روسیه به فکر پر کردن خلاء امریکا برای آلمان

دیپلماسی ایرانی: یک دهه قبل، رابطه روسیه و آلمان با چنان درک متقابلی از یکدیگر شکل گرفت که ایجاد محور مسکو ـ برلین دور از ذهن نبود. با این وجود، از زمان آغاز جنگ داخلی اوکراین در سال 2014، بیگانگی میان دو کشور در حال رشد است و برلین نشان داده که ترجیح می دهد همکاری خود را با ایالات متحده شکل دهد.

همه روابط دوره ای است. با ریاست جمهوری دونالد ترامپ، ممکن است آلمان به سمت روسیه بازگردد و برای بهبود روابط امتیازاتی خاص برای مسکو فراهم کند. 12 فوریه، آلمان رئیس جمهوری جدید برگزید و فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه سابق، در انتخابات پیروز شد. اشتان مایر در روسیه برای تلاش هایش در یافتن زمینه های مشترک با کرملین فراتر از اوکراین، مشهور است. اگرچه او ترجیح می دهد در طرف ناتو و ایالات متحده بایستد، اما می داند که بهبود روابط با روسیه ضروری است.

اشتان مایر اگرچه در انتخابات پیروز شده اما هر موضعی که او اتخاذ کند به سختی می تواند در سیاست خارجی آلمان تغییری جدی ایجاد کند چرا که جایگاه او بیشتر نمادین است و دستور کار سیاسی دولت را تعیین نمی کند. جالب است که اشتان مایر در حال حاضر از قدرت و اعتبار کمتری نسبت به زمانی که وزیر امور خارجه بود، برخوردار است.

در واقع نقش او بیشتر محدود به این است که کشور را در زمان های بی ثباتی دولت، متحد نگه دارد. اتفاقی که ممکن است پس از انتخابات پارلمانی 2017 در ماه سپتامبر رخ دهد. این سناریو زمانی محتمل است که احزاب سیاسی موفق به ایجاد یک ائتلاف حاکم نشوند. سناریویی که احتمال وقوع آن بالا است. به همین علت، دلیلی وجود ندارد که باور کنیم اشتان مایر تغییری اساسی در روابط روسیه و آلمان ایجاد خواهد کرد. همه اینها بدین معنی است که تفاوت مسکو و برلین ادامه خواهد داشت و دیدگاه های متفاوت آنها درباره ترامپ به افزایش این شکاف منجر خواهد شد.

در واقع، روسیه و آلمان صعود ترامپ در نردبان قدرت را متفاوت می بینند. در حالی که آلمانی ها هیلاری کلینتون نامزد حزب دموکرات را در دفتر بیضی کاخ سفید ترجیح می دادند، روس ها در میان معدود کسانی هستند که از انتخاب ترامپ جمهوریخواه شادتر شده اند. درحالی که آلمان در برابر ترامپ و تمام حرکات او ابرو خم کرده اند و انتظار می رود که رابطه آنها با ایالات متحده بدتر شود، بسیاری از روس ها به رئیس جمهور جدید ایالات متحده درود می فرستند و انتظار بهبودی روابط در دوران ترامپ را می کشند. در عین حال، مسکو از بدتر شدن روابط آلمان و ایالات متحده استقبال می کند چرا که مطابق با این سناریو، ناامیدی آلمان از ترامپ، برلین را به سمت مسکو بازمی گرداند.

اگرچه، انتظارات کرملین در این باره اهمیتی ندارد، زوال رابطه آلمان ایالات متحده ممکن است در سال 2017 اتفاق بیفتد به خصوص اگر آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان دوباره در انتخابات ملی سال جاری برنده شود. دلایل زیادی برای این ادعا وجود دارد:

اول، نگرش غفلت آمیز ترامپ به نهادهای غربی به طور خاص ناتو به گوش نخبگان سیاسی آلمان خوش آهنگ نیست. به هرحال آلمان ارتشی خیلی قوی ندارد.

دوم، ترامپ چندان طرفدار موافقتنامه های تجارت آزاد نیست. خروج ترامپ از مشارکت ترانس پاسیفیک، پیام هشداری است برای اروپا و آلمان که امضای قرارداد مشارکت ترانس آتلانتیک را برنامه ریزی کرده اند. علاوه بر این، پتر ناوارو، مشاور تجاری ارشد ترامپ، آلمان را به «بهره برداری از کشورهای دیگر» از طریق به دست آوردن مزیت های تجاری غیرمنصفانه با آن چه او «یوروی به شدت کم ارزش» می خواند، متهم کرد.

