عقب‌نشینی محترمانه ترکیه از پرونده سوریه

دیپلماسی ایرانی: پس از آن که ترکیه در مذاکرات صلح سوریه با ایران و روسیه به توافق رسید، به نظر می رسد که فصل جدیدی از سیاست های خود در قبال سوریه را آغاز کرده است. در حالی که پذیرش و قبول دولت بشار اسد یکی از مهم ترین فاکتورهای کلیدی دستیابی به صلح است، ترکیه معتقد است جنگ داخلی در این کشور که از سال 2011 آغاز شده، تنها از طریق مذاکره خاتمه خواهد یافت.

یک مقام ارشد وزارت امور خارجه ترکیه اخیراً در اظهاراتی ضمن تأکید بر اهمیت جلسه سه کشور ایران، روسیه و ترکیه در 20 دسامبر در مسکو عنوان کرد: «از این منظر، ما مذاکرات با ایران و روسیه را آغاز کردیم. جلسه میان سران سه کشور نشست بسیار مهمی بود. اگر ما به توافقی نمی رسیدیم آن گاه تمام امیدها برای برقراری صلح در سوریه از دست می رفت.»

در حقیقت، نشست مسکو راه را برای توافق آتش بس در سوریه هموار کرد. مذاکرات صلح از 23 ژانویه با حضور سران و مقامات ترکیه، ایران و روسیه در شهر آستانه قزاقستان آغاز خواهد شد. دولت سوریه در 15 ژانویه و مخالفان سوری نیز در 16 ژانویه، هیأت اعزامی خود را برای حضور در این مذاکرات اعلام خواهند کرد.

تنش میان ایران و ترکیه

ترکیه پیش از شروع مذاکرات تماس های دیپلماتیک خود با روسیه و ایران را انجام خواهد داد. بزرگ ترین تشویش و نگرانی آنکارا به احتمال نقض آتش بس اعلامی در 30 دسامبر بر می گردد. این نقض آتش بس که درست کمی پس از اعلام آن صورت گرفت، تشویش های موجود را به یک نگرانی جدی تبدیل کرد. آنکارا به وضوح نگرانی های خود را در این زمینه ابراز کرده و معتقد است که این نقض عمدتاً از جانب حزب الله، گروه های شیعه و نیروهای اسد صورت گرفته است. در حالی که «مولود چاووش اوغلو»، وزیر امور خارجه ترکیه اخیراً خواستار آن شد تا ایران کنترل مؤثرتری بر شبه نظامیان شیعه و نیروهای بشار اسد داشته باشد، ایران اعلام کرد که آتش بس توسط گروه های مسلح مخالف نقض شده بود. این موضوع خود به خوبی نشان می دهد که گفت وگو میان آنکارا و تهران برای موفقیت مذاکرات و دستیابی به صلح تا چه حد مهم و حیاتی است. مقامات وزارت امور خارجه ترکیه در مصاحبه با دویچه وله عنوان کردند: «هشدارهای لازم به شیوه ای صریح و ملایم به تهران داده شده است. ما در تلاش هستیم تا اطمینان یابیم که در طول این فرایند هیچ گونه تنشی وجود نداشته باشد. ما تلاش خواهیم کرد نظر تهران را در این موضوع جلب کنیم چراکه اگر صلحی نباشد همه ما شکست خواهیم خورد.»

ترکیه معتقد است که مذاکرات صلح به تقویت مبارزه علیه داعش خواهد انجامید. به نظر می رسد موفقیت ادامه عملیات «سپر فرات» در سوریه به موفقیت مذاکرات صلح بستگی دارد. مقامات وزارت امور خارجه ترکیه همچنین بر اهمیت همکاری با ایالات متحده آمریکا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ نیز تاکید کرده اند.

