علوم اجتماعی هم مقصر است

نویسنده: رنتزو گوئولو

دیپلماسی ایرانی: علوم اجتماعی کاربردی به چه صورت به اشتباهاتی کمک کردند که آمریکا در جنگ بی پایان مرتکب شده است؟ جنگی که به یک مخاصمه سیاسی جنجالی کشیده شد: افزایش نفوذ ایران در عراق و  بازگشت طالبان در افغانستان. یعنی دقیقاً همان چیزهایی که بعد از بیرون راندن جهادگرایی جهانی قصد داشت از بین ببرد. اساس این شکست راهبردی همان ناتوانی سیستم های کارشناسی در درک کامل فرهنگ بازیگران متخاصم درگیر بود.

 کارشناسان و دانشمندان علوم اجتماعی بخشی از نخبگان سیاسی آمریکا هستند. در سنت آمریکا میان دولت، دانشگاه، اندیشکده ها رابطه بسیار نزدیکی وجود دارد و این امر منجر به تحلیل هایی می شود که قرار است در تصمیمات تصمیم گیرندگان و نیز در دخالت مستقیم کارشناسان در مدار تصمیم گیری تأثیرگذار باشند.

با این وجود با توجه به اینکه این بخش از نخبگان  منتخب نیستند، از نظر سیاسی غیرمسئول هستند. در بیست سالی که با حمله به برج های دوقلو آغاز و با ورود مجدد طالبان به کابل خاتمه یافت و در این میان شاهد شکست عراق و تبدیل داعش به یک دولت نیز بودیم این اشتباهات بسیار حائز اهمیت بوده است.

از جمله عواملی که به این امر منجر شد رها کردن الگوی بنیادگرایی در علوم اجتماعی بود که از سال های دهه هفتاد تا اواخر قرن بیستم نگاه ها را به سوی پدیده های مهمی معطوف ساخته که دنیای اسلام را متلاطم ساخته بود. اتفاقی نیست که زمانی که این پدیده را به لحاظ مقایسه ای بررسی نمی کنند دانشمندان به ویژه اروپایی ترجیح می دادند جنبش های اسلامی را برگرفته از یک برداشت سیاسی از دین اسلام بخوانند و نه از بنیادگرایی.

 باری، نمی توان بدون درنظر گرفتن اسلام از جهان اسلام سخن گفت. مثالی بزنیم. یکی از اشتباهات جنجالی به قضیه عراق مربوط می شود. دولت بوش پسر به ویژه پل ولفوویتز و تیم کارشناسانش بر عامل شیعه انگشت می نهد تا اهمیت سنی ها را تعدیل کند و نیز کشور همسایه ایران را مهار سازد. هدف، در مقابل یکدیگر قرار دادن تشیع سنتی عراق که به دلایل دینی در سیاست سکوت اختیار می کرد و ایران فعال انقلابی بود.

اما در واشنگتن عواملی که غیرسیاسی قلمداد می شوند نادیده گرفته می شود مانند سفرهای زیارتی فرامرزی در شهرهای شیعه نشین عراق که به سبب جنگ ایران و عراق مدت های مدیدی قطع شده بودند. فعال شدن مجدد یک فضای جغرافیایی – معنوی فرامرزی این امکان را برای روحانیون متمایل به ایدئولوژی ایران فراهم آورد که ایدئولوژی خود را در میان حوزه های فرامرزی گسترش دهند.

توجه اندک علم سیاست آمریکا برای یک چنین عواملی به این علت است که بسیاری از دانشمندان این رشته علاقه ای به ابعاد فرهنگی پدیده ها نشان نمی دهند. خود این نهاد دانشگاهی و اندیشکده ها بیشتر به یک مطالعه خاص توجه دارند که اهمیت چندانی به این موضوعات نمی دهند. این گونه است که علوم اجتماعی کاربردی به شکست در نبرد برای فتح قلوب و اذهان در جهان اسلام کمک کردند.

منبع: لارپوبلیکا (ایتالیا) / دیپلماسی ایرانی