اما و اگرهای رابطه تهران - آنکارا در دیدار اردوغان از ایران

دیپلماسی ایرانی: سفر اردوغان به ایران و جان کری به عربستان در هفته آتی بار دیگر اخبار مربوط به خاورمیانه و تحولات آن را به صدر اخبار خواهد برد. تحولات صورت گرفته در سطح منطقه طی یک ماه اخیر مانند کودتا در ترکیه و آغاز مجدد حملات هوایی عربستان به یمن از جمله مواردی است که این دیدارها را واجد اهمیت قابل توجهی می کند. کارشناسان موسسه خاورمیانه به بررسی ابعاد مختلف تاثیرگذاری این روابط دیپلماتیک بر موضوعات منطقه ای پرداخته اند.

دیدار اردوغان از ایران؛ چشم انداز ترکیه / گونل تل

ترکیه فعالیت های دیپلماتیک گسترده ای را برای همکاری نزدیک تر با ایران آغاز کرده است. پس از سفر وزیر امور خارجه ایران به ترکیه، اردوغان در هفته آتی به ایران سفر خواهد کرد. افزایش روابط دو جانبه در بستری فراهم شده که روابط ترکیه با متحدان غربی آن به مشکل برخورده است. امتناع آمریکا از استرداد فتح الله گولن باعث شده که روابط آنکارا- واشنگتن تیره شود. ترکیه همچنین از واکنش اروپا به پاکسازی های صورت گرفته پس از کودتا در کشورش ناراحت است.

ترکیه برای فهماندن این موضوع به غرب که گزینه هایی دیگری به غیر از غرب هم دارد، مصمم شده است که روابط خود را با روسیه احیا کند. رابطه دوجانبه مسکو- آنکارا پس از سرنگونی جنگنده روسی در مرز ترکیه قطع شده بود. تلاش ها برای افزایش پیوندها با ایران پس از دیدار پوتین و اردوغان سریع تر شده است. ترکیه به دنبال ایجاد اتحاد روسیه- ایران - ترکیه به ویژه در مورد موضوع سوریه است. ترکیه احساس می کند که در سوریه به حاشیه رانده شده است.

با این حال، علی رغم رضایت ظاهری موجود در ترکیه در مورد بهبود روابط با روسیه و ایران، هنوز موانع جدی در این رابطه وجود دارد. ممکن است ترکیه با حضور اسد در یک دوره انتقالی موافقت کند، اما در نهایت اصرار دارد که وی باید از قدرت خلع شود و ممکن است که ایران و روسیه این موضوع را نپذیرند. موضوع دیگر این است که همکاری ترکیه با ایران در حد و حدودی می تواند باشد که دیگر متحد سنی آن یعنی عربستان را دلخور نکند. در شرایطی که ترکیه تصمیم گرفته سیاست دوستان بیشتر و دشمنان کمتر را اتخاذ کند، باید مراقب باشد که بهبود روابطش با ایران به قیمت بروز تزلزل در اتحادش با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نشود.

دیدار اردوغان از ایران؛ چشم انداز ایرانی / الکس وطن خواه

دیدار آتی اردوغان از ایران سر و صدای زیادی در رسانه های ایرانی ایجاد خواهد کرد. این دیدار بر اساس دو معیار اساسی ارزیابی خواهد شد: نخست، توانایی ایران و ترکیه برای استفاده از موقعیت و ارائه طرحی برای پایان دادن به جنگ سوریه و دوم، بهبود پیوندهای آنکارا و تهران و تاثیری که می تواند بر دیگر اولویت های منطقه ای ایران داشته باشد.

