همه انتظارات آقای نخست وزیر برآورده نشد

دیپلماسی ایرانی: نوری مالکی، نخست وزیر عراق اواخر هفته گذشته به امریکا رفت و با باراک اوباما، رئیس جمهوری این کشور دیدار کرد تا به این ترتیب عراق بار دیگر در تیررس دوربین های خبری جهان باشد.

ارزیابی ها درباره این سفر متفاوت بوده است. عده ای آن را موفقیت آمیز دانسته و عده ای نیز نسبت به موفقیت آن ابراز تردید کرده اند. اما از نگاهی کلی تر می توان گفت که این سفر هم دستاوردهای مثبت داشته و هم دستاوردهای منفی. به عبارت دیگر نخست وزیر عراق در این سفر به بخشی از آن چه می خواسته رسیده و به بخشی دیگر از خواسته هایش نرسیده است. برای همین بازتاب سفر او در رسانه ها متنوع بوده است. کسانی که مخالف دولت مالکی هستند دستاوردهای منفی او را پررنگ کرده اند و کسانی که از او طرفداری می کنند، سفر او را پربار توصیف کرده اند. البته در این میان رسانه های امریکایی نیز سفر او را مفید دانسته و مثلا شبکه خبری الحره این سفر را پربار توصیف کرده است.

دستاوردهای امنیتی از جمله مهمترین نکات دستاوردهای سفر مالکی به امریکا است. وی در سایه هجمه های سیاسی رقبای جمهوریخواه اوباما و نمایندگان کنگره و سنا که او را به کوتاهی در عراق و به آشوب کشاندن عراق متهم می کردند، توانست امریکایی ها را راضی کند که برای مبارزه با تروریسم به عراق کمک تسلیحاتی کنند. به گفته منابع خبری امریکایی ها پذیرفتند که به عراق و ارتش این کشور تسلحیات کافی بدهند اما نپذیرفتند که جنگنده های اف – 16 در اختیار عراق بگذارند. این یکی از نکاتی است که مالکی نتوانست در سفر خود به عراق به آن دست یابد. همچنین سرنوشت خرید پهپاد و هلی کوپترهای آپاچی نیز مشخص نیست. وی همچنین توانست امریکایی ها را قانع کند که کمک امنیتی به عراق در مبارزه با تروریسم انجام دهند.

قبل از سفر مالکی به امریکا وی در دیدار با مسئولان امریکایی در سفارت امریکا در بغداد که خواستار دیدار با او شده بودند، بر سر وضعیت امنیتی موجود در عراق مورد انتقاد قرار گرفته بود. مالکی در پاسخ به طرف امریکایی گفته بود که وضعیت امنیتی حاکم بر سوریه باعث شده تا عراق از ناآرامی های این کشور تاثیر بگیرد. امریکایی ها پاسخ داده بودند که از عراق انتظار می رود که بعد از گذشت نزدیک به 10 سال از سقوط صدام حسین و تجربه ای که در مسائل امنیتی داشته است، دیگر بتواند از پس تروریست ها بر آید و در برابر حملات آنها در عراق مقاومت کند. مالکی پاسخ می دهد که نیروهای عراقی از تجربه کافی برخوردار هستند، سپس به اسنادی که با خود آورده بوده اشاره می کند و می گوید ولی نیروهای امنیتی عراقی از کمبود امکانات نظامی و امنیتی رنج می برند در حالی که امریکا بر اساس معاهده امنیتی امضا شده با عراق باید به این کشور در مسائل امنیتی کمک کند. گفته می شود چانه زنی های مالکی و توضیحاتش در این زمینه که در امریکا و در دیدار با باراک اوباما، رئیس جمهوری و جو بایدن معاون او ادامه داشته است، توانسته طرف امریکایی را قانع کند که عراق نیاز به تجهیزات دارد و باید به آن کمک شود. شاید قانع شدن امریکایی ها را بتوان در اظهارات ژنرال لوید استون، فرمانده نیروهای امریکایی در خاورمیانه جستجو کرد. وی در مصاحبه با روزنامه وال استریت ژورنال ضمن ابراز نگرانی از قدرت گرفتن القاعده در عراق و سوریه تاکید کرد که اگر عراق در این میان تنها گذاشته شود منطقه درگیر جنگ فرقه ای چند ساله خواهد شد. وی تاکید کرد که القاعده روز به روز در منطقه قدرتمندتر می شود و ممکن است بتواند پایگاهی امن در منطقه غربی عراق تا سوریه برپا کند. وی همچنین ایده فعال سازی مجدد نیروهای عشایری (صحوات یا همان شوراهای بیداری) را ایده ای مثبت دانست و گفت که باید از آن حمایت شود.

