عراق و سوریه و لبنان عرصه رقابت های منطقه ای

دیپلماسی ایرانی: پرسش های بسیاری این روزها بر سر درگیری های منطقه ای علیه سوریه و کشورهای همسایه آن مطرح است. به ویژه که اکنون مسائل بسیاری از پشت پرده در آمده اند و احساس می شود که حقایق نهفته بسیاری در شرف عیان هستند. بعد از آن که داعش دو شهر تدمر و رمادی را اشغال کرد اکنون این سوال مطرح شده است که آیا واقعا این اشغال ها مقدمه ای برای پیشروی آن به سمت حمص یا دمشق یا قلمون در سوریه یا بغداد در عراق است؟

رهبر جبهه النصره در مصاحبه ای که با شبکه قطری الجزیره انجام داد، پیروزی های خود را در ادلب و جسر الشغور و الآن در اریحا هلهله می کرد، و توضیح می داد که نه حزب الله و نه ایران و نه حکومت سوریه و نه قبل از همه داعش نمی توانند جلوی خلافت آن را بگیرند و فقط مساله این است که زمان برای خلافت جبهه النصره چه وقت فرا می رسد!

این در حالی است که جبهه النصره نه تنها تهدیدی برای حلب و دمشق محسوب می شود بلکه با بهره برداری از قدرت سیاسی موجود می تواند درگیری های تازه ای را در لبنان نیز رقم بزند.

به این ترتیب می توان میان عراق با سوریه و لبنان با این آشوب گذرکرده از مرزها ارتباطاتی یافت، آشوبی که نشان دهنده قدرت بازیگران موثر در اداره چنین جریان های نظامی – سیاسی – امنیتی است. جریان هایی که از دین به عنوان قدرت محرکه ای برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کنند.

هیچ کدام از این تحولات هیچ ارتباطی به آزادی یا کرامت شهروندی یا حس وطن دوستی مردمان این مناطق ندارد، نه ربطی به «انقلاب سوریه» دارد و نه به «انقلاب برنج» و نه حتی به حقوق کردها یا دموکراسی خواهی در عراق. بلکه همه این ها جذب و دفع هایی است که در میانه رقابت های ترکیه و ایران به عنوان دو قدرت بزرگ منطقه ای روی داده و در عین حال تلاشی است که اسرائیل می خواهد به واسطه آنها خود را از قضیه فلسطینی رها کند. حتی چه بسا، به سرنوشت مذاکرات هسته ای ایران با 1+5 مرتبط باشد، به این ترتیب که تا قبل از فرا رسیدن موعد امضای توافق نهایی تا ژوئن پیش رو کشورهای رقیب موقعیت خود را در پازل بازی منطقه ای تثبیت کنند، حال چه مذاکرات هسته ای به موفقیت بینجامد چه شکست بخورد. ممکن است این درگیری نظامی مدتی دراز به طول بینجامد برای این که طرف های منطقه ای اساسا خود را درگیر مناقشات سخت منطقه ای کرده اند. ترس همه آنها هم این است که به سرنوشت عراق بعد از جنگ 2003 دچار شوند، برای همین تلاش دارند آشوب ها را به خارج از مرزهایشان بکشانند و حتی بازی درگیری های دو جانبه سنی – شیعی که در آخر طیف های مختلفی را درگیر خود می کند، ادامه یابند.

در این خلاء، کشورهای منطقه ای و شخصیت های سیاسی در عراق و سوریه و لبنان به صف بندی محض با یکدیگر مشغولند. یا با من هستی علیه منی، در سخنرانی ها و تلاش های سیاسی شان درگیری های سنی – شیعی را به روشنی می بینیم و حتی بازتاب آن را در گروه های سازمانی نظامی امنیتی و تندرو نیز شاهدیم.

به این ترتیب است که می بینیم سرنوشت سه کشور مذکور به دست کشورهای خارجی افتاده که گروه های شبه نظامی هر کدام تلاش دارند به نمایندگی از آنها بجنگند، حتی نقشه سیاسی این سه کشور نیز در دست کشورهای خارجی است.

مسئولیت سازمان ملل، به طور ویژه شورای امنیت، در این نظام جدید منطقه ای که باید زمینه ساز آرامش و اطمینان دادن به همه طرف ها باشد، غامض است. در حالی که اعضای دائم شورای امنیت هر کدام نسبت به این نظام جدید دو دسته اند. از یک سو روسیه و چین ایستاده اند در حالی که در برابر آنها ایالات متحده و فرانسه و بریتانیا قرار دارند.

با تمام این احوال به نظر می رسد هنوز یک نظام منطقه ای جدید شکل نگرفته است: صف بندی با دولت عراق و دولت اقلیم کردستان و در عین حال علیه داعش، در عراق به تنهایی، بدون در نظر گرفتن سوریه، باعث تداوم معضل طایفه گرایی می شود.

در لبنان همه بر این نکته که باید به هر نحوی از جنگ سوریه دور باشند، اتفاق نظر دارند اما با وجود همه تلاش ها به نظر می رسد اوضاع لبنان نیز به مرز انفجار نزدیک شده است.

تلاش بر حفظ دستاوردهای ژنو یک برای حل بحران سوریه سبب شده تا هیچ امکانی برای پیش بینی وضعیت آینده خاورمیانه وجود نداشته باشد.

وظیفه نیروها و شخصیت های سیاسی در عراق و سوریه و لبنان، آن دسته از کسانی که هنوز به مفهوم وطن خود ایمان دارند، این است که مواضعی روشن و قاطع در برابر همه گروه های نظامی – امنیتی تندرو اتخاذ کنند، تا به این ترتیب از یک سو امکانی برای بی طرفی باقی بماند و از سوی دیگر راه تمایل به افراط بسته شود، در عین حال جلوی کشورهایی که می خواهند پشتیبان افراط گرایی باشند نیز بسته شود. این مسئولیت بزرگ و مهم و سخت است. اما وطن ها نیاز به وطن پرستان حقیقی دارند تا از آسیب ها مصون بمانند.
 

منبع: السفیر / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11