به 8 دلیل ایران و امریکا با هم همکاری نمی کنند
اعتماد - سید علی موسوی خلخالی: در حالی که انتظار می رفت ایران به یکی از عناصر اصلی در پیمان بین المللی مبارزه با داعش تبدیل شود امریکا رسما اعلام کرد که ایران جایی در این پیمان ندارد و در حمله به مواضع داعش در عراق نیز به هیچ وجه با ایران ارتباط نداشته است. ایران نیز گفته است که نه با امریکا در مبارزه با داعش همکاری داشته و نه قصد دارد با آن در این زمینه وارد همکاری شود. در عین حال تهران گفته است که به تشکیل پیمان مبارزه با داعش مشکوک است و احساس می کند امریکا با این پیمان می خواهد در خاورمیانه ماجراجویی کند.
جان کری، وزیر امور خارجه امریکا در سفر به بغداد به مقام های عراقی گفت که امریکا تمایل ندارد ایران عضوی از پیمان مبارزه با داعش باشد. وی در ترکیه نیز در دیدار با مقام های ترک گفت «امریکا ایران را حامی تروریست می داند و نمی خواهد ایران عضوی از پیمان مبارزه با داعش باشد.»
چرا امریکایی ها تغییر موضع داده اند و در حالی که پیش بینی می شد داعش باعث نزدیکی روابط ایران و امریکا شود، این اتفاق نیفتاد؟
کارشناسان معتقدند که تلاش امریکا برای تشکیل پیمان مبارزه با داعش تنها چند روز مانده به مجمع عمومی سازمان ملل نشان می دهد که امریکا هدفی غامض را دنبال می کند. در عین حال هم زمانی تشکیل این پیمان با مذاکرات ایران با 1+5 بر سر پرونده هسته ای اش نکات استفهامی بسیاری را ایجاد کرده است. از جمله این که آیا امریکا با این کار می خواهد از ایران در پرونده هسته ای امتیاز بگیرد تا آن را در پیمان مبارزه با داعش شرکت دهد؟
دلایل خودداری امریکا از همکاری با ایران
با وجود این سوال ها کارشناسان دلایل روشن دیگری را نیز بیان می کنند که نشان می دهد امریکا اگر هم بخواهد نمی تواند به این سادگی با ایران در پرونده مبارزه با داعش همکاری کند. اول از همه بی اعتمادی کشورهای عربی به امریکا در رابطه با ایران است. این بی اعتمادی از زمانی که برای نخستین بار محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با همتای امریکایی اش در نیویورک و ژنو و وین دیدار کرد و به گفت وگو نشست و همچنین حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران با باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا تلفنی گفت وگو کرد، آغاز شد. اعراب همچنان بر این باورند که امریکا با تلاش برای نزدیکی به ایران و حل پرونده هسته ای آن و به رسمیت شناختن قدرت هسته ای اش درصدد خیانت به آنها است. این بدبینی سبب شده تا آنها گمان کنند که همکاری امریکا با ایران در مبارزه با داعش با توجه به حضور موثر ایران در عراق و سوریه به ضرر آنها تمام خواهد شد. به ویژه که در لبنان و یمن نیز می رود تا به دستاوردهای مهمی دست یابد.
دلیل دیگر به فضای طایفه ای سنگینی باز می گردد که بر منطقه سایه انداخته است. داعش یک جریان تندروی سنی است. کشورهای عربی منطقه نیز همگی سنی مذهب هستند. در فضای به شدت طایفه ای که بر منطقه حاکم شده است، اعراب این گونه برداشت می کنند که همکاری امریکا با ایران در مبارزه با داعش باعث تقویت جبهه شیعی در برابر جبهه سنی می شود. این مساله می تواند باعث خودداری اعراب از همکاری در این پیمان شود. در حالی که امریکا ترجیح می دهد در مبارزه با بنیادگرایی سنی از کشورهای عرب سنی کمک بگیرد و به کمک آنها به جنگ با داعش برود.
سومین دلیلی که کارشناسان می آورند و اتفاقا خانم روزانا بومنصف در روزنامه النهار نیز به آن اشاره می کند، خودداری امریکا از درگیر شدن در درگیری های شیعه و سنی در منطقه است. شاید عده ای امریکا را متهم کنند که سیاست هایش به گونه ای است که این فتنه را تقویت می کند اما حتی با وجود این مساله هم امریکا مایل نیست به طور مستقیم درگیر این موضوع شود. در حالی که کشورهای عربی ایران را متهم به حمایت از جریان های شیعی و توسعه مذهب تشیع در جهان اسلام می کنند، همکاری امریکا با ایران در مبارزه با داعش – حتی اگر داعش مخالف منافع اعراب و کشورهای سنی غیر عرب باشد – باز هم در نظر آنها این به معنای حمایت از ایران شیعی در برابر آنها است و این به معنای تشدید فتنه شیعه – سنی است، و این مساله ای است که امریکا نمی خواهد مستقیما در آن درگیر شود.
چهارمین دلیل به آن چیزی باز می گردد که در بالا به آن اشاره شد؛ پذیرفتن ایران در پیمان مبارزه با داعش باعث تقویت جایگاه آن در مذاکرات هسته ای شود. شاید با وجود همه این دلایل روزی امریکا مجبور شود در مبارزه با داعش با ایران همکاری کند اما اکنون ترجیح می دهد این مساله به وسیله ای برای امتیازدهی به ایران تبدیل نشود. برای امریکایی ها شاید عکس آن صادق باشد و بخواهند ایران را در شرایطی قرار دهند که با امتیاز دادن در پرونده هسته ای در مبارزه با داعش به آنها کمک کند اما نمی خواهند شاهد خلاف آن باشند.
