دیپلماسی عمومی در مذاکرات قطعنامه 598 و توافق ژنو

دیپلماسی ایرانی: دکتر عباس ملکی، معاون اسبق وزیر امور خارجه ایران در گفتاری به مقایسه مذاکرات درباره قطعنامه 598 و گفت وگوهای هسته ای پرداخته است.

توافقنامه ژنو و قطعنامه 598 هر دو جزو پرونده های ملی هستند. ایران یک سال پس از تصویب قطعنامه 598 در شورای امنیت، در تیرماه 1367 آن را پذیرفت. چنانکه یک سال پس از توافق هسته ای در ژنو، در آذرماه امسال آن را تمدید کرد. هر دو این پرونده ها بر اقتصاد و بازارهای ایران اثرگذار بوده اند.

اگر قرار بر مقایسه میان قعطنامه 598 و برنامه اقدام مشترک ژنو باشد، بر اساس نظرسنجی های صورت گرفته اکثر قریب به اتفاق مردم نظر مثبتی به مذاکرات داشتند؛ در مورد برنامه اقدام مشترک نیز 65 درصد مردم نظر موافق داشته اند. در عین حال 11 درصد مخالف، 9 درصد مشروط و 15 درصد نیز نظری ندادند.

پس از حمله عراق به کویت در سال 1990 دبیرکل وقت سازمان ملل در بیانیه ای عراق را به عنوان متجاوز معرفی کرد. پس از آن تقریبا 66 نفر از سوی مقام معظم رهبری مورد تقدیر قرار گرفتند، این افراد شامل اعضای شورای عالی امنیت ملی، وزیر امور خارجه و معاونانش و اعضای هیات مذاکره کننده می شد. در عین حال افراد زیادی دست اندرکار بودند که یا در مذاکرات حضور داشتند، یا در اتاق فکر در کنار مذاکره کنندگان بودند یا در داخل ایران گزارش هایی را برای حضرت امام تهیه می کردند. اما در مورد برنامه اقدام مشترک تنها یک تیم 6 نفری متشکل از اعضای وزارت خارجه، یک نفر از سازمان انرژی اتمی و یک فرد دیگر فعالیت داشتند.

در مورد انعکاس رسانه ای نیز باید گفت در زمان تصویب قعطنامه 598 رسانه ها به میزانی که امروز حضور دارند، گسترده نبودند. اکنون شرایط تغییر کرده و خبرگزاری های بین المللی و حتی داخلی هم در وین، ژنو و نیویورک حضور دارند. از طرفی شبکه های اجتماعی که حتی مورد استفاده وزیر امور خارجه نیز قرار می گیرد، وجود دارد.

در مورد تنوع مذاکره کنندگان نیز باید گفت طرف مذاکره کننده درباره قطعنامه 598، هیات عراقی و دبیرکل وقت سازمان ملل متحد به همراه سه معاون دیگر بودند. اما اکنون طرف های مذاکره کننده، آمریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان، چین و روسیه - که دو کشور آخر از همه سخت تر هستند- و همچنین آژانس بین المللی انرژی اتمی هستند. در هر دو مقطع قعطنامه 598 و برنامه اقدام مشترک ژنو، مذاکرات از سوی رهبری نظام مورد حمایت قرار گرفته است.

رویکرد نخبگان در دوره مذاکرات قطعنامه 598 حمایتی بود. شاید یکی از دلایل این امر، گفت و گو با نخبگان جامعه درباره قطعنامه بود. اما به نظر می رسد حتی با وجودی که امروز اکثر نخبگان از روند مذاکرات حمایت می کنند، اما تنوع و چندصدایی وجود دارد. این نیز به دلیل به کارگیری نخبگان و افراد باتجربه بوده که در زمان جنگ از آن استقبال می شد و افراد کمک می کردند. گرچه به نظر می رسد اکنون نیز مسئولان از نخبگان درخواست می کنند اما حلقه محدودتری کار را پیش می برد.

طرفین ذی نفع قعطنامه 598، ایران، عراق، کشورهای خلیج فارس، شوروی، آمریکا و فرانسه بودند. اما به نظر می رسد اکنون طرف های ذی نفع بیشتر شده و علاوه بر آمریکا، روسیه و فرانسه، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، چین و اروپا نیز اضافه شده اند.

در پایان چهار نکته را باید مدنظر داشت؛ نخست آنکه آموخته های این مقایسه نشان می دهد که باید میان همگرایی نخبگان برنامه ریزی صورت گیرد. از طرفی به این نکته نیز توجه داشته باشیم که هر کاری باید مورد پذیرش اقبال عمومی قرار گیرد. گرچه ممکن است برخی موارد محرمانه باشد اما این دلیلی برای عدم گفت و گو با اقشار مختلف نیست. دوم آنکه افرادی که مخالف مذاکره هستند، ابزارهای اطلاع رسانی - وب سایت- زیادی دارند که باید مورد توجه قرار گیرد. از طرفی فناوری های اطلاعاتی جدید مانند سایت ها و شبکه های اجتماعی به وجود آمده که قابل تاکید است. سوم آنکه از ایرانیان خارج از کشور نیز استفاده شود. گرچه در گذشته این افراد وارد مسایل نمی شدند، اما باید ایرانیان خارج از کشور را نیز وارد روند مذاکرات کرد و چهارم اینکه، حتما فردی برای ثبت مذاکرات انتخاب شود.