امریکا،هندوستان را به پاکستان ترجیح خواهد داد

دیپلماسی ایرانی: هند و پاکستان دو کشور مهم منطقه ای شبه قاره به حساب می آیند. این دو کشور از زمان استقلال پاکستان به دو رقیب جدی تبدیل شده اند. از طرفی مساله کشمیر موجب شده که درگیری هایی بین نیروهای ارتش هند با نیروهای پاکستانی و از جمله نیروهای جهادی در این منطقه روی دهد. از طرفی هندوستان همواره پاکستان را متهم به حمایت از گروه های تروریستی کرده و بر این عقیده است که حضور نیروهای رادیکالی در هند با حمایت پاکستان به منظور اعمال فشار بر دولت بر سر مساله کشمیر است. از این رو هندوستان سعی داشته با برقراری روابط نزدیکتر با آمریکا مساله رادیکالیسم در این کشور را با گروه های رادیکالی در منطقه پیوند زده تا بتواند از کمک های امنیتی، سیاسی و نظامی آمریکا برای برخورد جدی با مخالفان خود استفاده کند. این در حالی است که آمریکا سعی داشته در روابط خود با هند و پاکستان سیاست متوازنی را در پیش بگیرد. هرچند از نظر اقتصادی، سیاسی و امنیتی، هندوستان از وضعیت به مراتب بهتری نسبت به پاکستان برخوردار است و آمریکا ترجیح می دهد با این کشور بیشتر در مناسبات اقتصادی و سیاسی قرار گیرد اما مساله خروج نیروهای نظامی از افغانستان نیز موجب شده که آمریکا نیازمند نگه داشتن روابط خود با پاکستان در آینده پس از خروج نیروهای نظامی باشد. دیدار نخست وزیر تقریبا تازه نفس هندوستان با باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و زمزمه هایی در خصوص افزایش سطح همکاری های دوجانبه میان واشنگتن و دهلی نو بهانه ای برای گفتگو با  پیرمحمد ملازهی کارشناس مسایل شبه قاره شد که متن آن را در زیر می خوانید:

در دیدار اخیر نخست وزیر هندوستان با رییس جمهور آمریکا مسایل اقتصادی و نحوه مقابله با داعش مطرح شده است.به نظر شما واشنگتن و دهلی نو در راستای مهار داعش و در نگاه کلی تر مهار جریان افراط می توانند کار مشترکی را پیش ببرند یا خیر؟

آنگونه که مساله داعش برای آمریکا حائز اهمیت بوده و در اولویت قرار دارد، برای هند در این حد نیست. چیزی که برای هند مهم است، حضور گروه های رادیکال در این کشور و خط مشی فکری جهادی آنهاست که عمدتا از حمایت دستگاه امنیتی پاکستان برخوردار بوده و هدفشان مساله کشمیر و اعمال فشار بر هندوستان در منطقه کشمیر است. گروه هایی مانند لشگر طیبه که رابطه نزدیکی با سازمان القاعده داشته یا شورای مجاهدین که 20 تا 30 گروه کوچک کشمیری بوده و در یک جا جمع شده و خط مشی مسلحانه علیه هند دارند. همچنین نگرانی هندی ها از اقدام جدید سازمان القاعده از ایجاد گروه القاعده هند هم می تواند سوژه همکاری های بیشتر میان دو کشور باشد. بنابراین نگرانی اصلی هندی ها داعش نیست ، بلکه گروه هایی هستند که داخل هند حضور داشته و می توانند عملیات هایی علیه دولت انجام دهند. با این حال مساله مورد توجه این است که هندی ها در تلاش هستند که از فضای به وجود آمده در سطح منطقه و بین الملل و نگرانی کشورها از رشد گروه های تروریستی مانند داعش و خط رادیکالی اهل سنت، به نوعی همانندسازی بین این گروه ها با لشگر طیبه و القاعده هند در ذهنیت دنیا به وجود بیاورند تا طی مذاکرات خود با آمریکا، این مساله را مطرح کنند. هرچند بر اساس اخبار منتشر شده مبنی بر درخواست آمریکا از هند برای پیوستن به ائتلاف منطقه ای، اما این کشور تمایلی برای پیوستن از خود نشان نداده است. این نشان می دهد که هندی ها محاسبات خود را بر اساس منافع ملی خود انجام می دهند. به همین دلیل از فضای بین المللی و منطقه ای به وجود آمده علیه جریان های افراطی و رادیکال مذهبی استفاده می کند. هندی ها در مساله مبارزه علیه تروریسم، همانندسازی و همسانی بین مخالفان خودشان با نیروهای اسلامی که معتقد اند از طرف پاکستان حمایت می شوند، به وجود می آورند و ذهنیتی را در دنیا و آمریکا شکل می دهند تا فرصت مقابله جدی تری با گروه های تندروی داخلی به دست بیاورند.

