ایران و ترکیه باید از ذهنیت چالدران خارج شوند

دیپلماسی ایرانی: نشست «بررسی تحولات اخیر ترکیه در منطقه» با سخنرانی صادق ملکی، کارشناس ارشد مسائل ترکیه و محمدفرهاد کلینی، کارشناس ارشد مسائل استراتژیک و نیز حضور حسین ملائک، معاون سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و دیگر کارشناسان حوزه منطقه در محل سایت «دیپلماسی ایرانی» در حال برگزاری است. فرازهای مهم اظهارات سخنرانان این نشست را در ادامه می خوانید. متن کامل این نشست بزودی منتشر خواهد شد.

صادق ملکی:

- ایران و ترکیه باید از ذهنیت چالدران خارج شوند.

- برخی در ایران بر این اعتقاد بودند که اردوغان فرزند امام است اما من تلاش کردم بگویم اردوغان فرزند ترکیه است و نه امام. او ادعا دارد اردوغان فرزند دیروز ترکیه است که می خواهد دیروز ترکیه را به امروز پیوند دهد.

- ترکیه امروز متفاوت با ترکیه ۲۰۰۸-۲۰۰۷ است. با اقدامات نظامی و سیاسی ترکیه، این تفاوت علنی شده است. اردوغان مدعی است ما نوادگان آلپ ارسلان سلجوقی هستیم. داووداوغلو می گوید ما باید در جغرافیای عثمانی حضور داشته باشیم.

- سکولارها و لائیک ها در ترکیه بیشتر با ما همراهند تا اسلام گرایان.

- ایران در منطقه مدیریت حل بحران می کند اما ترکیه درصدد مدیریت بحران است.

- ترکیه روابط خود با ایران را به سمت بحرانی شدن پیش می برد. ما باید تلاش کنیم این بحران حل شود.

- اردوغان سه روز پیش گفت ایران برای سیاست های منطقه ای خود هزینه سنگینی خواهد پرداخت. این را پس از دیدار با آقای اسحاق جهانگیری بیان کرد.

محمدفرهاد کلینی:

- روابط ایران و ترکیه بسیار فراتر از اظهارات مقامات آنکارا است. اردوغان از ترکیه است اما تمام ترکیه نیست.

- امروزه ترکیه تلاش می کند فراپروسه حرکت کند.

- روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکیه ده سال پیش در سطحی عالی بود. ترکیه تلاش می کرد در مسائل منطقه ای در کمک به ایران در نقش گره گشا ظاهر شود. ترکیه تلاش می کرد به عنوان میانجی گر فعال برای حل و فصل موضوعات عمل کرد. رفتار پاردوکسیکال امروز ترکیه محصول چه اتفاقی است؟

- تمام تلاش دولت فعلی ترکیه بر اینست که یک اسلام دموکرات ارائه کرده و تصویر جدیدی از همزیستی دین و حکومت نشان دهد. اما امروزه در حال حمایت از جریانات افراطی در منطقه است.

- درون حزب عدالت و توسعه صداهای متفاوتی وجود دارد که در زمان خود شنیده خواهد شد. نباید صداهای مختلف را به حساب ترکیه بگذاریم.

- اغراق در واقعیت و ژله ای بودن منافع برای ترکیه یک سم است.

- ترکیه تعریف خود را از نظم منطقه ای شفاف نکرده است. سیاست «تنش صفر» که ترکیه در گذشته به دنبال این بود، یک اعلامیه بود. همسایگان ترکیه امروزه آن را یک طرح فریب می دانند.

- ترکیه نه اجازه دارد و نه می تواند که مانع یکپارچگی عراق شوند. جمهوری اسلامی ایران همچنان که اجازه تجزیه عراق به یک قدرت که ادعای هژمونیک داشت را نداد، به ترکیه هم اجازه نخواهد داد. عراق تجزیه شده برای اردوغان یک رویاست و یک رویا می ماند.

حسین ملائک:

- ما تصور می کردیم حزب عدالت و توسعه گروهی مسلمان درون حکومتی است که توانسته تعادلی دیپلماتیک را حفظ کند.

