آیا مجلس جدید به کمک روحانی می‌آید؟

نویسنده: جی . متیو مک لنیز

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، که یک سال آینده رقابت های انتخاباتی خود را برای دور دوم ریاست جمهوری اش آغاز خواهد کرد، امیدوار است نتایج انتخاباتی 29 آوریل چشم انداز سیاسی بهتری را ایجاد کند.

روحانی به اخبار خوب نیاز دارد. چالش های او برای تصویب بودجه فعلی در مجلس محافظه کاری که به روزهای پایانی خود نزدیک می شد کار سخت او را دشوارتر کرد. دشواری های تصویب بودجه در راس مدیریت انتظارات (ایجاد شده) ناشی از کُند بودن روند رفع تحریم های حاصل از توافق برجام و فشار اصلاح طلبان بر اوست، اصلاح‎طلبانی که فکر می کنند روحانی آنقدر که لازم است پیشروی نمی کند. آیا نتیجه انتخابات، همان طور که حسن روحانی خود ادعا کرده، باعث خواهد شد که وی به وعده های انتخاباتی خود جامه عمل بپوشاند؟

باید منتظر ماند و دید. به نظر می رسد که نتیجه انتخابات وزنه میانه روهای نزدیک به روحانی و اصلاح طلبان را در مجلس آینده سنگین تر کرده است، ولی چالش ها برای روحانی که تلاش دارد تا وضعیت اقتصاد ایران را سر و سامانی دهد همچنان جدی هستند.

چالش نخست، وجود برخی سرخوردگی ها نسبت به اجرای برجام است. حسن روحانی و دولت او قطعا می دانند که چالش قانع کردن بانک ها و شرکت های بین المللی برای آغاز فعالیت در ایران، بر دوش خود ایران است. مذاکره کنندگان ایرانی اطلاع داشتند که تحریم های غیرهسته ای ایالات متحده علیه ایران از جمله تحریم های حقوق بشری همچنان به قوت خود باقی خواهند ماند. تیم روحانی خود به دشواری های بازگردان بانکداری جمهوری اسلامی ایران به استانداردهای مبارزه با فساد و شفافیت مالی  اذعان کرده اند. (و احتمالا مجلس آینده در این راه می تواند با تصویب قوانین لازم در امور مالی به دولت کمک کند.)

یکی دیگر از سنگ هایی که مجلس جدید ایران می تواند از پیش پای دولت روحانی بردارد اصلاحات حل نشده مربوط به یارانه است، اصلاحاتی که برای بازسازی اقتصادی ضروری است. اگر بخواهیم منصف باشیم این دردسری است که از دولت پیشین برای حسن روحانی به جا مانده است.

ایران برای سال ها به طور مستقیم برای سوخت و بسیاری از مواد غذایی اساسی یارانه پرداخت می کرد. محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق، در سال 2010 با روش ساده پرداخت پول نقد به هر خانوار ایرانی و این انتظار که این پرداخت ها در طول سال های آینده کمتر خواهد شد، تلاش کرد تا این مشکل را حل کند. در آن زمان قیمت نفت در بازارهای جهانی بالا بود اما با سقوط قیمت نفت، دولت روحانی با پرداخت یارانه فلج شد. (دولت تمهیداتی را اندیشد اما) شورای نگهبان یکم ماه می لایحه بودجه را با اعتراض به برخی از جنبه های تخصیص یارانه رد کرد. حال مجلس قرار است که هشتم ماه می دوباره لایحه بودجه را بررسی کند.

هر کسی که با اصلاحات سر و کار دارد، می داند کاهش یا (توقف) یارانه ها به لحاظ سیاسی برای دولت هزینه دارد. (از طرفی) تلاش نخست دولت روحانی برای قطع یارانه داوطلبانه خانوارهای با درآمد بالا، بدتر از آنچه انتظار می رفت شکست خورد. راه حل ساده تر دولت برای کاهش این هزینه ها در بودجه سال جاری هم با حرکت تلافی جویانه مجلس محافظه کار فعلی روبه رو شد: قطع پرداخت یارانه به سه دهک پردرآمد جامعه (که تقریبا معادل 24 میلیون نفر می شد) یا کسانی که بیش از 990 دلار در ماه درآمد دارند. در حالی که بسیاری از مخالفان روحانی هم زمان مسبب کسری بودجه بیشتر بودند اما دولت روحانی را متهم می کردند که به  دلیل نگرانی از نتایج انتخابات آینده و پایگاه رایی که در طبقه متوسط رو به بالا و قشر مرفه دارد از تن دادن به قطع یارانه ثروتمندان شانه خالی می کند.

ضربه دیگری که از طرف مجلس به اولویت ها روحانی وارد شد، بودجه نهایی دفاعی برای سال جاری است. روحانی در ابتدا پیشنهاد کرده بود که بودجه برخی مراکز تا 20 درصد کاهش یابد. اما محافظه کاران و نمایندگان تندرویی که اکثریت مجلس را تشکیل می دادند پیشنهادهای روحانی را در این زمینه رد کرده و حتی بودجه دفاعی برخی نهادها را افزایش دادند.  

اکنون مجلس بعدی احتمالا برنامه توسعه پنج ساله جمهوری اسلامی ایران را تصویب خواهد کرد. این سند، سرمایه گذاری های اقتصادی و امنیتی، تمرکز بر علم و تکنولوژی، جنگ سایبری، بهبود توانایی های دفاعی کشور در برابر فشارهای اقتصادی و تهدید نظامی را شکل خواهد داد. در این میان نگاه روحانی بیشتر به تقویت ایران در حوزه توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری بین المللی است. در حالی که منتقدان وی اعتقاد دارند که باید در زمینه خودکفایی و بازدارندگی نظامی سرمایه گذاری کرد. و (این در حالی است که) اکنون بودجه مورد نظر مجلس فعلی، کشور را به مسیر دوم و همسو با مخالفان روحانی سوق می دهد.

اما نکته اینجاست که اقدام مجلس فعلی در تصویب چنین بودجه ای (با وجود مخالفت دولت) می تواند یک موهبت برای روحانی باشد؛ حتی اگر به قمیت از دست رفتن پایگاه انتخاباتی وی تمام شود. کاهش شدید یارانه ها ممکن است تنفس گاه های مالی را در اختیار دولت روحانی قرار دهد و افزایش بودجه دفاعی ممکن است که از برخی فشارها به دولت روحانی بکاهد. 

در این میان بهترین پاداش ایالات متحده به حسن روحانی برای مبارزه با فساد و اختلال در عملکرد مالی ایران این است که هیچ کاری نکند. 

منبع: نشنال اینترست / ترجمه: بهاره محبی