معیارهای ترکیه

تلاش های دیپلماتیک آنکارا شامل مواردی چون حفظ تمامیت ارضی سوریه، ایجاد صلح پایدار و برقراری دولتی است که پذیرای تمامی اقوام و فرقه های سوری است. آیا این اهداف محقق خواهند شد؟ چه کسی در این زمینه از ترکیه حمایت و پشتیبانی خواهد کرد؟

«اویتان اورهان»، کارشناس مسائل سوریه در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه (اورسام) در این باره به دویچه وله گفت: «ترکیه حکومت کنونی در سوریه را به عنوان بازیگر کلیدی پذیرفته است و معتقد است که جنگ داخلی در این کشور تنها از طریق مذاکره حل خواهد شد». وی در بخش دیگری از گفته های خود به این موضوع اشاره کرد که اولویت ترکیه در سوریه مبارزه با تروریسم است و این کشور برای به سرانجام رساندن عملیات «سپر فرات» به سربازان بیشتری در ارتش آزاد سوریه (FSA) نیاز دارد. اورهان همچنین افزود: «اما در این برهه از زمان، ترکیه باید پیشنهادی برای ارائه به مخالفان سوری در دست داشته باشد. به همین دلیل است که ترکیه تلاش می کند تا آنها نیز در توسعه سیاسی در نظر گرفته شوند. با گسترده شدن هر چه بیشتر منطقه تحت کنترل سپر فرات، نیاز ترکیه و ارتش آزاد سوریه به مبارزان و نیروهای بیشتر، افزایش پیدا می کند. پس از حلب، دو دسته از نیروها در شمال سوریه حضور دارند: گروه های افراطی تحت رهبری «فاتح الشام» در ادلب و نیروهای ارتش آزاد سوریه که عملیات سپر فرات در جبهه «اعزاز ـ جرابلس» را به عهده گرفته اند».

جبهه علیه آمریکا و یگان های مدافع خلق کرد سوریه (YGP)

اورهان معتقد است که در روزهای آتی نکته و هدف اصلی توافق یعنی «حفاظت از تمامیت ارضی سوریه» به یک معضل تبدیل خواهد شد. براساس این توافق اجازه تشکیل منطقه فدرال تحت کنترل «یگان های مدافع خلق کرد سوریه» (YGP) در شمال سوریه داده نشده است؛ این امر بدان معناست که جبهه جدیدی علیه سیاست آمریکا در قبال «یگان های مدافع خلق کرد سوریه» تشکیل می شود. این جبهه شامل ایران، ترکیه و روسیه خواهد بود. اورهان در این خصوص به دویچه وله گفت: «به همین دلیل سیاست اتخاذی از سوی ترامپ بسیار مهم خواهد بود. برخی از نشانه های موجود حاکی از آنند که دولت ترامپ روی مبارزه با داعش تمرکز خواهد کرد و این امر موجب تقویت جایگاه ترکیه خواهد شد. اما با این حال رویکرد مثبت آمریکا در قبال «یگان های مدافع خلق کرد سوریه» موجب اعمال فشار به ترکیه شده و این کشور را در تنگنا قرار خواهد داد.»

سیاست عقب نشینی محترمانه

«حسین باغچی» از دپارتمان روابط بین الملل دانشگاه فنی خاورمیانه در آنکارا، بر این باور است که با برگزاری مذاکرات آستانه، دوران جدیدی از سیاست های ترکیه در قبال سوریه آغاز خواهد شد. وی در این باره گفت: «ترکیه سیاست خود را در زمینه سرنگونی حکومت بشار اسد تغییر داده و آن را به یک سیاست عقب نشینی محترمانه تبدیل کرده است.»

باغچی همچنین اشاره کرد که ترکیه در سیاست خود بسیار منعطف است و شرکت در این توافق گام بسیار مهمی در راستای دستیابی به صلح در منطقه است. وی در این خصوص نیز عنوان کرد: «روسیه رهبری این مذاکرات و سیاست گذاری در خلال آن را به عهده خواهد داشت. موافقت ترکیه با حضور در این مذاکرات در کنار بشار اسد ـ اگرچه خود اسد حضور ندارد و هیات او به این مذاکرات فرستاده خواهد شد ـ تغییرات بزرگی را برای منطقه به ارمغان خواهد آورد.» 

منبع: دویچه وله / مترجم: زهره شهریاری