لغو تحریم بانک مرکزی، بازگشت ایران به سوئیف جهانی

دیپلماسی ایرانی: پس از آنکه کشورهای 1+5 در توافقنامه ژنو تصمیم گرفتند بخشی از دارایی های بلوکه شده ایران را آزاد کنند، زمزمه های بازگشایی روابط اقتصادی و بین بانکی ایران با کشورهای اروپایی شنیده شد. به خصوص آنکه طی یک سال گذشته تعداد قابل توجهی از هیات های تجاری از کشورهای اروپایی به منظور همکاری های اقتصادی به ایران آمدند. پس از آن دو بانک ایران توسط دادگاهی در اروپا حکم به رفع تحریم دریافت کردند. علت این حکم نیز کافی نبودن مستندات ارایه شده بود. همین مساله امیدها را برای بازگشایی روابط بین بانکی افزایش داد. اینک طی حکمی از سوی دادگاه بدوی، بانک مرکزی رفع تحریم شده است. البته این حکم در یک دادگاه بدوی صورت گرفته و ممکن است معترضان درخواست به تشکیل دادگاه عالی به منظور بررسی مجدد پرونده کنند. این حکم در حالی صادر شده  که قرار است مذاکراتی میان ایران و گروه های طرف مذاکره کننده پرونده هسته ای ایران، در حاشیه اجلاس عمومی نیویورک برگزار شود. از این رو کارشناسان بر این باورند چنانچه پالس های مثبتی از روند مذاکرات مشاهد شود، دادگاه عالی نیز حکم به رفع تحریم ها خواهد داد. در باره اثرات رفع تحریم بانک مرکزی با دکتر غلامرضا کیامهر، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی و بانکی به گفت وگو پرداختیم:

دادگاهی بدوی در اتحادیه اروپا، حکم به رای لغو تحریم بانک مرکزی ایران داد. اثرات این حکم بر نظام بانکی چه خواهد بود؟

البته این رای دادگاه بدوی بوده و هنوز نهایی نشده است. بنابراین حکم می تواند مورد اعتراض مخالفان قرار بگیرد  آن را به دادگاه بالاتری ارجاع دهند. با این حال این حکم می تواند تاثیر روانی بر بازار ارز داشته باشد و از تب و تاب بازار و التهاب آن بکاهد. حتی می تواند درصدی جزئی شاهد کاهش نرخ ارز باشیم. البته تاثیر آن به شرطی می تواند بیشتر باشد که بانک مرکزی با هنرنمایی خود و دیپلماسی که به خرج می دهد، فرض کنید اعلام کند ارز مرجع را 3 درصد کاهش داده است. اما متاسفانه چنین دیپلماسی در بانک مرکزی وجود ندارد. از طرفی تاثیر این حکم می تواند بر آزاد شدن ده ها میلیارد دلار دارایی های بانک مرکزی در خارج از کشور باشد. البته باید گفت زمانی تاثیر این حکم بیشتر می شود که توافق نسبتا اولیه میان ایران و گروه 1+5 در نیویورک حاصل شود. اگر خبرهای امیدوارکننده ای در 24 دسامبر از نیویورک شنیده شود، می تواند موج کاهش نرخ ارز را تشدید کند. این همانند بازی دومینو است که پیوستگی میان آنها برقرار است.

