اولین عملیات داعش در روسیه

رویداد تعیین کننده هنگام به قدرت رسیدن پوتین همانا نابودی جنبش بنیادگرا در چچن بود و این هم به قیمت سوءاستفاده های حقوق بشری و سال ها اقتدارگرایی در آنجا بود. رویداد تعیین کننده هنگام بازگشت دوباره او به قدرت در دو سال پیش هم پاسخی سخت به شورش ها در اوکراین در ماه فوریه بود و این پاسخ هم با حمله و الحاق کریمه و یورش به جنوب شرق اوکراین همراه بود که در عین حال انتقادات غرب را هم با ریشخند پاسخ می داد.

روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: روز پنج شنبه پوتین مجبور شد با مشکلی از دو جبهه مواجه شود: از یکسو شورشیان چچنی حمله ای مرگبار در گروزنی- پایتخت چچن- انجام دادند و از سوی دیگر پوتین مجبور بود در سخنرانی سالانه خود به روس ها تضمین دهد که سیاست خارجی قاطعانه او نابودی اقتصادی را به دنبال نخواهد داشت.

درگیری شورشیان چچنی با نیروهای امنیتی دولتی در گروزنی- پایتخت چچن- دست کم 20 کشته بر جای گذاشت. این در حالی است که ساعاتی بعد قرار بود سخنرانی سالانه پوتین برگزار شود. این انفجار یکی از خونین ترین حملات در منطقه طی ماه های گذشته نام گرفته که در نیمه های شب رخ داد. با طلوع آفتاب صبحگاهی دود سیاه از چندین نقطه دیده می شد.

یکی از فعالان حقوق بشری می گوید تیراندازی ها تا صبح هنگام هم ادامه داشت. شایعاتی در میان تحلیلگران و رسانه های اجتماعی وجود دارد مبنی بر اینکه عامل اصلی این حملات نیروهای «داعش» یا برخی دیگر از گروه های تندرو هستند که در سوریه می جنگند. اگر چنین شایعاتی حقیقت داشته باشد، اولین حمله از نوع خود در روسیه تلقی می شود.

مبارزان چچنی در سوریه تهدید به انجام حملاتی به روسیه کرده اند. آنها هشدار داده اند به دلیل حمایت پوتین از بشار اسد دست به چنین حمله ای خواهند زد. «رمضان قدیروف»، حاکم چچن و متحد نزدیک کرملین، این حمله را بسیار کوچک و «پیش پا افتاده» دانست. او با حضور در سخنرانی سالانه پوتین اعلام کرد که بازسازی ساختمان های تخریب شده آغاز شده است.

پوتین در سخنرانی خود اشاره ای به این حمله داشت و اعلام کرد که غرب در پس این شورش های طولانی مدت در کوه های قفقاز است؛ چرا که می خواهد همان گونه که یوگسلاوی را تکه تکه کرد؛ روسیه را هم به سرنوشت این کشور دچار کند. رسانه ها تصاویری از قدیروف هنگام دیدار با پوتین را نشان دادند. او به پوتین اطمینان داده که «اوضاع چچن در کنترل است» و عملیات های در دست انجام برای پوتین را شرح داد.

بیشتر حملات در قفقاز رسانه ای نمی شود چرا که خارج از مراکز شهری رخ می دهد. پایگاه اینترنتی «Caucasian Knot» - که رویدادهای قفقاز را از نزدیک رصد می کند- خاطرنشان می سازد که طی سال جاری تا پایان نوامبر حدود 290 نفر کشته و 144 نفر در چچن زخمی شدند. این پایگاه اینترنتی خاطرنشان می سازد که حمله روز پنج شنبه سومین حمله در سال 2014 بود. پیش از آن در 5 اکتبر حمله ای دیگر رخ داده بود که 5 نفر را کشت و در ماه آوریل هم با حرکت یک خودروی زرهی روی مین 4 سرباز کشته و 7 نفر زخمی شدند.