- ترکیه یک کشور اقتصادی خاص نیست، یک ماهیت سیاسی دارد. دولت فعلی ترکیه توانسته تمایلات سیاسی را فراتر از تمایلات اقتصادی برد.

- ایران باید شرایط بروز درگیری را به حداقل کاهش دهد.

- ایران در منطقه با دو بن بست مواجه است. یکی در روابط با عربستان و دیگری در روابط با ترکیه.

صادق ملکی:

- ترکیه هنوز درگیر زخم جنگ چالدران است.

- شیعه یک غربت سیاسی- تاریخی داشته و خواهد داشت. ما راهبردی جز تعامل با اهل تسنن و منطقه نداریم.

- حزب عدالت و توسعه مانع از همکاری منطقه ای با ایران شد. یکی از اهداف این حزب حذف ایران از معادلات منطقه ای بود. رویکرد ترکیه از رقابت تبدیل به تعارض شده است.

- رویکرد وزارت خارجه ایران این بود که بحران سوریه روابط دوجانبه ما با ترکیه را تحت تاثیر قرار ندهد.

- ورود ترکیه به موضوع هسته ای در سال ها گذشته یک خطای استراتژیک بود.

- بهزاد نبوی پیام آقای خاتمی را برای نجدت سزر، رئیس جمهور ترکیه برد. سزر گفت ما در جنگ ایران و عراق خیلی به شما کمک کردیم. نبوی پاسخ داد شما سودتان خود را بردید.

محمدفرهاد کلینی:

- ترکیه احساس می کند در منطقه با کاهش گزینه ها مواجه است. به همین دلیل رفتار غیرمعقولی را از ترکیه شاهدیم.

- ایران چند سال پیش طرح ساعت (سوریه، ایران، عراق و ترکیه) برای پیگیری راهبرد منسجم منطقه ای را پیشنهاد داد. تحرکاتی از آن زمان شروع شد تا پیوستگی بین این چهار کشور را از بین ببرد. ترکیه پس از آن علیه سوریه موضع گیری کرد. داعش هم حوزه عمل طرح ساعت را جولانگاه خود کرد.

- اگر اصلاحات مناسبی در روابط صورت گیرد، فرصت های همکاری به مراتب بیشتر از رقابت خواهد بود.

حسین ملائک:

- ایران و ترکیه هر یک دیگری را متهم به حمایت از مخالفان سیاسی می کردند. شعار حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر این بود که ایران و پ.ک.ک و اسرائیل نمی خواهند اردوغان رئیس جمهور شود.

- اگر حزب عدالت و توسعه از صحنه سیاسی کنار رود، مشکلات ما با ترکیه بسیار کاهش خواهد یافت. مشکل ما تبدیل به رقابت دو سازمان منسجم شیعه و سنی شده است.

کلینی:

- ترکیه و برخی کشورهای منطقه به این باور رسیدند آمریکا توانایی شکل دادن به جریانات منطقه ای را از دست داده است و این را فرصتی می دانند که بازی خودشان را پیش ببرند.

- ترکیه موضوع پناهندگان را به عضویتش در اتحادیه اروپا گره زد. تلاش کرد با فشار امتیازگیری کند.

- باید موضوع تاثیرگذاری و کارآمدی سیاست خارجی ترکیه را از هم تفکیک کرد.

- رفتارهای ترکیه منافع محور است اما الزاما با عقلانیت همراه نیست.

ملکی:

- ترکیه بازیگر مستقل نیست. در چارچوب منافع کلان غرب تعریف می شود. اما نوکر آمریکا نیست. در بحران قبرس، ترکیه با غرب دچار مشکل جدی شد و آمریکایی ها سال ها ترکیه را تحریم تسلیحاتی کردند.

- ترکیه برای ناتو است اما ناتو برای ترکیه نیست.

- اولویت اول آمریکا در منطقه ثبات استراتژیک است که ترکیه به آن کمک می کند.

این گزارش تکمیل می شود...