پاکستان را باید منزوی کرد

نویسنده: ویوک میشرا
دیپلماسی ایرانی: انزوای بین المللی که پاکستان این روزها با آن روبروست به سطح بی سابقه ای رسیده است. سوءرفتارهای اسلام آباد یکی دو تا نیست: عدم توانایی در کنترل فعالیت های تروریستی هم در داخل و هم خارج از کشور؛ پیوند دولت، دستگاه های اطلاعاتی ـ امنیتی، تروریست ها و ارتش؛ صدور تروریسم به کشورهای دیگر، حمایت نظامی و اطلاعاتی از عملیات های نفوذی و تروریستی در کشورهای همسایه، و ظریف تر از همه رفتار دلبرانه آن با چین.
در نظر بگیرید ایالات متحده که روزگاری به شرط مقابله موثر با تروریسم در خاک پاکستان کمک های مالی گسترده ای را در اختیار اسلام آباد قرار می داد، حالا 300 میلیون کمک نظامی خود را به این کشور متوقف کرده است. پنتاگون از رویکرد پاکستان نسبت به شبکه مخوف حقانی که حملاتی را علیه غیرنظامیان داشته و منافع ایالات متحده را در افغانستان هدف قرار داده، راضی نیست. در تازه ترین مورد، ایالات متحده شبه نظامیان جماعت الاحرار (طالبان جدید پاکستان) را به فهرست گروه های تروریستی بین المللی خود افزوده و تحریم هایی را علیه این گروه که حملات متعددی را علیه غیرنظامیان، اقلیت های مذهبی و سربازان داشتند، اعمال کرده است. از نگاه برخی، تمام این گام ها نه تنها سختگیری های مالی واشنگتن در قبال اسلام آباد بوده بلکه ایالات متحده با این اقدامات حلقه دار دیپلماتیک را به گردن پاکستان تنگ تر از گذشته کرده است. آمریکا اولین بار زمانی نارضایتی خود را از اسلام آباد آشکار کرد که نشان داد دیگر تمایلی برای فروش سوبسیدی جنگنده های F16 خود به پاکستان ندارد. این جنگنده ها قرار بود که طبق برنامه فروش نظامی و با شرایط مناسب به اسلام آباد فروخته شوند. در همین زمان بود که هند فورا از این فرصت استفاده کرده و قرارداد دفاعی خود با شرکت لاکهید مارتین را برای خرید جنگنده های فوق پیشرفته F16 تا سال 2020-2019 نهایی کرد. بر اساس این قرارداد، شرکت لاکهید مارتین آخرین نسخه ساخته شده از جنگنده های F16 را منحصرا در اختیار هند قرار خواهد داد.
اما این تنها شرایط منطقه ای نیست که باعث شده تا ایالات متحده همزمان با انزوای پاکستان، تغییر رویه داده و به سوی هند متمایل شود. جان نیکولسون، فرمانده آمریکایی ناتو، اخیرا اعلام کرده که واشنگتن از حمایت نظامی هند از افغانستان پشتیبانی می کند. استقبال ایالات متحده از حمایت نظامی هند از افغانستان نشان دهنده تغییراتی جدی در فهرست متحدان این کشور در آسیای جنوبی است. پیش از این آمریکا مهمترین مانع همکاری های نظامی افغانستان و هند در سال 2013 بود.
اگرچه حضور هند در افغانستان نگرانی هایی را نیز برای ایالات متحده به همراه دارد اما افزایش نقش دهلی در افغانستان می تواند به واشنگتن کمک کند که از منافع خود در این کشور در برابر عناصر تروریستی حفاظت کند، به خصوص با محدود شدن استراتژیک فضای کار تروریست ها در پاکستان و افغانستان. فشار استراتژیک پاکستان از دو جهت ـ غرب و شرق ـ استراتژی است که در بلندمدت نه تنها به نفع همسایگان و بازیگران بین المللی مانند ناتو و ایالات متحده است، بلکه به نفع خود پاکستان هم هست.
