روابط ایران و کشورهای عرب منطقه و آینده امنیت در خلیج‌فارس

به گزارش خبرگزرای فارس، روزنامه کریستین ساینس مانیتور در یادداشتی به بررسی موضوع امنیت در منطقه خلیج فارس و لزوم همکاری ایران با کشورهای عرب منطقه برای برقررای امنیت پایدار در منطقه پرداخته است.

بر اساس گزارش کریستین ساینس مانیتور، جمهوری اسلامی ایران برای این که بتواند در پرونده هسته ای خود به توافق جامع برسد با کشورهای گروه 5+1 روبه رو است، اما برای برقراری ثبات پایدار در منطقه باید بتواند با همسایگان خود در خلیج فارس به تعامل بپردازد. در وضعیت حاضر منطقه در اوج بحران های تجزیه طلبی و فرقه گرایی خود وجود دارد و از سوی دیگر سالیان دراز میان ایران و کشورهای عرب منطقه نوعی رقابت منفی وجود داشته است.

مسیر گسترش تعامل در منطقه دشوار است. هم اکنون رئیس جمهور ایران با سابقه ای افزون بر 30سال بی اعتمادی میان ایران و کشورهای عرب منطقه مواجه است؛ در سال 1987 و در مراسم برائت از مشرکین، عربستان بیش از 400 نفر از حجاج ایرانی را به قتل رساند. عربستان و سایر کشورهای کوچک حاشیه خلیج فارس برای سالیان متمادی ایران را متهم کرده و با جوامع اقلیت شیعه مذهب در کشور خود نیز مشکل دارند. افشای اسناد ویکی لیکس در 2010 نیز نشان داد که «ملک عبدالله» پادشاه عربستان به کرات از واشنگتن خواسته است که به ایران حمله نظامی کند.

رقابتی که میان کشورهای خلیج در چند دهه اخیر در جریان بوده است، ماهیت سیاست قدرت را در این منطقه آشکار می کند.

در حال حاضر«حسن روحانی» رئیس جمهور ایران مصمم است که به بهبود روابط ایران با کشورهای همسایه بپردازد. از این رو وی کشور عربستان را کشور« دوست و همسایه» خطاب می کند، در ماه مارس به عمان سفر کرده و میزبان امیر کویت در ژوئن ماه گذشته بود. اقدامات روحانی توانسته تا حدی منجر به عقب نشینی افراطیون در این کشورها شده است.

«کیهان برزگر» کارشناس مسائل بین المللی معتقد است که گفتمان اعتدال روحانی توانسته افراط گرایان کشورهای خلیج فارس را به انزوا ببرد. عربستان نیز تحت فشار پذیرش واقعیت ایران جدید، به دنبال مدیریت روابط خود با این کشور است و نمی تواند این نکته را انکار کند که در ایران تحولاتی صورت پذیرفته است.

در زمان جنگ هشت ساله ایران و عراق، همه کشورهای عرب منطقه، به جز سوریه از عراق حمایت کردند.

«هرمیداس باوند» استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل بین المللی معتقد است که هر چه ایران قوی تر باشد، کشورهای عرب منطقه برای نزدیک شده به آن بیشتر تلاش می کنند و هر گاه کشور در موقعیت ضعیف تری قرار بگیرد، کشورهای منطقه نیز دشمنی خود را با ایران افزایش می دهند.

جنگ سوریه یکی از مسائلی است که ایران و کشورهای عرب را بار دیگر مقابل هم قرار داده است؛ در شرایطی که ایران از دولت بشار اسد حمایت می کند عربستان سعودی، کویت و قطر به شدت به حمایت از گروه های تروریستی در سوریه می پردازند.

خطر مشترک

حمایت کشورهای خلیج فارس از گروه های تروریستی در سوریه، منجر به تشکیل و تقویت گروهی بسیار افراطی با عنوان داعش شده است. داعش گروهی تروریستی است که از اهداف مهم آن مقابله با شیعیان است. گروه تکفیری داعش در ژوئن گذشته با حمله به عراق، شمال این کشور را به تسخیر خود درآورد.

با این حال خطر داعش تنها متوجه حکومت های شیعی نمی شود، بلکه این گروه طبق نقشه آرمانی خود، تصرف کشورهای سنی مذهبی که به همکاری با غرب می پردازند – یعنی همه کشورهای حاشیه خلیج فارس- را نیز در دستور کار دارد.

این خطر مشترک می تواند زمینه ای برای بهبود روابط ایران و کشورهای عربی منطقه باشد. با توجه به تسلیحات نظامی و منابع اقتصادی که هم اکنون گروه تکفیری داعش در اختیار دارد، مبارزه با آن می تواند هدفی مهم برای همکاری دو طرف قلمداد شود.

کریستین ساینس مانیتور در ادامه گزارش خود مدعی شده است که تهدید داعش حتی زمینه همکاری میان ایران و دشمن دیرینه آن یعنی آمریکا را نیز می تواند فراهم کند. همچنان که روحانی در نیمه ژوئن اعلام کرد احتمال همکاری ایران با آمریکا در مورد وضعیت عراق وجود دارد.

ایراد اتهام دخالت

در حالی که روحانی تلاش می کند روابط ایران با کشورهای همسایه را بهبود بخشد، نگاه به گذشته روابط، حاکی از بدبینی طرفین نسبت به یکدیگر است.

کشورهای همسایه ایران را متهم به مداخله در امور کشورهای منطقه می کنند. به طور مثال این کشورها ایران را متهم به حمایت از نوری المالکی و دولت شیعی وی در عراق، حمایت از جمعیت حوثی ها در یمن و حمایت از شیعیان بحرین می کنند. در مقابل، ایران همواره این اتهامات را رد کرده و حمایت خود از این گروه ها را صرفا در قالب حمایت اعلامی از مظلوم تفسیر می کند.

در هر صورت در شرایط حاضر باید به آینده امنیت در منطقه اندیشید. اگر چه اختلافاتی که طی 30 سال گذشته میان طرفین مطرح بوده، روابط ایران را با همسایگان عرب تیره و تار کرده، اما آینده منطقه در گرو همکاری قدرت های مهم منطقه با یکدیگر است.