امید به سقوط داعش نقش بر آب شد؟

نویسندگان: تیم آرانگو و آن برنارد

دیپلماسی ایرانی: ماه پیش بود؛ زمانی که مقامات غربی و عراقی درباره داعش سخن می گفتند، همه اظهارات آنها در مورد فهرستی از عقب نشینی های این گروه تروریستی بود: شکست در شهر کوبانی در سوریه، آسیب و خسارت در حملات هوایی گسترده، خروج اجباری از برخی شهرها در عراق. اما در یک هفته اخیر، داعش داستان را عوض کرد.

این گروه تروریستی هفته پیش با حمله ای حساب شده به رمادی مرکز استان انبار، جای پای خود را در این استان محکم کرد و روز چهارشنبه با حمله به شهر باستانی و مهم پالمیرا، اراضی تحت اشغال خود را در سوریه وسعت داد.

به رغم اظهارات مطرح شده در مورد سقوط داعش، پیشروی در رمادی و پالمیرا به نمونه آنی تبعیت گروه از فلسفه اصلی آن تبدیل شد: جنگیدن در جبهه های چندگانه، جنایت برای ایجاد رعب و وحشت در میان ساکنان محلی و به ویژه تثبیت خلیفه گری در منطقه سنی نشین در مرز مشترک عراق و سوریه. داعش در این روند نه تنها از عقب نشینی ها جان سالم به در برد، بلکه موفق شد پیروزی های جدیدی کسب کند.

در عراق، حملات گروه ماه گذشته و تقریبا بلافاصله پس از پیروزی نیروهای دولت در تکریت در مرکز عراق آغاز شد. جنگجویان داعش حملات همزمانی را علیه بزرگترین پالایشگاه نفت عراق واقع در شمال بغداد و در رمادی آغاز کردند و در دیاله نیز مقدمات فرار از زندان را فراهم آوردند.

جسیکا لوئیس مک فیت تحلیلگر موسسه مطالعات جنگ در واشنگتن گفت اکنون به نظر می رسد داعش عملیات گسترده خود را با هدف پراکنده کردن نیروهای امنیتی عراق در کشور در زمان شدیدترین حمله در رمادی، انجام داده است. مک فیت تصریح کرد حملات داعش در چند جبهه متفاوت نیروی مقابله با تروریسم عراق موسوم به گردان طلایی را که مدت زمانی طولانی در هر دو جبهه رمادی و بیجی جنگیده اند، خسته کرده است. وی افزود: «داعش سعی کرد تا حد ممکن نیروهای ویژه عراقی را پراکنده کند تا نقطه شکستن آنها را بیابد.»

داعش در آغاز حمله خود به رمادی در ساعات پایانی شامگاه 14 ماه مه، از نیروهایی استفاده کرد که از مدت ها پیش آماده بودند؛ رفتار این نیروها به اندازه ای خشونت آمیز بود که آخرین خطوط دفاعی را نیز در هم شکست. طبق روال همیشگی، داعش حملات خود را با بمبگذاری انتحاری آغاز کرد، اما در رمادی بمبگذاری ها در مقیاس وسیع تری صورت گرفتند: جنگجویان 10 خودرو پر شده با مواد انفجاری را به داخل شهر فرستادند. سدهای کل شهر فرو ریخت. آنگاه گروه وفاداران به داعش در شهر دست به کار شدند و به این گروه کمک کردند تا خیلی سریع کنترل پیشروی جنگجویان را در بخش های جدیدی در رمادی در دست گیرد.

نیروهای غیرنظامی سنی که نزدیک به یک سال و نیم گذشته از شهر دفاع کرده بودند، ساعات پایانی روز یکشنبه از روی ترس و خستگی دسته جمعی شهر را ترک و سربازان را به دلیل ترک پست هایشان سرزنش کردند.

اما داعش که همواره به دکترین خود پایبند است، به پیشروی در رمادی اکتفا نکرد: این گروه در سوریه نیز پیشروی داشت. داعش در اشغال پالمیرا، شهری کوچک اما مهم از نظر راهبردی، برای اولین مرتبه نیروهای دولت بشار اسد را به عقب نشینی وادار کرد. داعش در زمان و مکانی حمله کرد که در آن نیروهای دولتی به طور فزاینده خسته بودند و تمایلی به جنگ در مناطق دورافتاده نداشتند.

پس از اینکه جنگجویان القاعده در عراق در پی حملات طولانی مدت و خونین آمریکا در اواخر دهه گذشته مجبور شدند از دیده ها پنهان شوند، جنگجویان باقی مانده در میان قبایل سنی در کشور همسایه یعنی سوریه از میان افرادی با طرز فکرهای مشابه نیرو جمع کردند. گروه تشکیل شده سال ها جنگ علیه نیروهای دولت سوریه و درگیری با رقبای جهادگرای خود را دوام آورد. سپس مقری برای خود در سوریه تشکیل داد و برای بازگشت به قدرت در غرب عراق نقشه کشید.

عملیات برای اجرای این نقشه در اواخر سال 2013 و با اشغال فلوجه آغاز شد و داعش در سال 2014 با اشغال ناگهانی موصل به بزرگترین پیروزی خود در عراق دست یافت و پس از آن به سمت تکریت پیشروی کرد.

مک فیت نیز همانند برخی از مقامات آمریکایی تکریت را شکستی فجیع می داند که گروه را سر پا نگه داشت. وی گفت: «فکر می کنم آنها قابلیت اقدامی مشابه اقدام کنونی خود را از دست داده بودند. با توجه به روند جنگ، به نظر می رسید شرایط به نفع داعش نیست. اما همه چیز اکنون تغییر کرده است. اگر باز پس گیری تکریت شکستی برای داعش بود، اشغال رمادی برای ما شکستی بزرگتر بود.»

منبع: نیویورک تایمز / ترجمه و خلاصه: طلا تسلیمی