آب؛ سلاحی در دست داعش

نویسنده: آلیسون بیچ

دیپلماسی ایرانی: آب و زیرساخت های آن به عنوان یک منبع حیاتی تبدیل به هدف تعیین کننده داعش در استراتژی اش برای گسترش حضور در منطقه خاورمیانه شده است. اگرچه داعش ظرفیت استفاده از تکنولوژی های زیرساخت آب را ندارد، اما همچنان بر سدها و منابع آبی در عراق و سوریه کنترل دارد و از این طریق می تواند به حکومت خود مشروعیت ببخشد و در صورت لزوم از آنها به عنوان یک سلاح استفاده کند.

برای مقابله با این تهدید، ایالات متحده باید حفاظت از سدهای بزرگ برق آبی و زیر ساخت های آبی در مناطق تحت تصرف داعش و یا مورد تهدید را اولویت بندی کند. همچنین باید جایگزین مناسبی برای منابع در اختیار داعش ایجاد کرد و از طریق افزایش کمک های آبی به سوریه و عراق، حمایت از زیرساخت ها برای مقابله با کمبود منابع آبی و افزایش مهاجرت ضروری اند. به تاخیر انداختن این اقدامات منجر به ایجاد موانعی بر سر راه استراتژی مبارزه با داعش می شود. چون یکی از اهالی موصل در این رابطه می گوید: «اگر داعش تنها خدمات ضروری را فراهم کند، مردم تا آخرین ثانیه از آنها حمایت خواهند کرد.»

مدیریت کردن منابع آبی و سیستم های آن، ابزاری واقع گرایانه برای داعش به منظور گسترش منابع مالی و مشروعیت بخشیدن به خود در میان افراد محلی است. برخلاف تولید نفت (به صورت غیرقانونی) که مربوط به بازار جهانی است، آب کالایی منطقه ای است که تا حد زیادی وابسته به عملکرد سدهای محلی است.

شیروک الابایچی، نماینده پارلمان عراق و مشاور سابق وزیر منابع آبی درباره اهمیت این سدها برای داعش می گوید: «این سدها یکی از مهمترین مناطق استراتژیک در کشور هستند. آنها به خوبی می توانند از آنها استفاده کنند، چون بر همه چیز از جمله اقتصاد، کشاورزی، نیازهای اساسی انسانی و امنیت تاثیر می گذارد.»

در درگیری های کنونی داشتن میل برای در اختیار گرفتن آب چیز جدیدی نیست. تلاش داعش برای به دست آوردن زیرساخت های آبی در سال 2013 و با اشغال سد طبغه، بزرگترین سد برق آبی سوریه که برق مناطق شورشیان و دولت از جمله شهر حلب را تامین می کرد، آغاز شد.

در مسیر تبدیل شدن به یک دولت برق آبی، داعش در طول تهاجمش به فلوجه، به طور موثری از سدها، کانال ها و مخازن به عنوان یک سلاح استفاده می کرد و اجازه نمی داد آب به خارج از قلمرویش منتقل شود و با استفاده از به راه انداختن سیل به نیروهای ارتش عراق صدمه وارد می کرد. در شهر رقه در شرق سوریه، ذخایر آبی را تخلیه کرد، شبکه های توزیع آن را نابود ساخت و ساکنان شهر را مجبور به استفاده از آب ناسالم کرد و در نتیجه بیماری های منتقل شده از راه آب همچون هپاتیت آ و حصبه گسترش یافت.

ایالات متحده به عنوان رهبر ائتلاف ضد داعش باید اولویت بندی هایی درباره حفاظت از منابع آبی از دست داعش، انجام دهد. برخلاف استراتژی ایالات متحده برای توقف منابع مالی به دست آمده از نفت که از طریق حمله به پالایشگاه ها صورت می گیرد، حفاظت و احیای سدها نیاز به استراتژی ای دارد که ادامه فعالیت زیرساخت های آبی را تضمین کند، چون حفظ و ادامه آن برای مردم منطقه ضروری است.

این قبیل اقدامات نیاز به شکستن تعهد اوباما مبنی بر عدم اعزام نیروهای زمینی به عراق ندارد، بلکه از طریق تکیه به نیروهای عراقی و ممانعت از حمله به مناطقی از عراق و سوریه که در آن زیر ساخت های آبی وجود دارد، انجام خواهد شد.

با وجود موانعی بر سر راه حملات هوایی در سراسر عراق، داعش در تلاش است تا زرادخانه اش را از طریق کنترل زیرساخت های آبی در عراق و سوریه گسترش دهد تا بتواند از آنها برای تشکیل دولت و یا استفاده علیه دیگر دولت ها استفاده کند. مایکل استیونز، کارشناس خاورمیانه معتقد است: «اگر داعش بفهمد که آب چه ابزار قدرتمندانه ای است، از استفاده از آن ترسی نخواهد داشت.»

منبع: شورای روابط خارجی/ مترجم: حسین هوشمند