پنجمین دلیل به قدرت منطقه ای ایران باز می گردد. پرواضح است که اگر ایران به قدرتی منطقه ای تبدیل شده مطابق میل امریکا رفتار نکرده است. به گفته سرکیس نعوم، روزنامه نگار مشهور لبنانی ایران تنها کشور خاورمیانه است که هیچ وابستگی ای به قدرت های بزرگ جهانی ندارد و در حال رشد و قدرت گرفتن در خاورمیانه است. اگر امریکا حضور ایران را در پیمان مبارزه با داعش بپذیرد، با توجه به جایگاه و نفوذی که ایران در کشورهای عراق و سوریه و لبنان، کشورهایی اصلی ای که عرصه رویارویی با داعش شده اند، دارد، این به آن معنا است که امریکا قدرت منطقه ای ایران را پذیرفته و این باعث تقویت ایران در خاورمیانه خواهد شد و این مساله سبب می شود در آینده در دیگر پرونده های خاورمیانه امریکا مجبور شود حضور ایران را به رسمیت بشناسد و این به هیچ وجه باب میل امریکا نیست. اگر چه کارشناسان عرب بر این باورند که امریکا در آخر مجبور خواهد شد که قدرت و نفوذ ایران را در منطقه بپذیرد حتی اگر این مساله به قیمت از دست دادن متحدانش در خاورمیانه شود.
ششمین مساله به بحث سوریه باز می گردد. پذیرفتن ایران در پیمان مبارزه با داعش به معنای پذیرفتن شرایط ایران در این مبارزه است. یکی از این شرایط هماهنگی با دولت دمشق به رهبری بشار اسد است که خود ابراز تمایل کرده که در مبارزه با داعش با آن هماهنگ شود. در عین حال سوریه رسما اعلام کرده است، هر گونه حمله هوایی به داعش در خاک سوریه باید با هماهنگی دمشق صورت بگیرد. موضعی که ایران و روسیه نیز از آن حمایت کرده اند. اگر امریکا بخواهد تسلیم این خواسته شود باید خط ارتباطی خود را با دمشق پررنگ کند. این به معنای به رسمیت شناختن حکومت بشار اسد به عنوان حکومت مشروع در سوریه و عقب نشینی از مواضع سابقش در برابر آن است. این مساله در مقابل سبب می شود تا اعراب طرفدار سرنگونی حکومت بشار اسد تعلل کنند و پیمان مبارزه با داعش دچار تزلزل شود. در حالی که امریکا همچنان می خواهد مواضعش را علیه بشار اسد، حداقل در برابر رسانه ها و در ظاهر حفظ کند.
هفتمین دلیل به احتمال تبدیل شدن این پیمان به پیمانی برای مبارزه با بشار اسد باز می گردد. این دقیقا همان مساله ای است که سبب می شود ایران بگوید نسبت به اهداف تشکیل این پیمان شک دارد. به نوشته روزنامه الحیات، چاپ بیروت در نشست جده دولت عربستان به طرف امریکایی پیشنهاد داده است که در چارچوب این پیمان به مساله سوریه نیز پرداخت شود. به این ترتیب که به جای ورود رسمی امریکا به مبارزه با داعش در قالب این پیمان در سوریه به مخالفان سوری – افرادی که عربستان و امریکا آنها را نیروهای معتدل می نامند – کمک شود تا آنها در سوریه با داعش بجنگند و بعد از شکست داعش و تضعیف آن به سراغ بشار اسد بروند. عربستان گفته است که آمادگی دارد در این چارچوب اردوگاهی برای سوری های مخالف اسد در خاک خود دایر کند. پر واضح است که در چنین پیمانی ایران جایی ندارد.
هشتمین دلیل به فشارهای اسرائیل باز می گردد. عبارت "ایران خود حامی تروریست است" که کری در دیدارش با مقام های ترک و عراقی بیان کرده است دقیقا همان چیزی است که مقام های اسرائیلی دائما تکرار می کنند. اسرائیل از این که جامعه جهانی ایران را در پیمان مبارزه با داعش بپذیرد و پرونده هسته ای ایران تحت الشعاع آن قرار بگیرد و از درجه اهمیت آن برای جامعه جهانی کاسته شود، بسیار نگران است. برای همین به امریکا فشار می آورد که ایران را عضو این پیمان نکنند. سفر هفته گذشته مقام های اسرائیلی که در سطح بالا و در سطح روسای دستگاه های امنیتی این رژیم انجام شد و رسما اعلام شد هدف از آن قانع کردن امریکا برای خودداری از همکاری با ایران در مبارزه با داعش است، دلیل روشنی بر این ادعا است. دقیقا بعد از این سفر است که کری می گوید: «جایی برای ایران در پیمان مبارزه با داعش نیست و ایران خود حامی تروریست است».
این دلایل به روشنی نشان می دهند که جایی برای همکاری میان ایران با امریکا در چارچوب پیمان مبارزه با داعش نیست. شاید این همکاری به طور غیر مستقیم و از راه های دیگر صورت بگیرد، همانند آن چه در افغانستان و بعد از آن در عراق اتفاق افتاد، اما تا این جای کار قطعا این همکاری در قالب این پیمان نخواهد بود. مگر این که دلایل محکم تر دیگری نمایان شوند که بتوانند بر تمامی دلایل فوق بچربند و همکاری ایران و امریکا را ایجاب کنند.
نظر شما :