با توجه به اینکه آمریکا به لحاظ سیاسی و امنیتی درگیر مسایل منطقه ای در خاورمیانه بعضا افغانستان است. آیا می تواند پاسخگوی خواسته های هند باشد؟

سیاست آمریکا در جنوب آسیا، سیاستی مبتنی بر برقراری مناسبات متوازن بین هند و پاکستان به عنوان دو رقیب قدرتمند و اصلی در شبه قاره است. این یک سیاست راهبردی است که تغییری در آن نمی توان به وجود آورد. این سیاست با توجه به شرایط دو کشور و همچنین نیاز آمریکا به پاکستان در ارتباط با تحولات افغانستان است. به همین دلیل در مقطع زمانی کنونی به نظر نمی رسد که آمریکایی ها بتوانند نقش چندانی در کمک کردن به مشکلات داخلی هند در ارتباط با نیروهای رادیکال اسلامی ایفا کنند و پاسخی به هند بدهند. با این حال حداقل هندی ها اینگونه تصور می کنند که اگر آمریکا به واقع آنگونه که درباره مقابله با جریان های افراطی صحبت و برخورد می کند، باید با همه گروه های رادیکالی که علیه کشورهای منطقه عمل می کنند، یکسان برخورد کند. از این رو هندی ها سعی می کنند که از فضای به وجود آمده، بهره ببرند. اما به نظر می رسد که هندی ها نیز باور ندارد که آنگونه که آمریکا درباره مساله برخورد با افراطی گری مطرح می کند و خواهان به کنترل در آوردن آنهاست، عمل کند. هندی ها سیاست دوگانه آمریکا را به درستی درک می کنند و می دانند که از دید آمریکا، تروریسم خوب و تروریسم بد وجود دارد. یعنی نحوه برخورد آمریکا در منطقه به خصوص در سوریه نشان داده که آن بخش از نیروها که علیه دولت اسد مبارزه می کنند را مورد حمایت قرار داده و با آن بخش از نیروها که علیه اقدامات دیگری انجام می دهند، مبارزه می کند. این سیاست دوگانه برای هندی ها روشن است و به همین دلیل خیلی روی این مساله سرمایه گذاری نمی کنند. در عین حال هندی ها سعی می کنند که به شکل سنتی در مناسبات خود در رابطه با مبارزه جهانی قدرت، خط متوازنی را پیگیری کنند. در حال حاضر بین چین و آمریکا مباحث جدی وجود دارد. طرفی بین آمریکا و روسیه سر مسایل اوکراین موضوعات جدی پیش آمده است. بنابراین هندی ها تمام تخم مرغ های خود را داخل سبد آمریکایی ها قرار نمی دهند. فکر می کنم هندی ها حواسشان جمع بوده تا از فرصت تاریخی پیش آمده که آمریکا خود را درگیر مبارزه با تروریسم کرده، بهره ببرند.

با توجه به اینکه هند و پاکستان دو کشور رقیب شبه قاره بوده و سعی می کنند هر کدام سعی بر این دارند که روابط نزدیکتری با آمریکا داشته باشند، نزدیکی روابط هند و آمریکا چه تاثیری بر پاکستان و مساله کشمیر می گذارد؟

همانطور که گفته شد، آمریکا سیاست متوازنی را در مناسبات خود با پاکستان دنبال می کند. این مناسب ترین راهکار برار رابطه با هر دو کشور است. اما واقعیت دیگری نیز وجود دارد مبنی براینکه اگر هند را با پاکستان مقایسه کنید، می بینید که هندوستان، ساختار قدرت دموکراتیکی را به دست آورده که هم به لحاظ موقعیت منطقه ای و هم به لحاظ موقعیت بین المللی به مراتب وضعیت بهتری نسبت به پاکستان دارد. از این رو آمریکایی ها ترجیح می دهند به سمتی حرکت کنند که هند به عنوان یک قدرت منطقه ای تاثیرگذار می تواند به امنیت منطقه کمک کند. و در سطح بین المللی نیز اگر قرار باشد شورای امنیت را گسترش دهند، هند یکی از نامزدهای اصلی آن باشد که مورد حمایت آمریکای نیز قرار خواهد گرفت. هرچند که هندی ها معتقدند که برای پیوستن به شورای امنیت به عنوان عضو دائم باید از حق وتو هم برخوردار باشند. آمریکایی ها شاید به این نتیجه رسیده باشند که در حال حاضر که پاکستان دچار مشکلات داخلی بوده و از ساختار متزلزل قدرت برخوردار است و در عین حال از نظر اقتصادی هم نتوانسته راه حلی پیدا کند و همچنان نیازمند کمک های جهانی باقی مانده، و از طرفی گروه های رادیکال اسلامی نیز به نوعی با پاکستان در ارتباط هستند، بنابراین در مقایسه با هند، دیگر نمی تواند برای آمریکا از اولویت برخوردار باشد. هرچند که آمریکا به پاکستان پس از خروج نیروهایش از افغانستان نیازمند است. با این وجود شاید بیشتر به طرف هند نزدیک شده و متحد شود. زیرا هند یک قدرت مهم منطقه ای و تاثیرگذار در سطح بین المللی است و هم اینکه از لحاظ رشد اقتصادی به سرعت رو به افزایش است. به نحوی که سرمایه گذاری های خارجی در این کشور در سطح بالایی قرار دارد. در حال حاضر شرکت های آمریکایی جزو شرکت های اول دنیا هستند که در هند سرمایه گذاری می کنند. بنابراین در اولویت بندی های آمریکا در آینده، احتمال گرایش این کشور یا حداقل انتخابش بین هند و پاکستان، هند باشد.

انتشار اولیه : یکشنبه 13 مهر 1393 / باز انتشار : شنبه 19 مهر 1393