اگر دادگاه عالی تر باز رای به رفع تحریم بانک مرکزی بدهد، چه اتفاقی می افتد؟

اتفاق های مهم در آن موقع روی خواهد داد. شاید نزدیک به 100 میلیارد دلار دارایی های و حدود 10 میلیارد دلار بانک مرکزی قابل بهره برداری شود. چیزی که تا الان حبس بوده و امکان بهره برداری نبوده است. تا به امروز ما نمی توانستیم درآمدهای دلاری از فروش نفت به چین و هند را به کشور منتقل کنیم، و به ناچار در قبال آن هر چیزی که تولید می کنند بدون حق داشتن انتخاب، بابت طلب های دلاری خریداری کنیم. این مساله می تواند گشایشی برای بانک مرکزی برای وارد کردن طلب های دلاری و ارزی به کشور ایجاد کند. کما اینکه در مرحله اول توافقات ژنو نزدیک به 4 و نیم میلیارد دلار از دارایی ها بلوکه شده به تدریج و طی اقساطی آزاد شد. این حکم می تواند گشایش ارزی برای اقتصادی ایران به همراه داشته باشد. البته باید دانست که این گشایش ارزی تنها مربوط به تحریم های اعمال شده از سوی اتحادیه اروپاست. زیرا بخشی از درآمدهای بلوکه شده خارج از حوزه تحریمی اروپا است. اتحادیه اروپا طرف تجاری بسیار بزرگ ایران است. از این به بعد ایران می تواند داد و ستدهای خود را با اتحادیه انجام دهد و بانک ها نیز برای واردات محصول ال سی باز کنند. از این رو ناچار نخواهیم بود از طریق تجارت چمدانی یا کشور ثالث مانند دوبی هزینه ها را افزایش دهیم تا تحریم ها را دور بزنیم. نگاه اتحادیه اروپا به آمریکاست. اینکه در 24 دسامبر چه اتفاقی می افتد. اگر علائم امیدبخشی مشاهده شود، کسیه سخاوت اتحادیه باز می شود و دولت روحانی می تواند نفس راحتی بکشد. زیرا زمینه برای اجرای بسیار از برنامه های اقتصادی دولت که همان خروج اقتصاد از رکود تورمی است، فراهم خواهد شد.

اثرات روانی رفع تحریم بانک مرکزی بر مذاکرات هسته ای چه خواهد بود؟

تاثیرات روانی برون مرزی است که باعث بهبود فضای کسب و کار و بازار ارز می شود. ما نمی توانیم بر روی مذاکرات اثر بگذاریم. تنها تاثیر می تواند حمایت دولتمردان از یکدیگر باشد و حاکمیت نیز از دولت حمایت کند و از ایران تنها یک صدای واحد شنیده شود. صدای متنوع که باعث بلاتکلیفی شود، شنیده نشود. این مساله دست مذاکره کنندگان را برای بازی برد-برد باز می گذارد. آقای ظریف بارها تاکید می کرد که برای بازی برد- برد به ژنو آمده است. امروز هیچ قدرتی مگر خیلی ضعیف به بازی غیر از برد- برد تن نمی دهد. اکنون آمریکا دارای دیپلماسی ضعیف است. هرچند این کشور از لحاظ نظامی، علمی و مالی قدرت اول جهان است اما برای نمونه دیدیم که در مورد مساله داعش که خود از خالقان این گروه بود، اینک نمی تواند به تنهایی مقابله کند. به همین خاطر اگر تیم ایران با اعتقاد واقعی و با قانون برد- برد به مذاکرات بروند و بدهند و بستانند،  صدای آن بلافاصله در اتحادیه اروپا اکو خواهد شد. اتحادیه اروپا نیز با سرعت اقدام به برگزاری دادگاه برای رسیدگی به اعتراض ها خواهد کرد، که به اعتقاد بنده صد درصد رای به رفع کامل تحریم بانک مرکزی خواهد داد. معنای آن نیز این خواهد بود که اختاپوسی از روی ارتباطات بانکی ایران برداشته خواهد شد و ایران می تواند به شبکه سوئیفت بانکی دنیا متصل شود. اکنون ارتباط ما قطع است. سوئیفت شبکه سریع السیر ارتباط بین بانکی جهان است و بانکی که از این شبکه بیرون رانده شود، مشکلات بسیار زیادی خواهد داشت.

اگر چنانچه بانک مرکزی از سوی دادگاه عالی تر نیز رفع تحریم شود،به نظر می رسد تنها مساله پولی در حوزه یورو حل می شود ولی در حوزه دلار همچنان از سوی آمریکا تحریم هستیم...