به لحاظ تاریخی، با توجه به خصومت دیرینه میان دهلی و اسلام آباد، روایت هند مبنی بر همدستی پاکستان در تروریسم جدی گرفته نشده است. امروز اما افغانستان و بنگلادش نیز روایت مشابهی از پاکستان دارند. افغانستان برخلاف سال های گذشته که بسیار تمایل داشت تا با اسلام آباد همکاری کند، این روزها آشکارا از عدم توانایی پاکستان برای کنترل تروریسم و سرریز آن به افغانستان انتقاد می کند. توقعات برآورده نشده افغانستان باعث شده که دولتمردان در کابل در ماه های اخیر بیانیه های شدیدالحنی را علیه پاکستان صادر کنند.
بنگلادش نیز از تروریسم پرورش یافته در پاکستان بی نصیب نمانده و همین مساله روابط دیپلماتیک دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است. برای مثال، در جریان نشست دو روزه اخیر وزیران اقتصادی اتحادیه همکاری های منطقه ای جنوب آسیا (سارک) به میزبانی اسلام آباد، وزرای بنگلادشی ترجیح دادند که در این نشست شرکت نکنند و با این عدم حضور خود به دولتمردان پاکستانی پیامی واضحی بدهند. (پاکستان، هند، سریلانکا، نپال، افغانستان، مالدیو، بنگلادش و بوتان اعضای اتحادیه سارک هستند. هدف این نشست فراهم کردن مقدمات لازم برای نوزدهمین نشست سران این کشورها بود که قرار است نوامبر سال جاری به میزبانی اسلام آباد برگزار شود.) گفته شده بنگلادش از نقش پاکستان در حملات تروریستی اخیر در این کشور به شدت آزرده است.
پاکستان به لحاظ دیپلماتیک در آسیا، به جز چین و عربستان سعودی، تقریبا به حاشیه رانده شده است. با این حال بزرگترین زیان اسلام آباد از دست رفتن تدریجی روابط دوجانبه این کشور با ایالات متحده بوده است. در این میان توسعه همزمان روابط ایالات متحده و هند مانعی اضافی در پیشبرد منافع منطقه ای پاکستان به شمار می رود. حضور مستمر هند در افغانستان با حمایت از توسعه زیرساخت ها و سرمایه انسانی در این کشور باعث شده که نفوذ و اعتبار سیاسی پاکستان در افغانستان بیش از پیش کاهش یابد و حمایت ایالات متحده از این فرایند یک پیروزی استراتژیک منطقه ای برای هند به شمار می رود.
هند قادر است که از طریق دیپلماسی فعال با کشورهای جنوب آسیا مانند بنگلادش و افغانستان نبض رهبری منطقه را به دست بگیرد. این در حالی است که گام های موثر هند در مبارزه با تروریسم در منطقه احتمالا رضایت هرچه بیشتر افغانستان و بنگلادش را در پی خواهد داشت. واقعیت این است که وحدت در جنوب آسیا تنها زمانی حاصل می شود که پاکستان کنار گذاشته شود. برای رفاه استراتژیک اقتصادی و جغرافیایی کشورهایی مانند میانمار و بوتان باید به نشستی چند جانبه و کاربردی با حضور کشورهای منطقه دعوت شوند. از اینرو به نظر می رسد که بهترین راه برای کارآمد کردن سازمان هایی مانند سارک کنار گذاشتن پاکستان است. در حالی که انزوای بین المللی فشارهای زیادی را به پاکستان وارد کرده، پاکستان باید از طرف کشورهای منطقه نیز طرد شود تا مساله مبارزه با تروریسم را بسیار جدی تر دنبال کند. البته چین به واسطه رابطه نزدیک با اسلام آباد ممکن است که تلاش کند تا این تمهید را بی اثر کند اما قطعا چنین تلاش هایی برای پکن در جامعه بین المللی بدون هزینه نخواهد بود.

منبع: نشنال اینترست / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30