جنبش‌های مدنی راه خود را از مقتدا جدا می کنند

دیپلماسی ایرانی: "ما تنها کسانی هستیم که قادریم عراقی ها را برای اعتراض به خیابان ها بیاوریم." این پاسخ مقتدی صدر، روحانی شیعه عراقی، به پرسش یکی از حامیان خود درباره رقابت های امروز احزاب و طیف های سیاسی مختلف بر سر رهبری جنبش های مدنی در عراق است.

بیانیه مقتدی صدر تنها چند روز پس مصاحبه تلویزیونی نوری المالکی، نخست وزیر سابق و رقیب او، منتشر شد. مالکی در این مصاحبه با اعلام اینکه هواداران صدر افرادی نادان هستند، گفته بود که حامیانش و کسانی که به او رای داده اند افراد تحصیل کرده و آکادمیک هستند.  

ادعای مقتدی صدر مبنی این که تنها فردی است که می تواند عراقی ها را برای آمدن به خیابان ها بسیج کند، 22 جولای و با حضور کمتر از پیش بینی مردم در میدان تحریر رد شد. گرچه صدها تن در این تظاهرات شرکت کرده بودند اما در مقایسه با خیل عظیم جمعیتی که در تظاهرات های پیشین جنبش صدر حضور داشتند، اندک به نظر می رسید.

باید به خاطر داشت که شمار حامیان صدر که در اعتراض های هشتم جولای و 15 جولای حضور داشتند نیز آن طور که انتظار می رفت زیاد نبود. این مساله تمام کسانی را که انتظار حضور جمعیتی عظیم در این تظاهرات ها را داشتند شگفت زده کرد.

مقتدی صدر با اعلام این که "بخشی از مردم از اعضای اولترا محافظه کار و ناشناخته جنبش هراس دارند و عده ای دیگر نیز درک روشنی از پروژه اصلاحات ندارند" این مشارکت کم فروغ و حضور کم تعداد در فراخوان های خود را توجیه کرد. مقتدی صدر همچنین گفت: «برخی از مردم فکر می کنند که انقلاب مخالف جهاد علیه تروریست هاست. در حالی که برخی دیگر به دنبال رفاه شخصی خود هستند. برخی هم به لحاظ مالی از فساد منتفع می شوند. این افراد جزء گروه حاکم بر کشور و حامیان آنان هستند.»  

مقتدی صدر اکنون با برگزاری اعتراض های خیابانی با حیدر العبادی، نخست وزیر عراق، مبارزه می کند. هر دو طرف از تمام ابزارهای خود برای برجسته کردن نقاط قوتشان استفاده می کنند. برای مثال، عبادی به نیروهای امنیتی و نیروهای بسیج مردمی عراق دستور داد 14 جولای، یک روز پیش از برگزاری تظاهرات حامیان صدر، در میدان تحریر رژه نظامی برگزار کنند. العبادی می خواست که مقتدی صدر بداند کسی هست که در مقابل او بایستد.

نخست وزیر عراق در سخنرانی 23 جولای اشاره کرده بود که رفتار مقتدی صدر در مسیر اصلاحات نیست و او حق ندارد ادعای دفاع از اصلاحات را داشته باشد. عبادی گفت: "وقتی موسسات و همکاران فردی در فساد غرق شده اند، نمی تواند مدعی مبارزه با فساد باشد و صدر بخشی از حکومت است."

واقعیت این است که صدر خود را به عنوان رهبر اعتراضات به تصویر کشیده است، اعتراضاتی که از 31 جولای 2015 آغاز شده و خواستار اصلاحات است. علاوه بر این، درگیری های سیاسی میان مقتدی صدر و حیدر العبادی فعالان اجتماعی را وادار کرده که همکاری خود را با مقتدی صدر متوقف کنند.

یک گروه از فعالان اجتماعی که از جنبش مستمرون، که از متحدان مقتدی صدر بود، جدا شده اند دوم جولای اعلام کردند که گروهی را با عنوان گروه مدنیون تشکیل می دهند. در بیانیه تشکیل این گروه آمده که مدنیون بر چند مساله تمرکز خواهد داشت از جمله، دفاع از آزادی ها و احترام به خواست های مردم.  

مهمترین نکته ای که در بیانیه اشاره شده، این است که گروه مدنیون فکر می کند هیچ یک از احزاب سیاسی یا جناح در قدرت، جدیتی برای اجرای اصلاحات ندارد. در این بیانیه آمده است: «این مساله بیهوده بودن اتحادها و بی ثمر بودن هماهنگی با هر حزب یا طیف سیاسی را نشان می دهد.»

اگر چه گروه مدنیون ـ که متشکل از افرادی است که اعتراض های جولای 2015 را راه انداختند ـ دیدار با هیچ یک از احزاب سیاسی را نپذیرفته اند اما مقتدی صدر تلاش کرده که نظر این گروه را تغییر دهد. او حتی یازدهم جولای گفت که قصد داشته تا با جنبش مدنیون دیدار کند.

اما همین چند وقت پیش بود که گروه مدنیون با انتشار بیانیه ای تلاش کرد تا مواضع خود را درباره بیانیه مقتدی صدر روشن کند. بیانیه ای که مقتدی صدر در آن از نشستی قریب الوقوع با گروه مدنیون خبر داده بود. گروه مدنیون در بیانیه خود آورده بود: «مدنیون هیچ دعوت رسمی از طرف مقتدر صدر برای دیدار دریافت نکرده است. جنبش مدنی ما صدای تمام مردم عراق است و منعکس کننده منافع یک گروه یا طیف سیاسی خاص نیست.»

می توان گفت که امروزه جنبش های مدنی عراق تلاش دارند تا جنبش اعتراضی را به مسیر درست خود بازگردانند، مسیری درستی که گفته می شود با پیوستن به جنبش صدر از آن منحرف شده است. این مساله اعضای گروه مدنیون را بر آن داشته تا با فاصله گرفتن از مقتدی صدر اعلام کنند گروه جدیدی را تشکیل می دهند که دیگر در تجمعات اعتراضی هر جمعه در میدان تحریر (به رهبری و فراخوان مقتدی صدر) شرکت نخواهد داشت. این گروه تازه تاسیس می گوید به مکانیسم های اعتراضی جدیدی متوسل خواهد شد که متفاوت از روش های جنبش صدر خواهد بود.    

از آن جایی که مقتدی صدر در جنبش اعتراضی امروز عراق دست بالا را دارد، بسیاری از فعالان مدنی و روشنفکران عراقی جنبش مستمرون را متهم می کنند که خود را با جنبش صدر معرفی کرده و از این جنبش پیروی می کند.

گرچه به نظر می رسد که مقتدی صدر بر جنبش های مردمی و اعتراضی در عراق تسلط دارد اما برخی معتقدند با توجه به این که شبه نظامیان مقتدی صدر بخشی از نیروهای بسیج مردمی در مبارزه با داعش هستند، این گروه مدنیون است که در نهایت با حفظ جنبه غیرنظامی و رفتار مدنی خود رهبری جنبش های اعتراضی را در عراق به دست خواهد گرفت. البته با توجه به قابلیت های انسانی و مادی جنبش صدر، برای گروه مدنیون کار ساده ای نیست که بدون اشاره به نام و میراث جنبش صدر که می تواند بخش عظیمی از حامیانش را بسیج کند، این وظیفه را برعهده بگیرد.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 30