 «کمیته ضدتروریسم روسیه» اعلام کرد در حمله پنج شنبه که نیمه های شب انجام شد، سه مامور ایست بازرسی پلیس کشته شدند و 6 نفر شبه نظامی دیگر هم که در ساختمانی پنهان شده بودند، از سوی نیروهای دولتی از پای در آمدند. سایر شبه نظامیان به «مدرسه شماره 20» رفتند و درگیری در آنجا ادامه یافت. رسانه های روسی می گویند وقتی این درگیری آغاز شد هیچ معلم یا دانش آموزی در مدرسه نبود. «آندره چاتسکای» سخنگوی کمیته ضدتروریسم روسیه اعلام کرد 10 افسر پلیس و 9 شبه نظامی چچنی کشته و 28 افسر پلیس دیگر زخمی شدند.

قدیروف اعلام کرد که این شبه نظامیان به گروه «دوکو عمروف» وابسته اند؛ رهبر مادام العمر شبه نظامیان چچنی که سال گذشته کشته شد. حملاتی که این گروه اعلام کرده بود علیه بازی های المپیک در سوچی انجام خواهد داد، هرگز اتفاق نیفتاد. مبارزان اسلامگرا در جنوب روسیه زمانی سازمان یافتند که «امارت قفقاز»، جنبشی که از رقابت ناسیونالیستی اولیه چچنی ها و سکولارها برای استقلال در دهه 90 شکل گرفت، پدید آمد. بیستمین سالگرد آغاز جنگ چچن 11 دسامبر است. «واروانا پاخومنکو»، تحلیلگر مستقل اوضاع منطقه می گوید: «این می تواند حمله ای نمادین باشد تا نشان دهد که آنها هنوز می توانند حوادث مهم را سازمان دهند. آنها به حامیان جدید و مبارزان جدید نیاز دارند.» «دمیتری ترنین»، رئیس موسسه کارنگی در مسکو می گوید: «هدف این عملیات فقط شرمسار کردن پوتین ساعاتی پیش از سخنرانی سالانه او بود.»
«عالیاسخاب کبکوف»، رهبر جدید امارت قفقاز، به صورت عمومی به داعش سوگند وفاداری یاد نکرده است. اما بسیاری از مسلمانان دیگر از قفقاز، داغستان و سایر جمهوری های جنوب روسیه برای مبارزه علیه اسد به سوریه رفته اند. «ترخان باتیراشویلی» که به ابوعمر الشیشانی معروف بود یکی از رهبران چچنی بود که چندی پیش کشته شد. او هم به انجام حملاتی در خاک روسیه به کرملین هشدار داده بود.

 پدر الشیشانی از منزلش در منطقه پانکیسی در گرجستان، نزدیک مرز چچن، به خبرگزاری بلومبرگ در رابطه با نامه پسرش می گوید: «او می گفت پدر نگران نباش. می آیم و به روس ها نشان می دهم. من حامیان بسیاری دارم و این حامیان بیشتر هم خواهند شد. خواهی دید که از روس ها انتقام خواهیم گرفت.»

حمله روز پنج شنبه به چچن و بحران اقتصادی فعلی در روسیه پرسش هایی همزمان در مورد دستاوردهای ریاست جمهوری پوتین داشته است: پایان جنگ های چچن و کسب موفقیت های جدید برای بسیاری از روس ها. در حالی که درگیری اخیر در چچن به مردم روسیه گوشزد می کرد که شورش در کوه های قفقاز هرگز پایان نیافته اما سخنرانی سالانه پوتین که ساعاتی پس از انفجار در چچن رخ داد توضیح قانع کننده ای در مورد نحوه مواجهه روسیه با آسیب اقتصادی ناشی از تحریم غرب و کاهش همزمان قیمت نفت و کاهش ارزش روبل در بر نداشت.

پوتین به دنبال این بود تا خود را به عنوان رهبری ترسیم کند که سرنوشت باشکوه روسیه را در دست دارد؛ رویکردی که از سوی حامیان او به آن دامن زده می شود. با این حال، منتقدان او این سخنرانی را «گمراه کننده» و «آدرس غلط دادن» نامیدند، در حالی که پوتین نه نفس این مشکلات را تایید می کرد و نه نقش در ایجاد آنها را.  «ولادیمیر. اِی. ریژکوف»، سیاستمدار مخالف می گوید: «او فکر می کند وضعیت کاملا تحت کنترل است- مشکل ارزهای خارجی، نفت، بودجه، روبل، اقتصاد، تورم و ...- اما وضعیت واقعا تحت کنترل نیست.

