مشخص نیست.

منبع: النهار / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: شنبه 12 فروردین 1396 / انتشار مجدد: یکشنبه 27 فروردین 1396