واکنش چین به رفع تحریم های ایران چه خواهد بود؟

اقتصاد ایرانی:  پس از چندین سال که از تحریم های شکننده غرب بر علیه ایران گذشت ، امروز شاهد شکستن هیمنه آنها شدیم و نسیم خوش رفع تحریم ها وزیدن گرفته ، شاید باور رسیدن به این روز برای برخی بسیار دور از ذهن می نمود ، اما به هر تقدیر شرایط به گونه ای رقم خورد تا بار دیگر کشور عظیم ایران در مسیر پیشرفت و توسعه قرار گیرد ، اگرچه فرصتهای بسیاری را از دست دادیم ، اما باید از تمام این روزها درس بگیریم تا بتوانیم هر تهدیدی را به فرصت تبدیل کنیم ، همانگونه که در این ایام نیز چنین بود . اما روابط ایران و چین در دوران بعد از رفع تحریم ها یکی از مهمترین دغدغه های فعالین اقتصادی دو کشور و شاید دو دولت باشد ، در اینجا فارغ از برخی مضرات سعی داریم تا از نگاهی دیگر به این موضوع نگاه کنیم.

وضعیت روابط اقتصادی دو کشور بنا بر ملاحظاتی بسیار خاص بوده و نگاهی ویژه را می طلبد زیرا حجم قابل توجهی از سرمایه های ملی حاصل از واگذاری دارائی های سرمایه ای ایران در سالهای قبل و همچنین بخشی از سپرده های ارزی نزد کشورهای اروپائی به منظور دور ماندن از گرند تحریم ها به چین منتقل شده است . میزان این سرمایه خیلی مهم نیست ، مهم این است که بخش قابل توجهی از منابع ارزی کشور که باید صرف سرمایه گذاری و امورات جاری کشور شود از مدیریت مستقیم ما دور مانده و به نحوی میزان مدیریت دولت بر آنها کمتر شده است ، البته این شرایط بهتر از بلوکه شدن آنها در غرب می باشد اما بهتر است تا  با اتخاذ تدابیری خاص میزان دسترسی ما بیشتر گردد . و این موضوع در راستای عمل به الزامات اقتصاد جهانی است زیرا وقتی اقتصاد یک کشور از حالت بومی و جزیره ای خارج می گردد بایستی با دنیا در تعامل دو سویه مبتنی بر بازی برد – برد باشد در غیر اینصورت با اقتصادی بسته ، مواجه می شویم که تحریم ها و تبعات آن هیچ تهدیدی برای آن نیست اما در سطح بین الملل نیز فاقد جایگاه می باشد؛ مانند اقتصاد کره شمالی .

اما کشور ایران به عنوان دومین صادر کننده گاز طبیعی جهان ، یکی از اعضای مهم اوپک و صادر کننده نفت خام و همچنین با داشتن منابع رو زمینی و زیر زمینی بسیار و موقعیت خاص ژئوپولیتیکی خود از جایگاه خاصی در اقتصاد جهانی و امنیت آن برخوردار است لذا باید همسو با اقتصاد دنیا و در جهت تامین امنیت خود به معنی عام تدابیری را اتخاذ کند تا کمترین گزند و هزینه به اقتصاد خود وارد کند.

پیشرفت مذاکرات و بهبود شرایط، منجر به کمرنگ شدن هیمنه تحریم ها بر علیه ایران می گردد و این نویدی است بر استیلای بیشتر ایران بر منابع ارزی خارج از کشور و از سوئی دیگر ورود سرمایه گذاران خارج از چرخه فعلی به ایران با مزیت های فراوانی که نسبت به رقبای چینی خود دارند ، لذا این موضوع شاید در نگاه اول برای دولت چین خوش آیند نباشد و متعاقب آن حرکت های غیر قابل پیش بینی از سوی ایشان محتمل است . اما از سویی دیگر از زمان وضع تحریم ها بر علیه ایران، کشور چین که از یک سو به دنبال بسط نفوذ خود در منطقه خاور میانه بود و از سوئی دیگر به جهت پیشبرد اهداف اقتصادی خود و ایجاد زیر ساختهای لازم به نفت و گاز ارزان و سهل الوصول احتیاج داشت و همچنین به  عنوان نیروی سوم که نه از بلوک شرق وابستگی داشت و نه وامدار بلوک غرب بود ، بازار ایران را دارای مزیت های فراوان دید و از این منظر سعی در برقراری ارتباط با ایران نمود .

دوست روزهای سخت ایران ، کمی اخم دنیا را به جان خرید تا هم به ایران کمک نموده باشد و هم از منافع تحریم بهره مند شود . لذا با ایجاد روابط چند جانبه هم باری از تحریم را از دوش ما برداشت و هم با رایزنی های فراوان با دنیا به عنوان یک چهره اثر گذار توانست جای خود را در مناسبات جهانی بیش از پیش باز کرده و همچنین از شرایط تحریم به نفت و گاز ارزان تر و سپرده های حاصل از فروش نفت ایران دست یابد . همچنین از خلاء موجود ناشی از تحریم ها و عدم وجود بازار رقابتی، در احداث زیر ساختهای نفتی و غیر نفتی ایران و یا احداث  صنایع ، جاده سازی و حتی بازسازی اماکن و ابنیه نیز دخالت نمود و از این طریق علاوه بر کسب اعتبار و منفعت بیشتر برای خود ، کمک های شایانی به ایران نمود که در شرایط آن زمان که شاید گزینه دیگری برای کشور ما وجود نداشت ، کمکی فراموش نشدنی باشد.

اما باید باور داشت که چین در مقایسه با برخی صاحبان تکنولوژی های نوین در حوزه های مختلف اعم از صنعت نفت و گاز و پتروشیمی ، نانو ، صنعت هوانوردی ، حمل و نقل ، بیمه و بانکداری ، همچنین مواد اولیه صنایع مادر ، فاصله زیادی داشته و این موضوع یعنی حرکت ایران به سمت خرید این موارد از دیگران. لذا نوع روابط اقتصادی ما با چین در آینده متاثر از رفع تحریم ها خواهد بود و به نظر می رسد سطح تراز تجاری ما در حوزه های فوق به شدت دچار کاهش شود، اما به نظر می رسد اینک که اقتصاد ایران با کالای چینی عجین شده است و فرصت رقابت بین کشورهای اروپائی و چین بوجود آمده ، با کمی دقت و درایت می توانیم از این موضوع کمک گرفته و کیفیت تجارت مان را با چین افزایش دهیم، همانند بسیاری از کشورهای تراز اول دنیا که از چین به عنوان تولید کننده ارزان و  با کیفیت کالاهای مصرفی در راستای حفظ منابع خود و توسعه و سرمایه گذاری در بخش های سودآور تری،  اعم از تحقیق و تولید استفاده می کننده ، بهره لازم را ببریم. در این میان باید دست کمک به سمت بنگاه های خصوصی معتبر و اتاق های بازرگانی دراز نمود تا با تجربه و روابط ایشان بتوانیم از شرایط بوجود آمده بیشترین بهره برداری را در راستای حفظ منافع ملی برداریم .

نویسنده: مصطفی مالکی تهرانی / تحلیلگر