ایران میان روسیه و ترکیه وساطت می‌کند؟

دیپلماسی ایرانی: سقوط جنگنده روسی سوخو-24 توسط ترکیه در نزدیکی مرز سوریه، ایران را در شرایطی نامساعدی قرار داد؛ وضعیتی که باید درباره دو کشوری که روابط نزدیکی با آنها دارد، اعلام موضع کند. در حالی که تنش میان روسیه و ترکیه با اتهاماتی که به یکدیگر بر سر همکاری با داعش می زنند و اعمال تحریم های یک جانبه و پایان همکاری های نظامی و اقتصادی، افزایش یافته است، ایران ممکن است تلاش کند تا از پشت سر از هر دو کشور حمایت کند.

سردار یدالله جوانی، مشاور نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران در این رابطه می گوید: «ایران خواستار میانجیگری بین روس ها و ترک ها است.» با این حال جوانی از سیاست های ترکیه در منطقه انتقاد می کند و می گوید: «ترکیه قسمتی از پازل دشمن بوده و نقش مهمی در کمک کردن به گروه های تروریستی در سوریه و عراق ایفا کرده است.»

جوانی به این نکته اشاره می کند که افزایش نقش میانجیگری ایران در منطقه همزمان با افول نقش آمریکا شده است. «ایالات متحده تلاش کرده با تحریک ترکیه به اقدام علیه روسیه، میان کشورهای منطقه تنش ایجاد کند. ترکیه باید درک کند که نفوذ غرب در منطقه پایان یافته است و میانجیگری ایران می تواند نوعی از همگرایی قدرت های منطقه باشد.»

حسن هانی زاده، تحلیلگر سیاست خارجی معتقد است ایران اول باید بحران میان روسیه و ترکیه را به سوریه محدود کند تا دو کشور به اختلافات دیگرشان در دیگر نقاط منطقه نپردازند. وی معتقد است هدف نهایی ایران باید بازگشت رابطه مسکو-آنکارا به حالت عادی باشد ولی اگر عصبانیت مقامات دو کشور کاهش نیافت ایران می تواند به عنوان میانجی وارد شود.

هانی زاده همچنین می گوید ایران باید ترکیه را متقاعد کند تا «نقش مخربش در سوریه» را کاهش دهد. با توجه به این که ترکیه هم اکنون از مبارزان مخالف دولت سوریه حمایت می کند و به دنبال ایجاد نوعی منطقه حائل در مرزها است، چنین تغییر سیاستی در این مقطع غیرمحتمل است.

صادق کوشکی، تحلیلگر محافظه کار و استاد دانشگاه خوشبینی کمتری دارد و می گوید: «ترکیه عقلانیت لازم برای قبول میانجیگری ایران را ندارد.» وی می گوید رجب طیب اردوغان می دانست که هدف قرار دادن هواپیمای روسی موجب واکنش شدید روسیه می شود، اما این کار را انجام داد. وی می گوید پذیرفتن میانجیگری ایران یک کار عقلانی است و اردوغان «همیشه نشان داده که اقداماتش غیرعقلانی است.»

برای ایران که در سمت مقابل جنگ داخلی خونین سوریه قرار دارد، ترکیه با 13.7 میلیارد دلار مبادله در سال 2014، یک شریک تجاری مهم است. ترکیه همچنین به ایران در دور زدن تحریم های بین المللی بر سر برنامه هسته ای اش کمک می کرد. با لغو تحریم ها در نتیجه توافق هسته ای، انتظار می رود تجارت میان صنایع دو کشور افزایش پیدا کند.

با این حال روابط با روسیه برای ایران عمیق تر است. علاوه بر نقش گسترده روسیه در توسعه برنامه هسته ای ایران، دو کشور در بسیاری از مسائل ژئوپولیتیک خاورمیانه با یکدیگر متحد هستند. براساس گفته های علی اکبر ولایتی، مشاور سیاست خارجی آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، ایران و روسیه اخیراً «وارد رابطه استراتژیک» شده اند و روابط اقتصادی و امنیتی شان در حال افزایش است.

علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران جدیدترین مقامی است که درباره بحران به وجود آمده میان روسیه-ترکیه صحبت کرده است. لاریجانی در 1 دسامبر از وقوع این گونه تنش ها میان دو کشور اظهار تاسف کرد و آن را برای مبارزه با تروریسم مضر دانست. لاریجانی همچنین از اقدامات روسیه در سوریه تمجید کرد و گفت: «اگر غرب همان اقداماتی را که روسیه علیه داعش، جبهه النصره و دیگر گروه های تروریستی انجام داده، صورت می داد، الان با این مشکلات منطقه ای روبه رو نبودیم.»

منبع: المانیتور/ مترجم: حسین هوشمند