چرا سیا با چلبی مخالف بود؟

نویسنده: الی لیک

دیپلماسی ایرانی: من احمد چلبی را اولین بار در بهار سال 2000 ملاقات کردم. در آن زمان من خبرنگار بخش انگلیسی نشریه فوروارد در واشنگتن بودم. سث لیپسکی، سردبیر نشریه به من گفت که تا لباس رسمی بپوشم و هدیه ای متناسب با جایگاه وی برایش ببرم. من از یکی از دستیارانم پرسیدم که ممکن است وی به چه چیزی نیاز داشته باشد و او به من گفت میوه تازه ببرم. من هم یک سبد انبه، موز و هلو بردم.

من در آن دیدار برای اولین بار فردی را ملاقات کردم که بعدها به خاطر متقاعد کردن ایالات متحده برای ورود به جنگ عراق مورد شماتت قرار گرفت. چلبی روز سه شنبه بر اثر حمله قلبی فوت کرد. چلبی در سال 2000 مردی بود که در حال قدرت گرفتن بود. وی در دو جناح کنگره حامی داشت و در رسانه ها با نخبگان روزنامه نگاری همانند پاتریک کاکبرن و کریستوفر هیچنز دوست بود.

کار ساده ای است که متوجه درخواست چلبی در اواخر دهه 1990 و اوایل 2000 شویم. وی خواستار تغییر رژیم کشوری بود که بدترین دیکتاتور خاورمیانه بر آن حکومت می کرد. طبقه متوسط عراق در دهه 1980 و 1990 از این کشور فرار کردند و هر کسی که به حرف های این تبعیدیان گوش می داد متوجه می شد که صدام و پسرانش هیولا بودند. در اینجا یک عالم درخشان وجود داشت که توانست با طرح هایش عراق را به عراقی ها بازگرداند.

چلبی در قبولاندن جنگ عراق نقش ایفا کرد. سازمان او فراریانی را به روزنامه ها معرفی کرد که به دروغ مدعی شدند صدام حسین تسلیحات کشتار جمعی دارد و با القاعده ارتباط دارد. در حالی که هیچ کدام از این اطلاعات منتهی به برآوردهای اطلاعاتی رسمی ایالات متحده یا سخنرانی کالین پاول در این زمینه در سازمان ملل نشد، اما به ایجاد فضای سیاسی حمایت از جنگ عراق در سال 2002 کمک کرد.

سازمان سیا هیچ وقت علاقه ای به چلبی نداشت. آنها چلبی را به خاطر شکست کودتا علیه صدام حسین در سال 1995 مورد سرزنش قرار می دهند. چلبی می گفت هشدار داده است که این طرح کار نخواهد کرد. سیا همچنین به درستی درباره نادرست بودن منابع اطلاعاتی چلبی هشدار داده بود. چلبی بعداً در مصاحبه با دیلی تلگراف در رابطه با اطلاعات خودش و تبعیدیان در قبل از جنگ گفته بود: «قهرمانان هم اشتباه می کنند.»

اما یکی دیگر از جنبه های مهم، اشتباه بودن نوع مواجهه سیا با چلبی بوده است. این سازمان در اواخیر دهه 1990 و اوایل 2000 از یکی دیگر از تبعیدی های عراقی یعنی ایاد علاوی یعنی کسی که پیش از انتخابات سال 2005، نخست وزیر موقت عراق بود، حمایت می کرد. در سال 2004 زمانی که پیمانکاران آمریکایی به چلبی اتهام فساد زدند، سیا پیش بینی کرد که زندگی سیاسی وی در عراق پایان یافته است.

اما چلبی جایی نرفت. در سال 2004 و 2005، چلبی به ایجاد ائتلاف عراق متحد کمک کرد. این ائتلاف سیاسی شامل ملی گرایان شیعه می شد که تقسیم قدرت با دیگر جناح شیعه یعنی حزب الدعوه را پایان داده بودند. چلبی سپس به عنوان معاون نخست وزیر معرفی شد و در سال 2014 یکی از کاندیداهای نخست وزیری و جانشینی نوری مالکی محسوب می شد. چلبی در هنگام مرگش، رئیس کمیته مالی پارلمان عراق بود.

اگرچه چلبی شخصاً سکولاربود، اما از این که نقش یک اسلام گرای شیعه را ایفا کند، خوشحال بود. سازمان وی در سال 2007 با گروه های ویژه مورد حمایت ایران که نیروهای آمریکایی را هدف قرار می دادند، متحد بود. امروز شبه نظامیان شیعه در حال افزایش قدرتشان در عراق هستند و ایالات متحده اتحادی غیر رسمی با آنها در جهت مبارزه با داعش دارد.

آخرین باری که چلبی را ملاقات کردم، ژانویه امسال بود. وی به من گفت که نگران شبه نظامیان است، اما به درستی اشاره کرد که به خاطر وضعیت ارتش عراق، هیچ چاره ای جز استفاده از این نیروها برای مبارزه با داعش وجود ندارد.

منبع: بلومبرگ ویو/ مترجم: حسین هوشمند