کشور نیاز به جراحی دارد در حالی که او پیشنهاد فیزیوتراپی می دهد.» پوتین با ایستادن در کنار تالار سن جورج با سنگ های سفید پرتلالو و در برابر یک هزار نفر از نخبگان سیاسی کشور، در این سخنرانی تصریح کرد که روسیه با زمان های سختی مواجه است اما باز هم اذعان کرد که مسیر سیاست خارجی مبارزه جویانه کشور را اوایل سال جاری تعیین کرده است. در بخش اول سخنرانی 70 دقیقه ای، پوتین رویکردی خشمگینانه نسبت به الحاق کریمه در قبال غرب در پیش گرفت و اعلام کرد که این ایالات متحده است که به دلیل شکل دادن به کودتا در اوکراین باعث و بانی مشکلات است.
پوتین در بخشی از سخنرانی اش «کریمه» را با «کوه معبد» در بیت المقدس مقایسه کرد و اعلام کرد که این شبه جزیره اهمیتی مقدس برای روسیه دارد، چرا که کلیسای ارتدوکس روسیه در آنجا متولد شد. او همچنین تایید کرد کسانی که غسل تعمید می شوند امروزه در شهر سواستوپول تعمید داده می شوند. او سیاست غرب در قبال روسیه را «مهار» توصیف کرد و افزود: «سیاست مهار ساخته امروز و دیروز نیست بلکه سال ها یا دهه ها است (اگر نگوییم قرن ها) در قبال کشور ما جاری است. وقتی می فهمند که روسیه قوی تر و مستقل شده تمام ابزارهایشان به کار می افتد.»
او با گریزی به تاریخ جنگ جهانی دوم تصریح کرد که تمام تلاش ها برای کنار زدن روسیه از طریق تحریم و سایر ابزارها محکوم به شکست است؛ درست همان طور که هیتلر نتوانست بر روسیه پیروز شود و تلاش هایش در این راه محکوم به شکست بود. این توصیفات در حالی است که پوتین باید نیم نگاهی به داخل بیندازد.

 دولت برای اولین بار طی هفته گذشته پذیرفت که روسیه طی سال آینده با رکود مواجه است. این مشکلات باعث شکل گیری «دو مکتب» در کرملین شده که با یکدیگر سر ستیز دارند. «ریژکوف» می گوید: «یک مکتب معتقد است پوتین به رغم بحران اقتصادی همچنان بسیج را در میان مردم، جامعه و نخبگان حفظ خواهد کرد. اگر او سیاست عظمت، توسعه طلبی و تقابل با غرب را ادامه دهد، محبوب خواهد بود و با وجود بحران اقتصادی مورد علاقه و حمایت مردم خواهد بود.» پوتین در ماه های مارس تا اوت از محبوبیتی عظیم برخوردار بود، اما طی ماه ها و با وجود آغاز تحریم ها، حمایت از او کاهش یافته است. ریژکوف می گوید: «اگر سطح درمان و بهداشت و دارو، مزایای سلامتی، تحصیل و سایر استانداردهای زندگی افت کند، بعید می دانم که مردم همچنان به حمایت از او ادامه دهند.»

اقتصاددانان بدهی شرکت های بزرگ روسی به بانک های غربی را 650 میلیارد دلار می دانند و این بزرگ ترین مشکل روسیه است. تحریم ها باعث شده دسترسی این کشور به سرمایه غربی محدود شود و معلوم نیست چگونه بدهی ها می تواند بازپرداخت شود. پوتین می گوید کشور باید از تقابل با غرب برای بازسازی کامل اقتصاد خود بهره جوید و برای تامین غذا، دارو و فناوری بیشتر متکی به خود باشد.

او اعلام کرد که یک انقباض چهار ساله در نرخ مالیات بر کسب وکارها خواهد بود و اعلام کرد که کسب وکارهای کوچک و متوسط از بازرسی های فوری دولتی معاف می شوند.