بازنده شرط نمی گذارد

نصرت الله تاجیک، سفیر اسبق و تحلیلگر مسایل بین الملل

دیپلماسی ایرنی: استراتژی امریکا در سوریه سرزمین سوخته برای حرکت به سمت تجزیه این کشور بود، اما با تحولاتی که در سوریه اتفاق افتاد از جمله ایستادگی ایران در مقابل به هم ریختن چهره ژئوپلیتیکی منطقه و ورود با عزم و اراده روس ها، هم اکنون آمریکا به دنبال ایجاد شرایطی است که ایران در تحولات سوریه دستاورد راهبردی نداشته باشد. اما متقابلا ایران باید در پرتو سلسله تحولات منطقه ای و جهانی به گونه ای سیاستگذاری کند که تحولات آتی را به سمت بازسازی چهره ژئوپلیتیکی متوازن منطقه هدایت کند و دستاوردهای مقطعی و کوتاه مدت را پلی برای رسیدن به این هدف کند.

آینده سوریه همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد و بازی هنرمندان سیاست خارجی کشور نقش مهمی در این روند بازی خواهد کرد. اگر چه عربستان اعلام کرده در صورت خواست آمریکا با ماندن بشار اسد در قدرت مخالفتی ندارد، و در مصاحبه وزیر امور خارجه اش همراه با جان کری هیچ حرفی از سوریه و حلب نزده اما این تغییر موضع مشکلی را حل نمی کند. شروع بازی با آنها بوده ولی خاتمه اش نه! و چه بسا این سلسله تحولات دامن خود آنها را نیز بگیرد. درگیری های اردن و کشته شدن 10 نفر در کرک در جنوب اردن سرریز کوتاه مدت تحولات سوریه است.

اما هم انتقال قدرت در کاخ سفید به سیاست منطقه ای ایران کمک خواهد کرد تا بتواند از تحولات سوریه و به خصوص آزاد سازی حلب استفاده کند و هم سیاست ترامپ در کار با روسیه شرایط مناسبی برای استقرار ثبات و امنیت در سوریه فراهم می کند. در مجموع این اقدام در زمان خوبی صورت گرفت و امریکایی ها قدرت به هم زدن بازی و صحنه را ندارند و همان گونه که اوباما در آخرین مصاحبه اش مطرح کرده، این تحولات برای تثبیت جایگاه منطقه ای ایران موثر است. مصاحبه او و اذعان به کم کاری در سوریه نیز به این موقعیت کمک می کند. متاسفانه اوباما همچنان سیاست یکی به میخ و یکی به نعل را ادامه داده و صادقانه از اشتباه استراتژیکش ابراز پشیمانی نکرده است. بنابراین سیاست خارجی ایران باید طلبکارانه به دنبال احقاق حقوق مردم سوریه و تامین خسارت آنان از سوی امریکا و هم پیمانانش مانند عربستان، ترکیه، اردن و قطر باشد.

ترکیه بازی خورد و با هوس نقش پیدا کردن در تحولات منطقه ای و بازی با غرب با کارت شرق و ورود به اتحادیه اروپا، حتی توسعه اقتصادی و امنیت اجتماعی اش را در گرو این باخت گذاشت.

عربستان در کنار ترویج اسلام افراطی که منجر به گسترش خشونت و تروریسم می شود در حال اجرای جنگ نیابتی در منطقه است. تجاهل غرب و آمریکا نسبت به این واقعیات دردی از مشکلات منطقه ای و جهانی دوا نمی کند. اما اگر فکر کنیم این بلندپروازی و توهمات سعودی برای نفت یا ارزش های مذهبی و سنت های این کشور است به خطا رفته ایم. عربستان تا زمانی می تواند به این سیاست ها ادامه دهد که بتواند هزینه آن را پرداخت کند. الآن که نمی تواند هم حامیانش در غرب را مایوس کرده و هم جنگجویان وارداتی به صحنه سوریه را. سفر کری در این مقطع که هم سیاست های عربستان در منطقه با بن بست روبه رو شده و هم مشکلات ناشی از این سیاست های غلط برای غرب مایه آبرو ریزی است خیلی معنا دار تلقی شده. حمایت قدرت های بزرگ از هم پیمانانشان تا لحظه آخر چیز جدیدی نیست. غرب با طناب پاره سعودی به چاه رفت اما با فروش تسلیحات هم به رشد اقتصادی خودش کمک کرد و هم پول حاصل از خرید نفت را مجددا به غرب برگرداند.

در این میان برنده اصلی این ماجرا انگلیس ها هستند که بی سر و صدا حجم عظیمی از تسلیحات به عربستان صادر کردند و چرا خانم می به غلط ایران را تهدید نداند؟ او به دور از منش یک سیاستمدار پخته و با یک سخنرانی طرفدارانه در بحرین باید هم دل اعراب را به دست آورد و هم توی دل آنها را خالی کند تا شرکت های انگلیسی تسلیحاتشان را به آنها بفروشند و اقتصاد انگلیس در غیاب غیبت نقش موثر و تاثیرگذار سیاست انگلیسی ها در منطقه، سر و سامان یافته و رونق پیدا کند.