سوم، ترامپ به شدت از سیاست های مهاجرتی آلمان در پناه دادن به مهاجران خاورمیانه ای انتقاد کرده است. با توجه به منطق ترامپ، چنین کاری خطر ایجاد حملات تروریستی رادیکال های اسلامی در اروپا را افزایش می دهد. در نهایت، انتخابات پارلمانی آلمان در سال 2017 در این واقعیت که نمایندگان مجلس آلمان از پیروزی ترامپ خوشحال نیستند، نقشی خاص ایفا خواهد کرد.

روسیه می تواند از چنین محیطی، بهره برداری  کند. این انتظار وجود دارد که روسیه از نظر نفوذ در اروپا جا پای آمریکا بگذارد. جای تعجب ندارد که کرملین امیدهایش را به آلمان گره زده باشد با وجود این اعتقاد راسخ در روسیه که برلین برای مدت زمانی طولانی به ایالات متحده وابسته بوده و دیگر نمی تواند بدون نگاه کردن به دستورالعمل ایالات متحده، سیاست خارجی مستقلی را اجرا کند. اگرچه با توجه به نگاه و موضع سخت مرکل نسبت به کرملین و عدم علاقه او در لغو تحریم های غربی علیه روسیه، این امیدهای مسکو ممکن است زودهنگام باشد.

با وجود چالش های متعدد، آلمان و ایالات متحده هنوز ممکن است بتوانند زمینه های مشترکی در دروان ترامپ بیایند و دلایلی نیز وجود دارد که این سناریو را تایید می کند. بله ترامپ ناتو را «منسوخ» نامیده اما هنوز به این معنا نیست که ایالات متحده رهبری ناتو را رها کرده و این سازمان به دستور کاری ثانویه تنزل خواهد کرد. بله ترامپ وعده داده که تحریم ها علیه روسیه را بردارد اما در عین حال او شعارهای خود را تغییر داده و حتی برای کاهش تحریم ها نیز آماده نیست. بله ترامپ قول داده که کریمه را به عنوان بخشی از روسیه به رسمیت بشناسد اما او به تازگی گفته که ایالات متحده ممکن است از روسیه بخواهد که این شبه جزیره را به خاک اوکراین بازگرداند.

اما اگر ترامپ رابطه میان آمریکا و آلمان را تضعیف کند، روسیه تنها در حالتی می تواند سود کند که دیدگاهی روشن درباره ارائه پیشنهاد به آلمان به غیر از نفت و گاز داشته باشد. پروژه خط گاز نورد استریم 2 که خط لوله گازی از دریای بالتیک از روسیه تا آلمان است، اثباتی دیگر در وجود نداشتن استراتژی های جایگزین است. با توجه به این که آلمان سعی دارد که وابستگی خود به نفت و گاز روسیه را کاهش دهد، علاقه به این خط لوله به زودی فروکش خواهد کرد.

در نتیجه، اگر روسیه به دنبال بهبود روابط با آلمان است، این مساله نباید به سناریوی بدتر شدن روابط ایالات متحده و آلمان مربوط شود. حداقل به این علت که با وجود تمام بالا و پایین های 70 سال اخیر روابط ایالات متحده و آلمان، بندهای میان دو کشور تثبیت شده و این همکاری آن قدر قوی است که ممکن است حتی در دوران ترامپ نیز زنده باقی بماند. با این همه، ترامپ عمل گرایی است که قصد ندارد دستاوردهای پیشینیان خود را از بین ببرد. در این راستا روابط خوب با آلمان، دستاورد مهمی برای محفوظ ماندن است.

دوم، سیاست خارجی روسیه به نظر براساس استراتژی حاصل جمع صفر تنظیم شده است. با این استراتژی، جایی که ایالات متحده بیازد، روسیه پیروز خواهد شد. هرچند واقعیت پیچیده تر است: فشار بر آلمان، لزوما نمی تواند برلین را به مسکو نزدیک تر کند، مگر این که روسیه به دنبال راه های جدیدی برای جذب آلمان باشد.

منبع: راشا دایرکت / مترجم: روزبه آرش