درباره جنگنده های اف – 16 مورد تقاضای عراق نیز منابع خبری اظهارات متفاوتی را بیان می دارند. عده ای از رسانه ها به فشارهای جمهوریخواهان و انتقادهایی که به مالکی بر سر نزدیکی او به ایران وارد می شود، اشاره می کنند و می گویند که امریکایی ها از این که عراق برخی از تسلیحات مورد نیازش را از روسیه تهیه کرده ناخرسند است. مالکی خود در بیانیه ای که دفترش منتشر کرده آورده است که در انتظار موافقت کنگره امریکا با دادن پهپاد و بالگردهای آپاچی و اف 16 به عراق است. او در اظهارات مطبوعاتی در مسیر بازگشت از واشنگتن تاکید کرد در دیدار با اعضای کنگره بر اهمیت و ضرورت مسلح بودن نیروهای ارتش عراق به این سلاح ها در مبارزه با تروریسم تاکید کرده و امیدوار است که کنگره با این موضوع موافقت کند. او همچنین گفت که همکاری های دو کشور در عرصه مبارزه با تروریسم علاوه بر تأمین سلاح ارتش عراق، در حوزه امنیتی و اطلاعاتی و نیز آموزش نیروهای عراقی خواهد بود. اظهارات مالکی نشان می دهد که اوباما با تقاضای مالکی موافقت کرده است اما این تقاضا را به کنگره محول کرده که معلوم نیست کنگره با آن موافقت کند. در امریکا برای فروش تسلیحات نظامی این کشور به کشورهای خارجی اخذ موافقت کنگره الزامی است. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی در این زمینه آورده است که نوری مالکی در سفر خود به واشنگتن نتوانسته از امریکا برای تامین سلاح ارتش عراق تعهدی بگیرد. به گزارش این روزنامه، امریکا تاکید کرده که عراق نیازمند حمایت نظامی است اما چون مالکی طرح تمدید دوره نخست وزیری خود را با مقامات امریکایی در میان گذاشت امریکایی ها حاضر نشدند هیچ تعهدی در این باره به او بدهند. این روزنامه افزوده که مقامات امریکایی، نوری مالکی را از عوامل اصلی بی ثباتی سیاسی در عراق می دانند و برای همین او را آن قدر مورد اعتماد نمی بینند که بخواهند سلاح های پیشرفته در اختیار او بگذارند.

از این جا است که می توان به آنچه مالکی نتوانست در این سفر به آن برسد، اشاره کرد. امریکایی ها از عدم تعامل صحیح مالکی با دیگر طایفه ها به شدت ناخرسندند. این موضوع را مقام های امریکایی در دیدار خصوصی خود با او در سفارت امریکا در بغداد نیز به اطلاعش رساندند. مالکی همین اظهارات را در امریکا نیز شنید. مالکی در واشنگتن درباره تمدید دوره نخست وزیری اش در عراق برای بار سوم نیز با امریکایی ها رایزنی کرد که با ناخرسندی امریکایی ها مواجه شد و حتی اوباما در نشست مطبوعاتی مشترکش تاکید کرد که وی باید یک دموکراسی جامع و کامل در کشورش ایجاد کند. اوباما همچنین بر لزوم برگزاری انتخابات در موعد مقرر تاکید کرد، که مالکی نیز در پاسخ بر لزوم تداوم دموکراسی با وجود همه جریان های سیاسی متنوع در عراق و برگزاری انتخابات در موعد مقرر تاکید کرد.

در مورد همکاری نوری مالکی با دیگر جریان های سیاسی امریکایی ها همچنین به دلخوری های بسیار اسامه النجیفی، رئیس پارلمان عراق و مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان از او اشاره کردند، نوری مالکی نیز از عدم همراهی مجلس و کردها با بغداد در مسائل مختلف سیاسی به شدت گلایه کرد و به مواردی اشاره کرد که سبب شد تا امریکایی ها از مسعود بارزانی و اسامه النجیفی برای سفر به امریکا دعوت جداگانه ای به عمل آورند.

در این جا بد نیست به این موضوع اشاره شود که اسامه النجیفی برای انتخابات آینده عراق طرحی را برای ائتلاف با مالکی و کردها پیشنهاد داده که این پیشنهاد را به اطلاع ایرانی ها نیز رسانده است. مالکی هنوز به این پیشنهاد النجیفی واکنشی نشان نداده است. گفته می شود هدف النجیفی از این پیشنهاد رسیدن به پست ریاست جمهوری است که می تواند ثقل سیاسی سنی های عراق را بالا ببرد و از آن طرف آشتی کشورهای عربی سنی مثل عربستان را به دنبال داشته باشد. این مساله با انتقادهایی از سوی جریان های سیاسی مواجه شده که سبب شده تا مالکی نیز فعلا نسبت به آن سکوت اختیار کند. اگر چه به نظر می رسد که این طرح مورد توجه امریکایی ها قرار گرفته است و می خواهند مانورهای تازه ای را بر سر آن آغاز کنند.  

مساله سوریه از دیگر مسائلی بود که امریکایی ها به مالکی خرده گرفتند. آنها نخست وزیر عراق را به همکاری با ایران برای کمک به بشار اسد متهم کردند که مالکی نیز تلاش کرد آنها را قانع کند که راه حل سوریه تنها راه حل سیاسی است و نمی توان از راه های نظامی و غیر دیپلماتیک به فکر راه حلی در سوریه بود.

 در این میان اخباری از نیمه کاره ماندن سفر مالکی منتشر شده که بازتاب های گسترده ای داشته است. مالکی می گوید که این سفر در موعد مقررش به پایان رسیده اما منابع خبری دیگر می گویند که مالکی بعد از آن که نمایندگان کنگره امریکا و روسای کمیسیون های سنا دیدار با او را لغو کردند تصمیم به بازگشت به عراق گرفت.