تسعیر پول برای ما امکان پذیر است. می توانیم یورو را تسعیر کنیم. در خارج از کشور هر ارزی را می توان تسعیر کرد. در حال حاضر شما می توانید در ترکیه ریال را با قیمت بسیار پایین به دلار تبدیل کنید. خود پول مشکلی ندارد. مساله تبادلات بانکی است. مشکل ورود ارز به ایران است، نه دلار. گرچه ما بیشتر به طور خاص دلار می گوییم. ارز خارجی نمی تواند از طریق شبکه بانکی وارد کشور شود، حالا چه یورو، چه دلار و چه پوند باشد. اگر رای به رفع تحریم داده شود.

با توجه به اینکه اتحادیه اروپا و آمریکا همکاری های اقتصادی، نظامی، فرهنگی و سیاسی بسیار نزدیکی با هم دارند، تا چه حد این امکان وجود دارد که حتی با وجود حکم رفع تحریم بانک مرکزی، باز اروپا به دلیل برخی ملاحضات، همچنان مبادلات بانکی ایران را در حالت تعلیق نگه دارد؟

دو بحث وجود دارد. نخست آنکه اگر مذاکرات نیویورک به نتیجه برسد، اثر خود را بر روی تصمیم اروپا خواهد گذاشت و تحریم صدرصد لغو می شود. در حال حاضر اتحادیه اروپا فشار بوده و به دلیل مصلحت سیاسی و دیپلماتیک با آمریکا تحریم های ایران را پذیرفته است. زیرا ایران مشتری بزرگ و پرمصرف اتحادیه به خصوص برای آلمان، فرانسه و انگلستان است. اروپا این مشتری را به خاطر مصالح دراز مدت تر با آمریکا از  دست داد. پس با میل خود تحریم ها را نپذیرفت. اتحادیه اروپا منتظر دریافت سیگنال مثبت از نیویورک است. چنانچه این اتفاق بیافتد، مرحله دوم تحریم بانک مرکزی یعنی آزادسازی دارایی های ایران در خارج که رقمی در حدود 100 میلیارد دلار است، شروع می شود. دوم آنکه باید نگاه واقع بینانه داشت. اگر سیگنال های نیویورک مثبت نباشد، چه می شود. اتحادیه اروپا متحد نظامی، اقتصادی و فرهنگی آمریک است. هر دو از یک آبشخور تغذیه می کنند. این دو در پیمان ناتو با هم متحد هستند. اقتصاد یورو و آمرکیا با هم پیوسته است. اروپا همه وجوه و اشتراک های نظامی، اقتصادی، فرهنگی وسیاسی خود را قربانه رابطه با یک کشور به نام ایران نمی کند. این همانند یک ترازوست که  یک طرف آن آمریکا و طرف دیگر اروپاست. اگر شاهین ترازو متوازن نباشد، یکی حاضر نیست به نفع دیگری سنگین یا سبک تر کند. اگر تا حدودی بدبینانه نگاه نکنیم، باید گفت اتحادیه اروپا ایالت پنجاه و دوم آمریکا است. اروپا مصالح اقتصادی ورفاه ملت های خود را در نظر می گیرند. دیگر در روابط بین الملل، احساسات و ایدئولوژی جایگاهی ندارد. تمام پارامترها بر اساس صرفه و منافع اقتصادی است. اینکه سیاست به دنبال اقتصادی می رود. در زمان مستعمرات بزرگ یعنی انگلستان، پرتغال و اسپانیا، اقتصاد به دنبال سیاست بود، اما پس از فروپاشی قدرت های استعماری، سیاست به دنبال اقتصادی می رود. برای نمونه بسیاری از کشورهای اروپایی سفرای خود را از میان دیپلمات ها انتخاب نمی کنند، بلکه سفرای خود را با نظر اتاق های بازرگانی انتخاب می کنند. اقتصاد حرف اول را می زند. در گزارشی منتشر شده بود که سفرای استرالیا در کشورهای قدرتمند و ثروتمند قرارداد امضا می کند. 

انتشار اولیه : یکشنبه 30 شهریور 1393 / باز انتشار : جمعه 4 مهر 1393