در مورد سوریه هر دو کشور راه درازی را پیش رو دارند. برخی رسانه ها مدعی اند که در ماه های آینده شاهد همکاری ایران و ترکیه در سوریه در جنگ با داعش خواهیم بود. با این وجود، کاتالیزور همکاری ایران و ترکیه در سوریه نه جنگ با داعش، بلکه منفعت مشترک حفظ مرزهای سوریه و حفظ تمامیت ارضی آن است. مهم ترین هدف هم اجتناب از هرگونه احتمال به استقلال رسیدن کردها در سوریه است. به طور هم زمان ایران تلاش می کند که آنکارا را راضی به تغییر موضع خود در مورد سوریه کند. ایران بارها اعلام کرده که تاکید ترکیه بر خروج اسد از قدرت پیش از آن که ترتیبات صلح برقرار شود، تنها قدرت مانور ترکیه را محدود می کند.

ایران نگاهی واقع گرایانه و به دور از توهم به بهبود روابط ترکیه با خود و روسیه دارد. تعهد کلی ترکیه به غرب از جمله عضویت آن در ناتو، زیر سوال نخواهد رفت و این یکی از مهم ترین واقعیت هایی است که باعث می شود سطح انتظار ایرانیان از دیدار اردوغان از ایران چندان بالا نباشد.

دیدار کری از عربستان در زمان آغاز مجدد جنگ یمن / چارلز اشمیت

در حالی هفته آتی کری به عربستان سفر می کند که مذاکرات صلح یمن به شکست انجامیده و عربستان بار دیگر حملات هوایی خود به یمن را آغاز کرده است. در اوایل آگوست، حوثی ها از ایجاد یک شورای سیاسی عالی در صنعا برای رهبری کشور و تشکیل پارلمان خبر دادند. در پاسخ، حملات هوایی و زمینی عربستان به یمن گسترش یافت. نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان پیشروی نظامی را تنها امید خود می بینند، اما منازعه نظامی هم یک بن بست لاینحل است.

آغاز مجدد حملات هوایی باعث شده تعداد بیشتری نیروی غیرنظامی آسیب دیده یا کشته شوند و اختلافات میان سازمان ملل و عربستان نیز بار دیگر تشدید شده است. سفرای 18 کشور از جمله آمریکا تشکیل شورای عالی ملی را محکوم کرده و از حکومت منصور هادی که هم اکنون در عربستان است، حمایت کرده اند. با این وجود مسلما کری همه طرف ها را به مذاکره برای رسیدن به راه حلی مورد پذیرش همگان دعوت خواهد کرد. واشنگتن بین حمایت خود از ریاض از یک طرف و ترسش از جنگ دراز مدت در یمن گیر کرده است. به احتمال زیاد، کری سعودی ها را از حمایت آمریکا مطمئن می کند و در عین حال عربستان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس را تحت فشار می گذارد تا به راه حل سیاسی برای پایان منازعه برسند.

تلاشی دیگر برای برقراری آتش بس در سوریه/ رابرت فورد

جان کری با همتای روسی خود و با استفان دی میستورا، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه در 26 آگوست دیدار خواهد کرد و در مورد آتش بس جدید در سوریه گفتگو می کند. روسیه گفته است که با آتش بس 48 ساعته موافقت خواهد کرد. تلاش هایی که پیشتر برای این منظور انجام شده بود، به شکست انجامید زیرا نیروهای ارتش سوریه و نیروهای معارض حاضر نبودند جنگ را متوقف کنند.

در حلب، نیروهای شبه نظامی و نیروهای ارتش در تلاش هستند که شرق حلب را از نیروهای معارض پس بگیرند. نیروهای شبه نظامی وفادار به ایران هم به تقویت نیروهای دولت سوریه در این جنگ می پردازند. اعتبار آمریکا و سازمان ملل در ارسال کمک های بشردوستانه بسیار پایین است. تنها اگر ترکیه به نیروهای معارض دستور دهد که جنگ را متوقف کنند ، آمریکا می تواند از فرصت ارسال کمک های بشردوستانه استفاده کند.

تضمین یک آتش بس با دوام تنها در شرایطی ممکن است که دولت های منطقه مانند ایران، ترکیه و عربستان حاضر باشند به متحدان خود در سوریه برای توقف جنگ فشار آورند.

منبع: موسسه خاورمیانه / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25